№9 обөЖ сабағына арналған таратпа материал

Жүректегі қозуды туындатып, оның жүрекшелер 

мен қарын-шаларға таралуын, осының нәтижесінде олардың үйлесімді 

өрекеттерін қамтамасыз ететін бейқальш элементтердің (түйіндердің, 

шоғырлардың, талшықтардың) жиынтығы жүректің өткізгіш жүйесідеп аталады. 

Автоматия бұл өзіндік қозуға қабілеттілік. Көптеген жануарлардың табиғаты миогендi 

екені дәлелденген, яғни бұл миоцитта орналаскан ерекше механизмге негізделген. 

Козғалыс потенциалының автоматиялык генерациясын – кабілетті жасушалар, 

автоматиялык түйіндер қүрады (ырғақты жиырылу, немесе пейсмекер). 

Сүтқоректілерде 3 автоматиялық түйінді ерекшелейді. 

• Синоатриалды түйін, оң жақ жүрекшеге кіретін көктамыр бөлімінде орналаскан (Кис-

Фляк түйіні). Тап осы түйін ырғақты жиырылудың калыптылығын қамтамасыз етеді. 

• Атриовентрикулярлық түйін (Ашофф-Тавар), оң және сол жақ жүрекшелер 

шекараларында және оң жақ жүрекше мен оң жақ қарынша аралығында орналаскан. Бұл 

түйін үш бөліктен тұрады: жоғарғы, ортанғы және төменгі. Қалыпты жағдайда бұл түйін 

қозғалыс потенциалын кенеттен шығармайды, ол синоатриалдық түйінге бағынады, 

көбінесе тасымалдау орталығының қызметін атқарады, сонымен қоса 

атриовентрикулярлык үзіліс қызметін орындайды. 

• Пуркинье талшығы – бұл Гис будасының соңғы бөлімі. Миокард карыншасының қалың 

бөлігінде орналасқан миоциттер. Олар 3 реттік тәртiптiн жүргізушісі болып табылады, 

олардың кенеттен болған ырғағы- ең төмен, сондықтан калыптыда басқарушы болып 

есептеледі және козудың миокардтан өту үдерісіне қатысады. Синоатриальді түйін өз 

алдына дәнекер тінді қабатымен көрінеді, онда агрегат болып жиналған, негізінен Р-

жасушалар деп аталатын арнайыланған бұлшық етті жасушалар орналаскан. Осы түйіннің 

әрбір жасушасы өткізгіштікке қабілетті-натрий иондарының жоғары өткізгіштігінің 

аркасында, және баяу диастолалық деполяризацияны шығаруға ыңғайланған.  

Әлі де болса қозғалыс потенциалының кенеттен шығарылуына алып келетін 

электрлік белсенділігінің ерекшеліктері мен таң қалдырарлық натрий 

иондарының өткізгіштігі түсініксіз себеп болып келеді. 

Бірегей пейсмекерлiк ырғақ гетерогенді пейсмекердің барлық элемент- 

терінің интегративті өзара әрекеттесулерінің негізінде қалыптасады. 

Өткізгіштің басқа түйіндерінде аралық типті миоциттер (атриовентри- 

кулярлық түйін) немесе Пуркинье талшығы аталып кеткен миоциттер ба- 

сым болады. Аталған екі жасушалар жинағы қозғалыс потенциалын әрдайым 

шығаруға қабілетті болмауы мүмкін (атриовентрикулярлық түйін ҚП мину- 

тына 30-40 дейін шығара алады, Пуркинье талшығы минутына 20—30 дейін), 

сондықтан олар қалыптыда ырғақтың жетекшісі бола алмайды. 

Біріншілік тәртіпті жүргізуші ырғақтың қызметі — синоатриальді түйін- 

кең. Жүрек қызметінің ырғағын өзгертетін барлық реттеуші әсерлер, жүректегі 

біріншілік тәртіпті жүргізуші ырғақтың әсері арқылы өзінің ықпалын 

көрсетеді. Егер бұл жүргізуші жұмыстан шығарылса, онда симпатикалық та, 

парасимпатикалық жүйе де өзімен-өзі жүрек қызметін іске қоса алмайды. 

Синоатриалдық түйін зақымдалған жағдайда және осы кезде адамға ква- 

лификациялы медициналық көмек көрсетіп үлгерсе, науқастың жүрегінің 

жұмысына дербес ырғақ беретін стимуляторды қояды. Осындай әдіс арқасында көптеген 

науқастардың өмірі сақталды. 

жүктеу/скачать 3,06 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: