А. Әшімбаев Әбілхан қастеев шығармашылығы арқылы білімгерлердің

 
 
41 
 
Annotation.  The  across  smile  disk  drawing  of  development  creative  work  student,  master  knowledge 
creative work which how, painting, sculpture and decorative applied art. Put in front of with the sole purpose 
that  task  student  which  draw  and  graphic  master  specialty.  The  across  small  disk  drawing  of  development 
creative  work  student,  choose  art  that  chief  part.  The  development across practical  and composition  works 
creative category. 
_______________________ 
1.  Академический рисунок. М;  Просвещение.  Владос. 1995. 
2.  Барочай Е. «Анатомия для художников»  Будапешт.  2001. 
3.  Беда Г.В. Основы изобразительной грамоты. Рисунок. Живопись. Композиция. М., 1989. 
4.  Тҿлебиев Ҽ. Сурет сала білесіңбе? Алматы. 1991. 
5.  Карцер Ю.М. Рисунок и живопись. М., 2001. 
6.  Костерин Н.П. Учебное рисование. М., 1980 
7.  Лысенков Н.К., Краузин П.И., Ульман Э. «Пластическая анатомия» М., 2003. 
8.  Луиза Гордон «Рисунок» Техника выполнения фигуры человека в движении. М., ЭКСМО. 2002. 
9.  Авскен О.А. Натура и рисование по представлению. М., 1985. 
 
 
 
Х. Оразова, С.А. Бегалиева  
 
ЖАҢА ФОРМАЦИЯДАҒЫ ҦСТАЗ, ОНЫҢ КӘСІБИ МӘДЕНИЕТІ 
 
ӘОЖ: 371.011 + 31.001.895 
      О-56
 
 
Ұстаз  –  мағынасы  кең,  мҽні  терең,  тарихи  ұғым.  Білім  беру  ісінде  ұстаз  –  басты  ҽрі  шешуші 
тұлға. Ұстаздың саналылығы, білімділігі, абырой-беделі оның шҽкіртінен кҿрінеді. «Шҽкірттің жақсы 
болмағы  ұстазынан»  деп  халқымыз  тегін  айтпаған.  Небір  ғұламалар,  алыптар,  ғалымдар  ұстаз 
алдынан  ҿткен,  олар  ҿздерінің  ұстаздарына  мҽңгі  борыштар  екенін  болашақ  ұрпаққа  ҿсиет  етіп 
қалдырған. Ұстаз мҽртебесінің қаншалықты биік ҽрі қасиетті екенін осыдан-ақ кҿруге болады. 
Атақты  ойшыл,  ғалым  Ҽл-Фараби  «Ұстаз...  жаратылысынан  ҿзіне  айтылғанның  бҽрін  жете 
түсінген,  кҿрген,  естіген  жҽне  аңғарған  нҽрселердің  бҽрін  жадында  жақсы  сақтайтын,  бұлардың 
ешнҽрсені ұмытпайтын... алғыр да аңғарымпаз ақыл иесі, мейлінше шешен, ҿнер-білімге құштар, аса 
қанағатшыл,  жаны  асқақ  жҽне  ардақтайтын,  жақындарына  да,  жат  адамдарына  да  ҽділ  жұрттың 
бҽріне  жақсылық  пен  ізгілік  кҿрсетіп,  қорқыныш  пен  жасқану  дегенді  білмейтін  батыл,  ержүрек 
болуы керек», - деп ұстаздық ҿнерге ерекше баға берген.  (228-бет). 
Нағыз  мұғалім  балаларды  сүйетін,  ҿз  пҽнін  жетік  меңгерген,  психология  мен  педагогиканы 
терең білуі тиіс. Тҽрбиелік, жоғары мҽдниеттілік, ҿз пҽніне, ең бастысы, балаға деген сүйіспеншілік – 
мұғалімнен  талап  етілетін  басты  мҽселе.  Мұғалім  мен  оқушының  қарым-қатынасында  балалардың 
мұғалімге деген жақсы кҿрушіліктен барынша шалғай жатқан қорқыныш, сыйламау, жеккҿру сияқты 
сезімдерді  бастан  кешіргені  жиі  кездеседі.  Бұл  мұғалім  мен  оқушының  жеке  бастарының 
арақатынасы  мен  оқыту  ҽдістерінің  сапасына  байланысты.  Педагогикалық  жұмыста    барлық  іс 
мұғалімнің  оқытудың  ең жақсы  тҽсілдерін  табуында,  балалармен  дұрыс  сҿйлеуінде  екеніне  педагог 
Ы.Алтынсариннің мына сҿзі дҽлел бола алады. 
«Педагогикалық  іс  -  ҿте  нҽзік,  қасиетті  іс.  Ол  ҿте  сезімталдықты,  балаға  деген  ҿлшеусіз 
сүйіспеншілікті,  бала  жанын  бірден  танитын  қырағылықты  қажет  етеді.  Шҽкірттерді  сүйе  білген 
оқытушы  ғана  қатал,  талапты,  ҿнегелі,  беделді  тҽрбиеші  бола  алады»  (2,30).  Мұғалім  -  ҿзінің 
ҿмірімен, білімімен, зерделілігімен, яғни барлық ісімен үлгі болатын тұлға. Нағыз ұстаз қай кезде де 
ұстаз  болып  қала  бермек.  Ұстазға  қойылатын  талап  пен  тілек  қашақ  да  ортақ.  Ол  –  білімділік, 
имандылық, парасаттылық.  
«Білімің болса-дағы ұшан теңіз 
Пайдасы  жоқ,  халқыңа  қызмет  етпей»,  -  деген  Шал  ақынның  ҿлең  жолдарын  ұлағатты 
ағартушылар  еңбегіне  бағалаудан  айтса  керек.  (148-бет).  Мұғалімдер  еңбегінің  жарқырай  кҿрінер 
тұсы – шҽкіртінің білімділігімен, тҽрбиелілігімен айқындалады.  
 
 

 
 
42 
 
Ұстаз  –  идеал  адамның  мүсіншісі.  Бала  жанының  қобызшысы  болып,  оның  жүрегіне  жол 
тапқан  ұстаз  ғана  «адамның  диханы»  бола  алады.  Сусыз,  тастақ  жерге  дихан  болу  үлкен  ізденіс 
арқылы ғана жүзеге аспақ. 
Біздің  тҽуелсіз  мемлекетіміздің  болашағы  –  жастарды  мектеп  қабырғасында  ой-танымының 
жан-жақты  дамып,  ҽлемдік  мҽдениет  құндылықтарын  бойына  дарыта  білуіне,  кішкентай  бҿбекті 
бауыр  тартып,  нҽзік  жүректі  талпындырып,  құлшындырып,  қайраттандырып,  адамзат  ҽлеміндегі 
ҽрбір құбылысты түсіндіріп, білімнің нұрын сеуіп, қанаттандыру ұстаздың абыройлы міндеті. 
Ұстаздың  сан-сапалы,  алуан  қырлы  ізденіс-толғанысы,  білім  деңгейі,  ҽдістемелік,  ұстаздық 
біліктілігі,  шеберлігі  сабақтан  кҿрініс  табады.  Сабақты  жаңаша  ұйымдастырып,  ҿзіндік  тың 
ізденістерге  талпынған  ұстаздың  ұтары  анық.  Ізденіс  бар  жерде  жүйелі  де  мазмұнды  жұмыс 
болатыны күмҽнсіз. Мұғалім – үнемі оқып, ізденіп жүргенде ғана мұғалім. 
Бүгінгі  жас  ұрпақтың  сабаққа  белсенділігін  арттыру  –  уақыт  талабынан  туындап  отырған 
қажеттілік.  Ұстаз  атаулыға  қойылар  талап  бір,  яғни  ол  сабақ  нұсқасын  түрлендіре  жүргізу. 
Оқушыларды  бірқалыпты  ҿткізілген  сабақ  нұсқасымен  жалықтырып  алмау  ҽр    мұғалімнің 
шығармашылық паңдылығының кҿрінісі деп білемін. Ұстаздық жұмыс - шығармашылық жұмыспен 
пара-пар.  Ал  шығармашылыққа  шабыт    керек.  Сенің  жас  жеткіншекке  үлкендік  зор  кҿмегің  сол 
болсын - оның еркін жұмыс жасап, ҿз күш-қуатын  сарқа жұмсауына мүмкіндік бер, кедергі етпе дер 
едім.  Ҽрбір  Ұстаз  алдындағы  ҽр  оқушыға  жеке тұлға деп  қарап, оның бойындағы жылт еткен 
сҽуледен үміт күтіп «ұшқыннан алау тудыруға» тиіс. 
Ия,  бүгінгі  күннің мұғалімі-шығармашылық  адамы.  Ол  ҿздігінен ізденіс, болашақ  ұрпаққа 
соншалықты  сапалы білім бермек. Ендеше мұғалімнің күш-қуаты, кҿңіл-күйі ҽрдайым жоғары болуы  
керек, сонда сабақ беру сапасы арта түсіп, еңбегі жанады.  
Мұғалім  –  білім  мен  тҽрбиенің  ұйытқысы.  Мектептегі  оқу-тҽрбие  жұмысының  басты 
кҿрсеткіші  –  шҽкірттердің  білімі.  Білім  берудің    мақсатын  айқындау  үшін  Ж.Аймауытовтың  мына 
сҿзін  еске  алған  жҿн.  «Мектеп  бітіріп    шыққан  соң,  бала  бүкіл  ҽлемге,  ҿзгенің  жҽне  ҿзінің    ҿмірін 
«білім  жүзімен,  ашылған  саналы  ақыл  кҿзімен қарай  білсе,  міне,  білімділердің    кҿздейтін  мақсаты-
осы. Мектеп осы бағытта баланың келешекте жетілуіне мықты негіз салуы керек»,  - деген болатын. 
(4,86)  Біздің  де  негізгі  мақсатымыз  соған  негізделген.  Бұл    мақсаттарды    жүзеге    асырушы  - 
ізденімпаз, тынымсыз еңбек ететін кҽсіби шеберлігі шындалған ұстаздар. 
Мұғалім  -  бала  жанының    тамыршысы.  Ол  ҿзінің  білімділігімен,  жүріс-тұрысымен,  жайдары  
мінезімен,  тіпті  сырт  пішіні,  киген киімімен  де оқушысына жақсы  мағынада қатты   ҽсер  етеді.  
Бала жүрегіне  жол табу оңайлықпен келмейді. Ол мұғалімнің ҿз мамандығына деген сенімділігінен, 
сүйіспеншілігінен байқалады.  Оқытуға  деген  ынта ҿзіндегі бар білімін мейірімділікпен жеткізе білу 
ұстаз шеберлігінің бір кҿрінісі.  
Ұстаз    шеберлігі  мен  жетістігі-сапалы  білім,  жақсы  тҽрбие  алған  шҽкірттерінде.  Мұғалімнің 
сабақта қолданған ҽдіс-тҽсілдері оқушыға ҽсер етуіне қарай бағаланып, ҿз талабына сай орындалып 
отыруы  тиіс.  Оқушылардың  ой-пікірімен  санасу,  оларды  жеке    тұлға  ретінде  сыйлау,  сенім    арту, 
олардың  адамгершілік  ар-намысын  құрметтеу,  еңбек  ете  білуге  үйрету  қажет.  Мұғалімнің 
оқушыларға  кҿзқарасы  қандай  болса.  Шҽкірттердің  де  ұстаздарына  деген  қарым-қатынасы  жақсы 
нҽтиже  береді. «Ұстазына қарай, ұстамы»  деген  мақал  да  тегін айтылмаса керек. 
Ұлттың  жарқын    болашағын  қамтамасыз  ету-мемлекеттің    міндеті.    Ал  мұғалім  оны    жүзеге 
асыратын    тұлға.  Мемлекет  басшысы  Н.Ҽ.Назарбаев:  «Қазақстан  азаматтарын    мемлекетіміздің 
құқығын қорғайтын,  мүдделерін биік ұстайтын азамат етіп тҽрбиелеу қажет. Біздің балаларымыздың 
дені сау, саналы, білімді, ҿрісі биік болып ҿсуі тиіс»,-дейді  Қазакстан  халқына Жолдауында. [5.16]  
Ҿрісі биік ұрпақ тҽрбиелеу ҿз міндетіне адал ұстаздардың ғана қолынан келеді. 
Жас жеткіншектерді тҽрбиелеуде мұғалімнің адамгершілік тұлғасы мен этикалық  мҽдениетінің  
ҽсері мол.  Ұстаз ҿз  еліне қызмет етемін  десе, психологиядан,  педагогикадан,  методикадан  алған  
ілімін жандандыра,  ой елегінен шығармашылықпен ҿткізе отырып, ұстаз деген атаққа сай ұстаздық 
этика, ұстаздық шеберлік сияқты ҿздеріне лайық қасиетті қастерлей білгені жҿн. 
 

 
 
43 
 
Жаңа формациядағы ҧстаз моделі 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Педагогикалық  ҽдептің  негізі    оқушыға  деген  шын  ықыласты    жҽне  олардың  адамдық  ар-
ұятына деген кҿзқарасында жатыр. Педагогикалық ҽдеп баланы адам ретінде сыйлау деп  есептеуге  
болады.    Мұғалім    кҽсібінің  ерекшелігі,  ең  алдымен,  оның  педагогтық  ҽдебінде  жатады.  Ҽдепті 
мұғалім  үлкен  адамдармен  қалай  сыпайы  жҽне  ілтипатпен  сҿйлессе,  оқушылармен  де  солай,    тек 
ересектерден    гҿрі    сақ,    ықыласпен  сҿйлесуі  керек.    Мұғалім  жұмысында  педагогикалық  ҽдеп 
сақтамайынша  оқушылармен    тіл  табысу  мүмкін    емес,  ал  оқушылардың  тілін    таппайынша  оқу-
тҽрбие  үрдісінде ілгерілеу болмайды.  Мұғалімнің ҽдебі-ҽділдік,  сенім білдірушілік, сабыр сақтау, 
ілтипаттылық. 
Ҽрбір    Ұстаз  алдымен  ұлы  Абайдың    «Ұстаздық    еткен    жалықпас,  үйретуден      балаға» 
дегеніндей,  тҽлім-тҽрбие  ісіне  жалықпайтын,  шығармашылығы  мол,  еңбекшіл,  парасатты  азамат 
болуы  керек,  ҿйткені  баланы  ҿзіне  тарта  алатындай,  тіл  табыса  білетін,  шын  тҽлімгерлігі  бар  адам 
ғана ұстаз леген атаққа ие бола алады. Халық даналығында қасиетті ұғымдар кҿп-ақ. Соның бірінде 
ҿлмейтін  үш  нҽрсе  туралы    айтылады.    Бұл  ҿмірде  білімдінің  хаты,  ұстаның  заты,  жақсының  аты 
ҿлмейді дейді.  Осы ҿлмейтін ҽлемнің аясында мұғалімнің де еңбегі жатқан сияқты. Ҿйткені адамды 
білімділікке, шеберлікке баулуда мұғалім еңбегі ҿте зор. 
Елбасы  білім  жҽне  ғылым    қызметкерлерінің  II  съезінде    «Болашақта  еңбек  етіп,  ҿмір 
сүретіндер-бүгінгі  мектеп  оқушылары  мұғалім  оларды  қалай  тҽрбиелесе  Қазақстан  сол  деңгейде 
болады. Сондықтан да ұстазға жүктелетін міндет ҿте  ауыр» деген  болатын. Ҽрбір ұстаздың алдында  
тұрған    үлкен  парызы-оқушыларды  Отанды    сүюге,  ізгілікке,  адалдыққа,  инабаттылыққа,  салт-
дҽстүрді құрметтеуге үйретіп баулу. Ол үшін мұғалім қазіргі заманға лайық ҿзінің білім  беру  ісінде 
рухани,  этно-мҽдени  дҽстүрлерді  сақтап,  шығармашылық      ізденіспен    жұмыс    істеп,    ҿмірге    еніп   
жаткан      жаңа  технологияны  меңгерген,  ұлағатты  тұлға  болуы  міндет.  Жаңа  технологияның  басты  
мақсаттарының    бірі-баланы    окыта      отырып,    оның      еркіндігін,  белсенділігін  қалыптастыру,  ҿз 
бетінше шешім кабылдауға дағдыландыру.  
Егемен еліміздің  болашағы  білім  беру  жүйесі  мен мектептерге байланысты. Заман талабына 
сай  қазіргі  мектептерде  білім  мазмұнын,  оның  құрамын    жаңарту-білім  реформасының  жүзеге 
асуының    басты  шарты.  Осы  талапқа  сай  оқушылардың  белсенділігі  мен  танымдық  іс-ҽрекеттері 
арқылы олардың  шығармашылығын  дамыту, кажетті  жағдайда  айрықша  шешім қабылдай  алатын 
жеке  тұлғаны  дайындау,  осыған  орай  окытудың    жаңа  технологияларын    енгізе  отырып  білім  беру  
мен  тҽрбиелеу  мұғалімдер алдындағы басты міндет. 
Қазіргі таңдағы педагогика жаналықтарын қолданылып жүрген пҽн ерекшелігіне қарай қолдана 
білу  -  оқыту  мақсатына  жетудің  бірден-бір  жолы.  Мақсатқа  жету  оқушының  ҿзі    арқылы  жүзеге 
асады.  Мұғалім  - ұйымдастырушы, бағыт беруші. 
 
 
   
Ҧстаз 
Кез-келген ортаның 
ұйытқысы 
    Рухани бай гумманист 
       Идеал адамның мүсіншісі 
Сұлулықпен сусындаған 
эстет 
Адамгершілік пен 
патриотизмнің жаршысы 
Жаңашыл ғалым 
Нҽзік психолог 
Жан-жақты шебер 
Тынымсыз еңбекқор 
Терең қазыналы білімпаз 

 
 
44 
 
Оқытудың  озық    технологияларын  меңгермейінше  сауатты,  жан-жақты  маман  болу  мүмкін  
емес.   Жаңа   технологияны    меңгеру    мұғалімнің  интеллектуалдық,  кҽсіптік, адамгершілік,    рухани  
азаматтық    басқа    да  кҿптеген      адами      келбетінің    калыптасуына  игі  ҽсерін    тигізеді,  ҿзін-ҿзі 
дамытып, оқу-тҽрбие үрдісін тиімді ұйымдастыруына кҿмектеседі.  
Ұстаздық  -  қиын,    ҿте  нҽзік, қасиетті іс  деп ойлаймын.  Ҿйткені   үнемі  ізденіп,  оқып білгенін 
оқушыларына  жеткізіп  отыру  үлкен  жауапкершілікті,  асқан  сезімталдықты,  балаға  деген  ҿлшеусіз 
сүйіспеншілікті талап етеді. Ол жақсы ойлауды, шығармашылық ізденімпаздықты қалайды.      
Сабақ - ұстаздың ізденуінен, кҿп   еңбектенуінен   туатын педагогикалық   шығарма. Ал  осы   
«шығарманы»    алдында    отырған  оқушыларға  игерту  де  оңай  шаруа    емес.  Ол  үшін  мұғалімнің 
біліктілігі,  іскерлігі,  кҿптеген  ҽдіс-тҽсілдерді  қолдана  білуі,  айтқанын  оқушы  жүрегіне  жеткізе 
алатындай  шешендігі,  шебер  ой-ҿрнегі  болуы    керек.  Сабақ  үстінде  баламен  жұмыс  болғандықтан,  
небір күрделі қиындықтар, оқыс ҽрекеттер кездесіп отырады. Шебер ұстаз  соның бҽріне  тҿтеп  бере 
алады    жҽне  ешқандай  ҽрекетке  жол  бермеу  үшін  сабақ  процесін  түрлендіруге  қабілетті.  Бүгінгі  
таңда   сабақты  түрлендіре  ҿткізудің  озат  педагог-ғалымдар, тҽжірибелі мұғалімдер  ойлап  тапқан  
неше  түрлі  жаңа ҽдіс-тҽсілдері жеткілікті.  
Қоғам, халық ҿзінің үігіт артқан  болашағын  жас ұрпақтың  рухани сҽулеткері-ұстаздар қолына  
табыстайды.  Ұстаз - адамның  ҿмірге   кҿзқарасын, сенімін  қалыптастыратын ойшыл  тұлға. Баланы  
ата-ананың  ғана емес ұлттың  ертеңі,  келер  тарихқа аманат деп  қараған ҽрбір ұстаз  жас ұрпақты 
жан-жақты  жетілген,  ақыл-парасаты,  ҿрісі биік  азамат   етіп тҽрбиелеуді   борышым   деп   біледі. 
Ұстаз  ұғымын   жоғары  қойып жататынымыз да осыдан. 
Тҽуелсіз  еліміздің  келешекте  ҿзге  елдермен  терезесі  тең  болып  ҿмір  сүруі  үшін,  ҿркениетті 
ҽлем  елдері  арасында  ҿзінің    лайықты  орнын  таба  білуі  үшін,  ҿскелең  жас  ұрпақты  ешкімнен  кем 
қылмай, мектеп қабырғасынан-ақ білімді, тҽрбиелі азамат етіп шығару-ұстаздардың басты міндеті.  
Мұғалім  -  зор  тұлға,  ол  күннің  құдіретті  сҽулесі  сияқты.  Түсіне  білген  адамға    жас    ұрпақты 
тҽрбиелеп, олардың  санасына білім нҽрін құю, адамгершілік  асыл қасиеттерді сіңіру,  шынында  да 
ерлікке бара-бар деп білемін. 
Мұғалім  –  мҽңгі  нұрдың  қызметшісі.  XXI  ғасыр    мұғалімі  ҿз  пҽнінен  білімді    ғана      болып  
қалмай      тарихи    танымы    мол,      педагогикалық-психологиялық  сауатты  болу  тиіс.  Сонымен  бірге  
балаға ата-анадан кейінгі ақыл-ой, адамгершілік, сана-сезімдік, ұлттық тҽрбиені  сіңіруші адам болуы 
шарт. 
 
Аннотация.  В  статье  рассматривается  проблема  профессиональной  культуры  педагога  новой 
формации. 
Annotation. This article is consider  the problems  of professional culture of the teacher of a new formation. 
 ___________________________ 
1.
 
Ақылдық кені. Алматы.1991ж. 
2.
 
Ыбырай тағылымы. 
3.
 
Бес ғасыр жырлайды. А. «1994» 
4.
 
 Ж. Аймауытов. Бес томдық шығармалар жинағы. IV том. 1998ж. 
5.
 
 Қазақ тілі мен ҽдебиет журналы. 2000 №5.   2003 №3. 
6.
 
М. Жұмабаев. Педагогика. Алматы. 
7.
 
Қазақстан мектебі. 2002ж. №2,7.   2003ж. №8 
8.
 
«Қазақ ҽдебиеті» газеті. 
9.
 
 «Ана тілі» газеті. 
10.«Ұлағат». Психологиялық ҽдістемелік журнал. 2004, 2005. 
11.Қазақтың этно-педагогикасы.  
 
 
 

 
 
45 
 
М.Д. Рахимжанов 
 
ВОПРОСЫ ОРГАНИЗАЦИИ ПОДГОТОВИТЕЛЬНЫХ, УЧЕБНО-ТВОРЧЕСКИХ  
РАБОТ СТУДЕНТОВ  ПО ЖАНРОВОЙ КОМПОЗИЦИИ 
 
УДК: 371.75.741 
 
Разработать жанровую композицию, создать сюжетную картину всегда было сложно даже для 
опытного живописца, так как для создания жанровой композиции, необходимы фактические знания, 
умения и навыки по выполнению творческой работы в данном жанре. Это значит-надо знать рисунок 
и живопись фигуры человека, а также разработку эскиза фигурной композиции наряду с разработкой 
эскизов интерьера и пейзажа. 
Для решения данной проблемы необходимо провести консультацию по содержаний творческой 
работы.  Изначально,  надо  дать  разъяснения  по  терминам,  как  «Эскиз»,  «Эскиз  в  тоне»  и  тд. 
Например: Что такой «Эскиз»? Что мы понимаем под этим словом?  
Мы  художники,  этому  слову  даем  следующее  определение.  Эскиз  –  это  изображение  на 
плоскости, выполненное  средствами рисунка в тоновом эскизе и средствами живописи в цветовом 
эскизе, ограниченное в размерах, выполненные более обобщенно, без конкретности в деталях, всего 
лишь  подчеркивающий  динамику  композиции,  ее  глубину,  линией,  штрихом  и  пятном  в  рисунке  и  
лессировкой, мазками в живописи. 
Здесь  уместно  сказать  о  том,  что  студенту  нет  необходимости  углубляться  в  стиле,  а 
постараться использовать академическую технику выполнения эскиза, как в тоне, так и в цвете. 
Таким образом, мы разобрались в термине «Эскиз». Теперь надо разобраться в том, что значит, 
«Эскиз  в  тоне»,  т.е.  что  значит,  «тон».  Ответ  на  данный  вопрос  мы  встречаем  в  вышесказанных 
строках и просто дополним то, что под словом «тон» (в данном тексте) подразумевается черно-белое 
изображение. Если быть более точнее, то можно добавить такое понятие как «эскиз в рисунке» или 
«эскиз  выполненный  в  технике  рисунка  или  средствами  рисунка»  (здесь,  материалом  для  рисунка 
может служить как графитный карандаш, так и другие художественные материалы – уголь, сангина, 
ретушь, тушь и тд.) Главное – это достижение выразительности эскиза в тоне. Что касается правил, 
приема  и  прочих  закономерностей  в  композиции,  их  трактовка,  достаточно  много  встречаются  в 
учебно-методических  литературах  известных  нам  авторов.  Следует  только  добавить  в  качестве 
пожелания, в которых следует сказать то, что надо не ограничиваться одним вариантом эскиза в тоне. 
Надо их разработать на формате А4 (альбомном листе) как минимум три, пять и более  чтобы можно 
было сравнить их между собой, для того чтобы сделать какие-либо выводы по определению формата 
(рамы) композиции, движения персонажей, глубины, светосилы, направление освещений и тд. 
Студенту надо выполнять эскиз в тоне в следующем порядке: 
1.  Эскизное  изображение  начинать  делать  строго  в  раме,  которая  является  условным 
форматом будущей картины. 
2.  В  начале  делать  эскизное  изображение  линиями.    Передать  соответствующее  движение 
персонажам композиции.                                                               
3.  Заполнять  раму  композиции  необходимыми  предметами  интерьера  или  пейзажа  также 
линиями. Определить горизонтальную и вертикальную плоскости. 
4. Определить собственные и падающие тени персонажей, предметов интерьера или пейзажа 
штрихом, пятном. 
5. Усилить тоновую проработку эскиза с целью передачи глубины пространства в композиции. 
6. Разрабатывая тоновой эскиз композиции в определенной раме, студенту, целесообразно начинать 
компоновку  персонажей,  а  также  детали  интерьера  или  пейзажа,  с  композиционного  центра  (он 
всегда находится ближе к геометрическому центру плоскости), далее продолжать по горизонтали 
и вертикали, строго соблюдая закономерности композиции, как равновесие, ритм и тд . 
Как  мы  видим  разработка  эскиза  композиции  в  тоне  довольно  объемная  работа  и  достаточно 
многогранны  ее  задачи.  Верное  решение  композиционных  задач    в  рисунке,  во  многом  определяет 
успех  в  разработке  эскиза  композиции  в  цвете.  Можно  сделать  вывод  в  том,  что  разработка  эскиза 
композиции в станковой живописи опирается на эскизный рисунок. 
Разработка  эскиза  композиции  в  цвете  ставит  перед  собой  главную  цель  –  это  внести  в 
эскизный рисунок реальную (жизненную) цветовую среду, чтобы эскиз картины был жизненным.  

 
 
46 
 
Здесь уместно сказать о том, что эскиз в цвете выполняется на отдельной плоскости (бумаге, 
картоне холсте), а эскизный рисунок должен оставаться в чистом виде и в дальнейшем быть учебным 
материалом в ходе работы над  картиной.  
Итак в чем заключаются живописные задачи на данном этапе работы? 
Здесь  уместно  будет  напомнить  то,  что  живописные  задачи  –  это  во  многом  те  же  задачи, 
которые ставились перед студентами на занятиях по дисциплине «Композиция»  в целом по курсу и в 
частности  в  разделах  «Сюжетно  –  тематическая,  однофигурная  и  многофигурная»  композиции  в 
живописи.  Кроме  того,  отдельные  задачи  ставились,  на  занятиях  по  дисциплине  «Живопись»  во 
время изучения учебных вопросов как «Живопись фигуры человека» и тд.  
Таким  образом,  можно  сделать  выводы  о  том,  что    студент  как  бы  в  целом  знаком  с 
рассматриваемыми задачами. 
Вопрос в другом, насколько он знаком. Позволяет ли его знания успешно решить живописные 
задачи, в выполнении творческой работы? 
Чтобы  найти  ответы  на  данные  вопросы,  преподавателю  изначально  следует  провести 
аналитическую работу. 
1. Результаты  успеваемости  студента  по необходимому разделу живописи. 
2. Результаты его участия на студенческих конференциях, выставках и тд. Кроме этого можно 
добавить  работу  как  определение  результатов  выполненных  им  контрольных  заданий  по 
необходимым разделам композиции в  живописи. 
Данная  работа даст  возможность  выработать  необходимый  учебный  план по  индивидуальной 
работе со студентом, который должен осуществляться в форме: 
1.
 
Практического, аудиторного, индивидуального занятия (по рассматриваемым  темам). 
2.
 
Консультации  по  результатам  выполненных  студентом  индивидуальных  аудиторных, 
домашних  задании  по  рассматриваемым  задачам,  как  определение  цветовой  среды  (колорита), 
которая является главной при разработке эскиза композиции в живописи. 
В  решении  данных  задач  студент  должен  обратить  внимание  на  технологию  и  технику 
выполнения эскиза в живописи. 
Во-первых,  выполнять  эскиз  художественными  красками,  которыми  планируется  написание  
картины. 
Во-вторых,  выполнять  эскиз  по  закономерностям  живописи  (теплое  –  холодное,  цветовое 
единство,  целостность,  воздушная  перспектива),  т.е.  в  реалистическом  направлении.    При  решении 
вторых  задач,  студенту  не  надо  увлекаться  особой  техникой.  Лучше  выполнять  классическим 
методом, т.е. лессировкой или мазками. Главное добиться выразительности цветового изображения. 
Это будет тогда, когда в эскизе верно будут подчеркнуты: колорит, цветовая целостность, свет, тень, 
воздушная перспектива, линии подчеркивающие движения, объем и пространства.  
После выполнения живописного эскиза можно приступать к написанию  картины. Но студенту 
без опыта творческой работы, без опыта работы над жанровой картиной, лучше будет поработать над 
очередными  этапами  подготовительных  работ,  как  выполнение  набросков,    зарисовок  и  этюдов 
именно с натуры. Цель данной работы заключается в решении задач по рассматриваемой проблеме, 
через выполнение практических работ по рисунку и живописи именно с натуры. Выполненые работы 
с  натуры  в  форме  набросков,  зарисовок  и  этюдов  дадут  возможность  студенту  глубже  понять 
особенности изображения пластических форм, сложных ракурсов, линейно-воздушных перспектив и 
т.д.,  которые  могут  быть  проблемными  вопросами  во  время  работы  над    картиной.  Здесь  хочется 
указать на то, что работы по данному этапу уместно выполнять непосредственно в процессе работы 
над  самой    картиной,  потому  что  сам  процесс  укажет  на  проблемные  вопросы,  иначе  говоря,  на 
задания, которые студент должен будет выполнять, чтобы решить проблемные задачи.  
Вывод  из  этого  следующий:  Преподавателю  не  надо  спешить  с  выдачей  заданий  по 
выполнению работы с натуры без анализа хода работы студента над самой картиной.  
Формально  выданное  задание,  по  выполнению  работы  с  натуры,  их  не  соответствие  теме, 
может  не  дать  нужных  результатов,  из-за  отсутствия  у  студента      интереса  к  выполнению  данного 
задания  по  причине  его  бесполезности,  (в  данном  случае,  для  возможных  исправлений  ошибок  на 
собственной картине.) 
Данный этап работы должен выполняться студентом строго по  назначению. 
Уместно  сказать  и  о  том,  что  (при  проблеме)  есть  смысл  развивать  практические  знания    по 
композиции, живописи и  рисунка через  изучение учебно-методических литератур известных  

 
 
47 
 
авторов по необходимым разделам и, в особенности, по вопросам пластической анатомии, пленэрной 
живописи, перспективы и тд. 
Преподавателю  уместно  будет  привести  примеры  из  истории  развития  жанровой  картины. 
Например,  произведения  Веласкеса,  Шардена,  Фрагонара,  В.  Перова,  В.Сурикова,  И  Репина, 
А.Кастеева,  К.Тельжанова.  и  т.д.,  из  иллюстрации  их  работ  (выполненные  с  натуры  наброски, 
зарисовки и этюды) для того, чтобы подчеркнуть важность данного этапа работы в творчестве. 
Примерными темами заданий для работы с натуры могут быть: 
1.
 
Выполнение набросков, зарисовок, этюдов 
1.1 Головы человека 
1.2  Кисти рук человека 
1.3  Полуфигуры, фигуры человека в одежде и т.д. 
1.4  Атрибуты интерьера 
1.5  Детали пейзажа 
После выполнения данного этапа работы для студента очень важно выполнить конструктивный 
рисунок в натуральную величину  картины, цель которого заключается в подготовке к первому этапу 
работы  на  холсте  (в  материале),  где  следует  решать  задачу,  связанной  с  построением  рисунка 
композиции. 
Конечно,  можно  и  сходу  начинать  делать  построение  рисунка  композиции  на  холсте,  без 
подготовительного  рисунка  (картона),  если  быть  уверенным  в  знаниях  рисунка  фигуру  человека  в 
движениях и тд. 
Если  у  студента  при  разработке  рисунка  эскиза  композиции  были  проблемы  в  изображении 
фигуры человека, то это говорит о том, что ему лучше будет поработать над картонам, т.е. выполнить 
конструктивный рисунок для  картины в масштабе. 
Данная работа даст возможность студенту наглядно разобраться в конструктивных задачах, как 
рисунка, так и композиции. 
Это  в  свою  очередь  углубить  у  студента    знания  по  рисунку  фигуры  человека,  разработке 
фигурной композиции и тд. 
                                            

жүктеу/скачать 6,85 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: