А. Б. Ахметова аударма теориясы мен тәжірибесінің негіздері
Эквиваленттік емес лексика
жүктеу/скачать 0,88 Mb. Pdf көрінісі
|
| Эквиваленттік емес лексика, негізінен неологизмдер, фразеологизмдер,
арнайы ұғымдар мен ұлттық реальдарды атайтын сөздер арасында көрініс табады және де аударма процесінде окказионалдіқ біркелкіліктерді жасайтын аздау қолданылатын ат пен атаулар арасында болуына мүмкін. Осылайша ағылшын сөздері: conservationist, baby-sitter, backlog, etc. Эквиваленттік емес грамматикалық бірліктер ретінде
бөлек морфологиялық (герундий) формалары мен (артикль) сөз таптары, осыған қоса синтаксистік (абсолюттық) құрылымдар да болады. Біркелкіліктер сияқты эквиваленттік емес бірліктер тек қана талданатын қос тілдердің біреуіне қатысты көрініс табады. Негізгі тіл бірлігі аудару тіліне қатысты эквивалентті емес басқа тілдерде жиірек біркелкіліктерге ие бола алады. Эквиваленттік емес бірліктердің болуы олардың мағыналары аудармада беріле алмайды деп, немесе олар тура біркелкіліктері бар бірліктерге қарағанда, дәлме- дәл аздау аударылады деп ойлауға болмайды. Біз аударма бірліктерінің мағыналары бойынша біркелкіліктер тек қана бөлшектік түрінде сәйкес келуі мүмкін және аудармада сәйкестіктер бола тұрса да, контекстік ауысымдар жиірек қолданылатындығын көрдік. Аналогиялық түрде, эквиваленттік емес бірліктерді аударғанда, аудармашы түрлі әдістермен окказиональдік біркелкілік жасайды. Эквиваленттік лексика емес аударма саласында окказиональдік біркелкіліктің мынадай түрлері қолданылады: 1. Шетел тілдер сөздерінің АТ(аударма тілінде) болатын басқа тілдерден алынған түрлері: tribalism - трайбализм, know-how - ноу-хау, impeachment – импичмент. Осындай біркелкіліктер аударма транскрипциясы мен транслитерациясы көмегімен болады. Көптеген жағдайларда осылай жасалған окказионалдық біркелкіліктер АТ бекіп, тиісті сөздерді аударғанда жиі қолданылады. Мысалы, осылайша ағылшын сөздеріне орыс сөздері сәйкес келеді: London - Лондон, Wall Street - Уолл-стрит, beatnik - битник, pop-art -
басқалар. 2. Негізгі тілдегі тұрақты сөз тіркестерінің күрделі бөлшектері мен морфемдік сөз құрамын тудыратын калькалық баламалар: backbencher – артқы орында отырған адам, brain drain –ойдың кетуі, work-to-rule –қатаң тәртіпті жұмыс - работа (строго) по правилам, people of good will - люди доброй воли- нағыз ерікті адамдар. Бұл жағдайда окказиональдік пен күнделікті 26
біркелкіліктер арасындағы айырмашылықтар уақытша болуы мүмкін. Калькілаумен болатын көптеген біркелкіліктер аударма тәжірибесінде кең таралып, кейінірек аударма тіліндегі (АТ) аударылмайтын материалдарын қолданыла бастайды. Нәтижесінде, негізгі тілдегі (НТ) тиісті бірліктер эквиваленттік емес түрлерінен отырып, шыға бастайды. 3. Аналогиялық бірліктер. Негізгі тілдің эквиваленттік емес бірліктеріне жақынырақ мағынасы бойынша Аударма тілінің бірліктерін тауып шығаратын аналогиялық біркелкіліктер, бұлар: drugstore – дәріхана -аптека, afternoon – вечер-кеш. Басқа да жағдайларда окказиональді біркелкіліктерді қолдану, түпнұсқа мен аудармадағы эквиваленттік бірліктердің мағыналық жақындығы мұнда толық емес және осындай аударма тек қана тиісті контексте ғана пайдаланылады. «Дәріхана»- «drugstore» сияқты емес; орыс дәріханаларында тек қана дәрі-дәрмектер мен емдеуге керекті заттар сатылады, ал американдық «драгсторларда» осыған қоса күнделікті заттар: балмұздақ, жейтін нәрселер де сатады. Сондықтан, Food is awful in drugstores деген сөйлемді аудару үшін «дәріхана» сөзі қажет емес. Afternoon,әрине, «кеш» емес, «evening» деген де сөз бар, бұл – күннің екінші жартысыкүннің жартысынан соң, бірақ та конференцияға қатысушылар күніне екі отырыстан өткізсе, «morning session и afternoon session», онда орысша олар «күндізгі» мен «кешкілі» деп аталады. 4. Аудару трансформациясының бір түрінің көмегімен мәтіндегі эквиваленттік емес сөздің мағынасын беруде жасалатын лексиқалық ауысының біркелкілігі. Осында окказиональдік біркелкілік эквиваленттік емес сөз мағынасының семантикалық өзгерістер ендіру жолдарымен жасалады. Ағылшынның exposure (бірдемеге ұшырау, шығарып қою, күннің көзінде, жаңбыр астындақалып қою ж т. б.,) тура біркелкілігі жоқ сөзін әртүрлі жағдайда орыс тіліне аудару, мысалы, Не died of exposure, сөйлемінде кеңдік контекстесәйкес мазмұндық дамудың нақтылануы немесе модульде трансформациялары қолданыла алады: «Ол суықтан қайтыс болды», «Күн тигеннен қайтыс болды», «қарда тонып қалды» және т.б. 5. Эквиваленттік емес сөзді аудару үшін жоғарыдағы көрсетілген түрлерге біркелкілік таба алмайтын жағдайда эквиваленттік емес сөздің мағынасын беретін айқын тіркестер арқылы сипаттау пайдаланылады: landslide жүктеу/скачать 0,88 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|