№98 мамыр 2011 жыл
– Ва ше сло во на пос ле док…
жүктеу/скачать 4,69 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Бе се до ва ла За ри на СЕЙ ФУЛ ЛИ НА Сегодня мы ведем беседу с Ка нышем Саб
- – Расс ка жи те о сво ем вы бо ре спе ци аль нос- ти и ву за. Инте рес но, что при ве ло Вас в Томск
- – В чем зак лю ча лась спе ци фи ка ва шей про- фес сии
- – Не у же ли эта проб ле ма нас толь ко слож на
- Интервью ЕНУ имени Л.Н. Гумилева был со- здан Указом Президента РК от 23 мая 1996 года на базе двух вузов Астаны
- А.Г. ЧЕКАЕВ, Профессор, член-корреспондент НИА РК
- - қазақ руханиятының құбылысы С.БАЙМЕНШЕ, ҚР-ның Ресей Федерациясындағы Елшілігінің бірінші хатшысы «Айқап»
- Тарих тағлымы
- Бізге 15 жыл Оқу ордамыздың 15 жылдық мерейтойына арналған Күлтегін декадасының қорытынды кеші керемет өтті.
- Аталмыш мерекелік іс-шара «Ақбұлақ» өзені бойындағы жаяу жүргіншілер көпірінде
– Ва ше сло во на пос ле док… – В зак лю че ние при ве ду сло ва древ нег ре чес- ко го фи ло со фа Ге рак ли та: «Для пол но го счас тья че ло ве ку не об хо ди мо иметь еще и слав ное Оте- чест во». Пусть каж дый граж да нин Ка захс та на бу дет счаст лив!
коль ко. Пер вое, ког да я учил ся в шко ле, в на уч но- по пу ляр ных кни гах и жур на лах мно го пи са лось о дос ти же ни ях на у ки и тех ни ки Со ветс ко го Со ю- за, и при этом прак ти чес ки всег да упо ми на лись уче ные, ву зы и НИИ Рос сии. Отсю да сле до ва ло, что поч ти все на уч но-тех ни чес кие успе хи СССР дос тиг ну ты бла го да ря уси ли ям рос сийс ких на- уч ных кол лек ти вов. Очень хо те лось учить ся в Мос ковс ком фи зи ко-тех ни чес ком инсти ту те (МФТИ). Но, так по лу чи лось, что за пер вые 17 лет сво ей жиз ни я, мож но ска зать, даль ше род но- го се ла не вы ез жал. В на шей се мье бы ло се ме ро де тей, и у нас бы ло мно го дел по до маш не му хо- зяйст ву. На са мо ле тах не ле тал, о су щест во ва нии по ез дов, трол лей бу сов и трам ва ев знал толь ко из средств мас со вой инфор ма ции. Ко ро че го во ря, окон чив шко лу, я был со вер шен но не прис по соб- лен к жиз ни. По ка раз ду мы вал, что де лать, ко мне из со сед не го се ла при е хал мой друг Игорь По пов и пред ло жил по е хать вмес те с ним в Томск. Его отец был «боль шим» на чаль ни ком и, в отли чие ме ня, к то му вре ме ни Игорь уже объез дил по ло- ви ну Со ветс ко го Со ю за. Я сра зу же сог ла сил ся, о чем не жа лею. В ито ге мы пос ту пи ли в Томс кий го су дарст вен ный уни вер си тет. Игорь по мо гал мне осва и вать ся в общест ве, так как из-за нез на- ния са мых эле мен тар ных ве щей я по па дал в не у- доб ные си ту а ции. Я в свою оче редь по мо гал ему луч ше осво ить ма те ма ти ку и фи зи ку. – В чем зак лю ча лась спе ци фи ка ва шей про- фес сии? – Фи зи ко-тех ни чес кий фа куль тет Томс ко го го су дарст вен но го уни вер си те та го то вил спе ци- а лис тов для во ен но-про мыш лен но го комп лек са СССР. И уже с тре тье го кур са я на чал за ни мать ся го ре ни ем ра кет ных топ лив. Ра кет ный дви га тель иног да ра бо та ет не ус той чи во: дав ле ние в ка ме ре сго ра ния силь но ко леб лет ся, при этом на вы со- кой час то те еще по яв ля ет ся звук – око ло 10…20 тыс. герц. Эта акус ти чес кая не ус той чи вость или силь но ухуд ша ет тех ни чес кие ха рак те рис ти ки дви га те ля, или раз ру ша ет. По ис ком при чин по яв- ле ния не ус той чи вос ти за ни ма ют ся уче ные мно- гих стран и на про тя же нии бо лее 50 лет. К нас то я- ще му вре ме ни есть толь ко фи зи чес ки обос но ван- ные пред по ло же ния. И это не по то му, что уче ные пло хо ра бо та ют. Ре ше ни ем этой проб ле мы за ни- ма лись и про дол жа ют за ни мать ся та кие круп ные уче ные, как ака де мик АН СССР Я.Б. Зель до вич, проф. Б.В. Но во жи лов, проф. Ф. Ви льямс, проф. Дж. Спол динг, проф. Т. Янг из США; проф. де¢Лу ка из Гол лан дии и мно гие дру гие.
ти не укла ды ва ет ся в ряд ти пич ных фи зи чес ких явле ний, ко то рые пов то ря ют ся при оди на ко вых усло ви ях. Бы ва ет так, что есть два оди на ко вых дви га те ля с оди на ко вы ми ра кет ны ми топ ли ва ми, но не ус той чи вость в одном из них воз ни ка ет, а в дру гом – нет. Отсю да сле ду ет, что дви га те ли на са мом де ле не оди на ко вые: су щест ву ет ка кая-то их осо бен ность, ко то рую мы не смог ли уви деть. Та кая си ту а ция го во рит о том, что акус ти чес кая не ус той чи вость в сво ей осно ве та ит слож ный и чувст ви тель ный фи зи чес кий эффект (или, мо жет быть, нес коль ко та ких эффек тов). Са ма же не ус- той чи вость – это все го лишь внеш нее про яв ле ние это го эффек та. Есть еще одна проб ле ма, ко то рая извест на то же бо лее 60 лет. Это – эро зи он ный эффект: в ра кет ных дви га те лях га зо вые про дук ты го ре- ния дви жут ся вдоль по верх нос ти топ ли ва, тог да ско рость го ре ния топ ли ва ме ня ет ся. Если она умень ша ет ся, то это отри ца тель ный эро зи он ный эффект. Явле ние по вы ше ния ско рос ти го ре ния на зы ва ет ся по ло жи тель ным эро зи он ным эффек- том. Очень боль шой вклад в по ни ма ние явле ния эро зии внес ака де мик АН СССР А.М. Ли па нов.
ЕНУ имени Л.Н. Гумилева был со- здан Указом Президента РК от 23 мая 1996 года на базе двух вузов Астаны – педагогического и инженерно-стро- ительного. В состав университета инженерно- строительный университет вошел не «с пустыми руками». К тому времени институт имел 3 учебных корпуса, 6 общежитий, ряд оснащенных лаборато- рий. На кафедрах работали 300 препо- давателей, около 100 из них с учеными степенями и званиями. Среди выпуск- ников – сенаторы, члены Парламента, акимы районов, городов и областей РК, министры, ученые, руководители круп- ных производственных предприятий и организаций. Также, как и при переводе столицы республики из Алматы в Астану, были сомневающиеся в целесообразности и перспективности создания такого универ- ситета. К этим сомневающимся относил себя и я. Однако, все сомнения прошли после одного-двух лет работы в новом университете. Первым ректором университета был назначен Амангельды Кусаинов. Именно тогда были сделаны первые шаги в форми- ровании университета столичного уров- ня. Дальнейшее развитие университет по- лучил при Мырзатае Жолдасбекове – из- вестном общественном деятеле РК. Из различных научных центров республики при нем приглашались на работу извест- ные ученые, которым создавались необхо- димые жилищно-бытовые условия. Много сил и умения вложил в рост и развитие университета Сарсенгали Абды- манапов, работавший первым проректо- ром и ректором. 21 апреля 2008 года Распоряжением Президента РК ректором ЕНУ имени Л.Н. Гумилева был назначен Б.Ж. Әбдірайым. Доверие, оказанное Президентом, кол- лектив университета во главе с ректором за три года работы полностью оправдал. Основные цели, поставленные Президен- том Н.А. Назарбаевым перед коллекти- вом университета, успешно реализуются – ЕНУ на деле становится ведущим вузом страны. ЕНУ имени Л. Гумилева получил ме- ждународное признание. Он входит в 500 университетов мира (среди 17 тысяч выс- ших учебных заведений). Университет, кроме глав государств, посещают и чи- тают лекции крупные ученые мирового уровня – лауреаты Нобелевской премии. Интенсивное развитие университета в последние 3 года стало временем, настой- чивым реализации задач, поставленных Президентом страны. Однако, перед ЕНУ имени Л.Н. Гуми- лева и в будущем стоят новые, более гран- диозные задачи, над которыми коллектив университета во главе с ректором Б.Ж. Әбдірайымом продолжает трудиться.
ЕНУ – кузница кадров широкого профиля Халық тұрмысындағы кейбір келеңсіз әдет-ғұрыптардан арылу қажеттігін алға тартқан Бейімбет Майлиннің «Қостанай үйезі, Дамбар болысы» деп аталатын тырнақалды туындысын, «Болған ic» атты деректі әңгімесін де осы ретпен атауға болады. «Айқап» журналының бірден бір басқарушысы да, бастырушысы да
қазақтың белгілі қаламгері Мұхаметжан Сералин болды (Кейбір деректерде Еркем Әлімұлы деген азаматтың журналды бірге шығарысқаны, троицкілік белгілі көпес Яушевтің қаржылай көмек көрсеткені туралы айтылады). Журнал басқармасында сол тұстағы танымал ақын, жазушы, драма- тург Әкірам Ғалымов, ақын, журналист Мұхамедсәлім Кәшімов, көрнекті ақын Сұлтанмахмұт Торайғыров еңбек етті. Мағжан Жұмабаевтың, Сәбит Дөнентаевтың, Сәкен Сейфуллиннің, Бейімбет Майлиннің, Tahиp Жомартбаевтың, Міржақып Дулатовтың, Қошке Кемеңгеровтің, Ахмет Мәметовтің, Мұстақым Малдыбаевтың, Кенжеғали Ғабдуллиннің, Самат Әбішевтің, Байбатыр Ержановтың және басқа да белгілі- белгісіз көптеген талапкер таланттардың алғашқы туындылары «Айқапта» жарық көрді. Журнал сонымен бipгe аударма әдебиетке назар аударды. Бұған Ә.Фердоусидің «Шахнама» эпопеясынан аударылған «Рүстем-Зораб» тарауы, жазушы Лихановтың «Манап» драмасы, И. Крыловтың, М. Лермонтовтың, А. Пушкиннің, А.Чеховтың, А. Сорокиннің қазақшаға аударылған шығармалары мысал бола алады. Журналдың барлығы 88 нөмірі жарық көрді, 1913-1914 жылдары ол айына екі рет шығып тұрды. 1915 жылғы 14-нөмірінен соң шығуын тоқтатты. Бұл туралы журнал өз оқырмандарына «Ал енді алаш азаматтары!.. Біз қолымыздан келген жұмысымызды алаш пайдасына жұмсаудан тартынбай қазақ жұртымызға аз да болса бip соқпақ жол болсын деп бастап журнал шығардық, мақсұтымыз дүние жиып байымақ, пайдаланбақ емес, тек қана жұрттың көзі, құлағы болмақ еді. Білгенімізді жаздық, айттық... не жазсақ та таза жүрек, таза ниетпен жазып едік,... мақсұтымыз халыққа жол көрсетпек еді. Газеташылық, журналшылық қазақ жігіттерінің қолынан келетін жұмыс екендігін сыпат етпек едік. Біз сол мақсұтымызға жеттік. Ендігі жұмыс оқыған жастардың мойнында...» деп жазды. Журналдың тоқталуы саяси
мәселелермен байланысты болды, депті бір көпшілік сипатты жарияланымда. Бұл жаңсақтық. Дұрысында басты себебі - сол кездегі соғыстың салдарынан туған күрт қымбатшылық, қағаз бағасы мен баспахана шығындарының өсуі, журналға жазылушылар азайып, нақты қаржылай көмек берушілердің болмағандығы еді. Жалпы журналдың тарихы әлі де болса дәйекті түрде, тұтас зерттелмей келеді. Бұл бағыттағы ізденістер көбіне жеке авторлардың шығармашылығына байланысты ғана баяндалады. Шындап келгенде, «Айқаптың» сексен астам нөмірлерінен көп дерек, мол мағлұмат алуға болады. «Айқаптың» сол тұстағы, қазір ұмытыла бастаған авторларының
еңбектерін айналымға қосу, зерделеу аса қажет. Басылым материалдары журналистік жазу шеберлігінің үлгілерін де ұсына алады. Сондықтан кезінде зерттеуші-ғалымдар
С.Зиманов пен Қ. Ыдырысов айтқан: «История журнала в литературе почти не освещена, не изучен и путь, по которому шел М.Сералин к его созданию, а вместе с тем этот этап его деятельности важен не только в познавательном, но и в научном плане, ибо мотивы и цели создания журнала не могли не отразиться на его содержа нии» [3] деген ойлардың әлі де өзекті екенін атап көрсеткен жөн. Қазақ баспасөзінің қарлығашы icпeтті тұңғыш журнал ең алдымен халықты оқу- білімге шақырып, ағартушылық дәстүрді нысана етті. Жарияланымдары арқылы өз дәуіріндегі қазақ халқының қоғамдық- саяси өмірінің барлық мәселелерін қамтуға тырысты, әcipece әйелдердің әлеуметтік ахуалына айрықша көңіл бөлді. Оқушыларының рухани әлемін жаңғыртуға күш салып, жалпықазақтық көкейтесті мәселелерді көтерді. Басқарушы-редактор Мұхамеджан Сералиннің журналдағы жедел мақалаларын «Шаһар Троицк...» деп бастайтын жазу мәнерін қазақ баспасөзі тарихымен таныс оқырман жақсы біледі. Троицк - қазіргі Ресейдің Челябинск облысындағы қала. Негізін кейіннен Орынбор губернаторы болатын генерал Иван Неплюев ХҮІІІ ғасырда қалаған шаһар. Генералдың Троицк тарихына қатысты айтқан сөздерін жинақтай келіп, қазақша қысқаша түйіндесек, бұл
қалаңыз бастапқыда «Орта жүздің қазағына қарата» салынған бір бекініс-қорған болып шығады. Троицкінің бірнеше ғасырды бойлаған
тарихы бай әрі қызық. Бұл қала - орыстың ұлы мысалшысы И.А. Крыловтың, атақты адвокат Ф.Н.Плеваконың туған жері. Екі елдің шекарасында орналасқандықтан оның қазақ тіршілігімен де тарихи байланыстары бар. Троицкіде қазақтың талай асыл ұлдарының табан ізі қалды. Ұлтымыз үшін заманында уездік Троицк губерниялық Орынбордан кем түспейтін білім-ғылым орталығы болды. Қалада жеті мешіт, бірнеше медресе-мектептер жұмыс істеді. Әсіресе
қазақ арасында «Мұхаммадия», «Расулия», «Ғалия» (Уфадағыдан бөлек) медреселерінің жақсы атағы жайылып тұрды. Мұхамеджан Сералин, Сұлтанмахмұт Торайғыров, Бейімбет Майлин, Серке Қожамқұлов және басқа белгілі тұлғалар Троицк мектеп- медреселерінің түлегі. Белгілі татар көпестері Бакиров, Яушев, Ирисов, Валиев, Уразаев, Гафуров әулеттері сауда-саттықты өрістетіп, қалада әсем ғимараттар тұрғызып, Троицкінің атағын алысқа жайды. ХХ ғасыр басында қалада оншақты жекеменшік баспахана болған екен. Шмуль Сосновскийдің иелігіндегі әрі оның өзі
басқарған «Энергия» баспаханасында 1907 жылы Есмағамбет Айманбаев (Ешмухамет Иманбаев) деген қазақ орысша-қазақша «Киргизская газета», яки «Қазақ газетінің» бір нөмірін ғана шығарып үлгеріпті.
1911-1915 жылдары шыққан «Айқап» нөмірлерінің титул бетінде нақ осы баспахана көрсетілген. Сол «Айқап» журналынан қазіргі
Ресей жерінде қандай белгі бар дейсіз ғой? Өкінішке қарай, әзірге ештеңе жоқ. Бүгінде сексен мыңнан астам халық тұратын (оның бес мыңға жуығы қазақ) көп ұлтты провинциялық қалада бұдан 100 жыл бұрын қазақтың тұңғыш журналы шыққаны Қазақстан Елшілігінің ықпалымен Челябинск облыстық «Азамат» қазақ орталығы көтерген мәселеден кейін ауызға алына бастапты. Өлкетанушылар мен мұражай қызметкерлері ізденіп, «Айқап» туралы деректер жинап, қала басшылығын жеткілікті мағлұматтармен қамтамасыз еткен екен. Бізбен кездесіп, әңгімелескен кезде қала басшысының орынбасары Розалия Михаиловна Вишнякова қазақтың алғашқы ұлттық кәсіби журналының Троицк қаласында шығып тұрғанын жұртшылыққа жеткізу қажеттігіне, қазақ мәдениетінің бұл дерегін бүгінгі ұрпаққа білдіру екі ел арасындағы тарихи, мәдени, рухани байланыстарды тереңдете түсетіндігіне ерекше назар аударып, осы бағыттағы іс- шаралар «Троицкідегі қазақ мәдениеті күні» деген тақырыпта ұйымдастырылғаны екі жаққа да тиімді болар еді деген тілегін де білдірмей қалмады «Айқапты» іздеп атамекенінен бұрын ат ізі көп түспеген соң, Троицкі қаласында қазақ журналынан қандай белгі бар деп сұраудың өзі қиын. Өлкетану мұражайынан ештеңе көзге түспеді. «Журнал басқармасы осы тұста болыпты деседі» деген оймен іздестірген үйлердің орнын жаңа заманның құрылыстары басып кетіпті. «Елу жылда - ел жаңа, жүз жылда - қазан» деген, қайдан сақталсын... Алайда ең бастысы - «Айқапты» бес жыл бойы басып шығарған, қаланың қазіргі орталығына жақын орналасқан «Энергия» баспаханасының екі қабатты ескі үйі сол күйінше тұр екен. Көше жақ бетіндегі бұрынғы қызыл кірпішті қабырғасы ақ кірпішпен қайта қапталыпты. Мұнда қалалық дәріхана және оның қоймасы орналасқан болып шықты. Үйдің Совет көшесі жақ қабырғасында кеңестік заманда орнатылған «Здесь с 1911 по 1917 г.г. печатались большевистские листовки и прокламации» деген тас тақта ілулі тұр. Егер Қазақстан тарабы «Айқап» журналына ескерткіш
белгі қоюға шын ниет білдіріп жатса, Троицк қаласының басшылығы оның осы «Энергия» баспаханасының ғимаратына орнатылғанын орынды санайды. Әрине, көздің ағындай «Айқапқа» Троицк қаласында бір белгінің болғаны керек-ақ. Сондықтан ел тәуелсіздігінің 20 жылдық мерекесіне орай өткізудің сәті түсіп тұрған осы іске мүдделі органдардың оң көзі түсіп қалар деген үміттеміз. Журналдың бір авторы 1915 жылы:
«Бұл «Айқап» кішкене болса да ілгері кете қалса, келер заманда қазақ тарихында бәлки ең бас жолға жазылар. Бәлки қазақ халқы келешекте «Айқаптың» елу жылдық һәм жүз жылдық юбилей тойын да жасар. Сол тойдың арқасында әлдеқандай пайдалы істер де қылар...» деп жазыпты. «Айқап» журналына қатысты «әлдеқандай пайдалы істер» қылуды қазақтың келер ұрпағына бұдан 96 жыл бұрын аманаттаған сол бір автор қандай көреген еді десеңізші?! Журнал басшысы Мұхамеджан Сералин 1924 жылы кеңестік кезең саясатының әсерімен «Қазақ» газетіне сын айтып,
«Айқап» туралы «халықшыл болғанмен, пәлендей саясат немесе шаруашылық бағытын ұстанған жоқ. Оның көздеген мақсаты қазақ халқын жалпы баспасөзге таныстыру, үйір қылу еді» [4] деп сыпайылап жазса да, «Айқап» журналының XX ғасырдың бас кезіндегі қазақ қоғамында елеулі еңбек атқарғаны, ой-сананың қозғаушысы болғаны, қазақ ұлтының біртұтастығын бейнелегені тарихтан тарихқа жететін дерек, ол бүгінде баршаға белгілі.
Уче ный с боль шой бук вы ЕУРАЗИЯ УНИВЕРСИТЕТІ ЕУРАЗИЯ УНИВЕРСИТЕТІ 6 7 МАМЫР
2011 МАМЫР
2011 Бізге 15 жыл Оқу ордамыздың 15 жылдық мерейтойына арналған Күлтегін декадасының қорытынды кеші керемет өтті. Аталмыш мерекелік іс-шара «Ақбұлақ» өзені бойындағы жаяу жүргіншілер көпірінде таңғы сағат 10:00 де басталды. Үш мыңға жуық адамның алдынан Күлтегін батырдың жаяу әскері жүріп өтті. «Ақбұлаққа» тізгін іріккен бабамыз қобыз тартып отырған қарияға жолықты. Қария Күлтегінге бата берді. Сондай-ақ абыз ақсақал: - Аллаға шүкір, еліміз түзелуде, 15 жылдық жалғассын 150-ге. Тәуелсіздік тамыры терең болсын! Еуразия білімі кемел болсын! Жаратқан ием жар болып, Бұл тілегіміз қабыл болсын, әумин! – деді. Сырттан қарап тұрған адамға Күлтегін бабамыз шынымен-ақ университетіміздің 15 жылдық мерейтойына келіп тұрғандай әсер қалдырды. Осыдан кейін өзен арқылы университет және факультет жалауларын желбіреткен 15 қайық салтанатты түрде өзеннен жүзіп өтті. Мұның мағынасы «Білім – теңіз, мектеп – кеме» деген ойға сайды. Бұдан кейін аспанға 15 ақ көгершін ұшырылып, «ЕҰУ - 15 жыл» атты флеш-моб ұйымдастырылды. Ал 2020 адамнан құралған топ салауаттылықты насихаттап, ЕҰУ-дың туған күнінің құрметіне Астананы айналып жүгіріп шықты. Жаяу жүгіру акциясының мақсатын проректор Зиябек Қабылдинов былай түсіндірді: - Еліміз дамыған мемле- кеттердің сапынан орын алу үшін халыққа білімнен, ғылымнан, өнерден, мәдениеттен басқа, ең алдымен, мықты денсаулық керек. Әрқайсысымыз өз денсаулығымызды сақтауға тиіспіз. Ол үшін бәріміз спортпен шұғылдануымыз керек. Соңғы жылдары университетімізде спорт саласына басымдық беріліп келеді. Бізде 25 спорт секциясы бар, оған мыңнан астам студент барады. Біздің спортшылар республикалық және халықаралық жарыстарда жүлделі орындарға ие болып жүр. Бұл – оларға жасалып жатқан жағдайдың және университет басшылығының спортқа дұрыс мән беретіндігінің нәтижесі. Мерекелік шара бары- сында бейнелеу өнері мамандығының студенттері «Еуразиялық Арбат» атты көрме ұйымдастырса, Жастар үкіметі және КТК мүшелері концерт өткізді. «Менің сүйікті университетім» атты студенттердің фотокөрмесі мен «Бұл менің университетім – бұл менің болашағым!» атты ЕҰУ қызметкерлері балаларының сурет сайысы да көптің көңілінен шықты. Ал университеттің талантты жастарынан құрылған ұлт аспаптары шеберлерінің
өнеріне сүйсінбеген жан қалмады. «Мен университеттің туған күнін тойлау мерекесіне екінші рет қатысып отырмын. Былтыр осы мерекені тойлау барысында өткізілген мерекелік шаралар қатты ұнағандықтан, биыл да келіп тамашалап жүрмін. Өзімнің мамандығым психолог болғандықтан, адамның жандүниесіне әсер ететін музыкалық туындылар мен фотосуреттерді тамашалағанды жақсы көремін. Қабырғаларға тізілген осыншама суреттердің әрбіріне көз салып, түсініп қараған жандар түрлі әлемдерге сапар шеккендей сезімде болады. Мен шын көңілмен ЕҰУ-дың менің сүйікті университетім екендігін баршаға жар салып айта аламын»,-деді бізге іс- шараны тамашалап жүрген ПСХ- 21 тобының студенті Айгүл Нұрғалиқызы.
жүктеу/скачать 4,69 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|