А. Әшімбаев Әбілхан қастеев шығармашылығы арқылы білімгерлердің

 
 
138 
 
гипоталамус
70
80
90
100
110
120
130
3
10
30
60
дни адаптации
%
кора головного мозга
80
90
100
110
120
130
140
фон
3
10
30
60
дни адаптации
%
 
ствол головного мозга
70
80
90
100
110
120
130
140
фон
3
10
30
60
дни адаптации
%
гиппокамп
80
90
100
110
120
130
140
фон
3
10
30
60
дни адаптации
%
 
 
 
   
 
Таким  образом,  при  циклическом  режиме  температурной  адаптации  к  условиям  высокогорья 
установлена умеренная активация симпато-адреналовой системы у животных. Медиаторная функция 
САС  более  выражена,  чем  гормональная,  что  проявляется  в  повышении  уровня  НА  в  крови, 
надпочечниках  и  головном  мозге  (гипоталамусе,  коре  головного  мозга  и  гиппокампе),  в  стадии 
стабилизации.  Повышение  гормональной  функции  САС  в  ранние  сроки  наблюдений  проявляется 
менее  выражено,  а  в  дальнейшем  она  ослабевает  и  в  поздние  сроки  в  крови  и  надпочечниках 
животных обнаруживается низкий уровень
 
адреналина. 
 
Аннотация.  Мақалада  гипоталамо-гипофизарлық-адреналиндік  жүйенің  биік  тау  жағдайында 
циклдік бейімделу қызметі қарастырылады. 
Annotation.  The  article  deals  with  the  function  of  the  hypothalamic-pituitary-adrenal  system  at  circular 
forms of adaptation to the conditions of high attitude. 
___________________ 
1.
 
Айдаралиев А. А.,  Максимов А. Л. Адаптация человека к экстремальным условиям: опыт прогнозирования. 
Л: Наука, 1986 – 125 с. 
2.
 
Агаджанян Н.А. Адаптация и резервы организма. – М:  Физкультура и спорт. 1983. –105 с. 
3.
 
Жолдубаева  Л.Ы.  Влияние  факторов  высокогорья  на  функциональные  взаимоотношения  эндокринных 
систем. // Автореф. дисс. … к.б.н. -  Бишкек, 2001.– 23с. 
4.
 
Закиров Дж. З. Гуморально-гормональные механизмы адаптации в горах. – Фрунзе: Илим, 1983. – 112 с. 
5.
 
Закиров  Дж.  З.  Физиологические  механизмы  формирования  функциональных  взаимоотношений 
эндокринных комплексов в условиях высокогорья // Автореф. дисс. … д.м..н. – Бишкек, 1996. – 55 с. 
6.
 
Меерсон Ф.З., Малышев И.Ю. Феномен адаптационной стабилизации структур и защиты сердца. - М: 1993. - 
127 с. 
7.
 
Фурдуй Ф. И., Хадарлиу  С. Х., Мамалыга Л.М. Комбинированные воздействия  на организм экстремальных 
факторов. – Кишинев: Штиинца. – 1985. – 143 с. 
 
 
 
Рис.3. Изменение биогенных аминов в различных отделах головного мозга (мкг/г)  
              у крыс при циклической температурной адаптации к условиям 
высокогорья 
 
  НА 
 
Дофамин
 
Серотонин
 

 
 
139 
 
Г.Шолпанкулова 
 
ВЗАИМОДЕЙСТВИЕ ЭНДОКРИННЫХ ПОДСИСТЕМ АДРЕНАЛОВО-ТИРЕОИДНОГО 
КОМПЛЕКСА ПРИ ЦИКЛИЧЕСКОЙ ФОРМЕ АДАПТАЦИИ К УСЛОВИЯМ 
ВЫСОКОГОРЬЯ 
 
УДК 591.1 
 
В настоящее время глубоко и всесторонне исследуются состояния и адаптивные возможности 
различных систем организма при действии всевозможных экстремальных раздражителей. Комплекс  
факторов высокогорья  вызывает в организме сложные функциональные сдвиги
.
 Их действие связано 
с 
определенными 
сдвигами 
в 
количестве 
и 
взаимоотношениях 
гормонов 
гипофизарнокортикоадреналовой системы (Пулатов с соавт., 1976; Закиров, 1996; Матющенко, 2000). 
Активация  функциональной  оси  гипофиз  –    кора  надпочечников  сопровождается  увеличением 
секреции  адренокортикостероидов,  которые  обуславливают  повышенную  резистентность  организма 
путем влияния на его адаптивные механизмы (Слоним, 1978; Миррахимов, 1973, 1998; Айдаралиев, 
1988; Акылбеков, 2003; Закиров, 1996). 
Для  обеспечения  успешного  прогнозирования  ответных  реакций  организма  на 
комбинированные  действия  неблагоприятных  факторов  экспериментальные  подходы,  в  которых 
используются  два  и  более  фактора,  играют  важную  роль.  Они  в  наибольшей  степени  приближают 
эксперимент  к  естественным  условиям,  обеспечивая  тем  самым  адекватность  получаемых 
результатов и возможность использования их на практике. 
В литературе нами не найдено сведений о действии чередующихся холода (-1 - +2

С) и тепла 
(+22  ±1,1

С)  на  фоне  климато-геофизических  факторов  высокогорья  на  организм,  хотя  жители 
высокогорья,  рабочие  сельского  хозяйства  и  промышленных  предприятий  и  сельскохозяйственные 
животные  в  условиях  гор  постоянно  подвержены  действию  именно  такого  сочетания  факторов.  В 
связи  с  этим  перед  нами  стояла  задача  изучить  влияние  циклического  изменения  температуры 
окружающей среды в условиях высокогорья на функции регуляторных систем. 
Материал и методы исследования 
Эксперименты выполнены на белых беспородных лабораторных крысах-самцах массой 180-220 
г. Опыты проводили на 3, 15 и 30-й дни адаптации  к условиям высокогорья (3200 м). 
Животные  были разделены на 2 группы: 
Первая  группа  –  контрольные  животные  постоянно  находились  в  термостатируемом  виварии 
при температуре 22±0,1
0 
С, влажность воздуха в помещении 57-60%. 
Вторая  группа  –  опытные  животные  находились  в  условиях  циклического  температурного 
режима:  с 9
00
 до 21
00
 часа при естественных условиях среды в специальном домике (температурный 
диапазон от - 1  до  +15
0
 С); с 21
00
 до 9
00
 часов в условиях вивария  (температура 22±0,1
0 
С). 
Для  определения  содержания  АКТГ,  суммарного  кортикостерона,  связанного  с  белками  и 
свободного  кортикостерона  и  уровня  ТТГ  гипофиза  и  тиреоидных  гормонов  щитовидной  железы  в 
плазме  периферической  крови    использовали  радиоиммунный  (РИА)  метод  (  Морозов  В.И., 
Чайковский В.С., Прияткин С.А., Рогожкин В.А., Савченко О.Н.,1988), КРГ-активности гипоталамуса 
- биологический метод (Држевецкая И.А.,1974). 
Полученные результаты подвергнуты статистической обработке; различия между показателями 
оценивали по критерию Стьюдента, считая их  достоверными при p<0,05. 
Результаты и их обсуждение 
Циклическое  температурное  воздействие  в  условиях  высокогорья  с  первого  дня  привело  к 
умеренным  изменениям  в  активности  ГГНС  (рис.  1).  КРГ-активность  гипоталамуса  у  крыс, 
подвергнутых  циклическому  воздействию  факторов  высокогорья,  в  первые  сутки  (3-й  день) 
снижается на 10% от исходных данных. В дальнейшем (15-й день) этот показатель повышается, а на 
30-й  день  активность  гипоталамуса  приходит  к  фоновой  величине.  Аналогичное  изменение 
наблюдается со стороны уровня АКТГ в гипофизе. Обращает на себя внимание высокое содержание 
АКТГ  в  крови  во  все  сроки  эксперимента.  Очевидно,  что  этот  феномен  направлен  на  обеспечение 
приспособления к изучаемому комплексу факторов. 
 
 

 
 
140 
 
0%
20%
40%
60%
80%
100%
120%
140%
160%
180%
КРГ-активность
АКТГ в гипофизе
АКТГ в крови
фон
3 день
15 день
30 день
 
 
Рис. 1.  Изменение содержания КРГ-активности гипоталамуса, АКТГ в крови и гипофизе  у 
животных при циклической форме адаптации к условиям высокогорья 
 
Содержание  в  крови  общего  и  связанного  кортикостерона  в  первые  три  дня  наблюдений  при 
циклической  форме  адаптации  к  условиям  высокогорья  достоверно  повышается  на  49,6  и  32,4%, 
соответственно,  от  фоновых  данных
, 
и  сохраняется  на  таком  уровне  до  конца  наблюдений  (рис.2). 
Концентрация  свободной  формы  кортикостерона  в  первые  дни  резко  возрастает  (до  425%)  против 
контрольных данных с последующим снижением, но остается выше субконтрольных величин до 30 
дня адаптации. 
Циклическое  температурное  воздействие  в  условиях  высокогорья  с  первого  дня  привело  к 
умеренным изменениям уровня кортикостерона в тканях с заметным увеличением его содержания в 
надпочечниках  во  все  сроки  эксперимента.  Этим  и  объясняется  повышенный  выброс  гормона  в 
кровь,  вызванный,  очевидно,  регуляционными  нуждами  для  поддержания  гомеостаза,  адекватного 
требованиям новой среды. 
 
0%
50%
100%
150%
200%
250%
300%
350%
400%
450%
500%
общий
связанный
свободный
фон
3 день
15 день
30 день
 
 
Рис. 2. Изменение содержания кортикостерона в крови у животных при циклической форме 
адаптации к условиям высокогорья 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
 
141 
       А                                                                                                            Б 
 
Рис.3. Изменение функции гипофизарно-тиреоидной системы А – у интактных животных; 
Б – при циклической форме адаптации
. 
 
Циклическое  температурное  воздействие  в  условиях  высокогорья  с  первого  дня  привело  к 
умеренным изменениям уровня кортикостерона в тканях с заметным увеличением его содержания в 
надпочечниках  во  все  сроки  эксперимента.  Этим  и  объясняется  повышенный  выброс  гормона  в 
кровь,  вызванный,  очевидно,  регуляционными  нуждами  для  поддержания  гомеостаза,  адекватного 
требованиям новой среды. 
Результат  исследования  гипофизарно-тиреоидной  системы  показал,  что  у  контрольных 
животных  в  ранние  сроки  адаптации  (3-й  день)  уровень  ТТГ  гипофиза  значительно  снижается  по 
сравнению с фоновыми данными, и этот низкий уровень сохраняется в течение всего исследования. 
Аналогичные изменения наблюдаются и со стороны тиреоидных гормонов щитовидной железы 
(Т3 и Т4). В целом для Т3 характерно более глубоко выраженное снижеие по сравнению с ТТГ и Т4, 
особенно на 15 сутки действия фактора. 
Для Т4 характерны средние значения снижения концентраций, которые не доходят до уровня 
снижения  Т3,  но  ниже,  чем  у  ТТГ.  Как  и  для  ТТГ,  для  тиреоидных  гормонов  характерны 
незначительные колебания содержания на протяжении всего исследования (рис. 3). 
У  животных  при  циклической  температурной  адаптации  изменение  функции  гипофизарно-
тиреоидной  системы  носит  иной  характер.  На  3-й  день  исследования  концентрации  ТТГ,  Т3  и  Т4 
повышаются  по  сравнению  с  фоновыми  данными  (рис.4).  В    последующие  дни    -  на  15  сутки 
пребывания  в  условиях  высокогорья  содержание  всех  гормонов    незначительно  снижается  с 
последующим  повышением  концентрации  указанных  форм  гормонов  на  30-й  день  исследования, 
приближаясь к фоновым показателям. 
Таким  образом,  при  циклическом  режиме  температурной  адаптации  к  условиям  высокогорья 
можно установить следующие функциональные взаимосвязи ГТС и ГГНС: 
1.  реципрокные  изменения    между  указанными  системами,  т.е.  повышенное  содержание 
тиреоидных  гормонов  приводит  к  снижению  выработки  гормонов  надпочечниковой  системы  в 
острой  фазе  адаптации.  В  фазе  мобилизации,  наоборот,    повышенная  функция  ГГНС  способствует 
подавлению функции тиреоидной системы. 
2.  синергичное  повышение  функциональной  активности  тиреоидного  и  надпочечникового 
комплексов на гипоталамическом уровне в конце адаптации к условиям высокогорья. 
3.  одностороннее  взаимодействие  надпочечниковой,  тиреоидной  систем  на  гипоталамическом 
(КРГ → ТГ) и гипофизарном (АКТГ → ТТГ) уровнях. 
При  исследовании  были  выявлены  также  и  внутрисистемные  перестройки:  реципрокные 
изменения – повышение уровня кортикостерона и снижение уровня альдостерона; изменение уровня 
гормонов щитовидной железы - Т4 (снижение) и Т3 (повышение). Выявлена обратная отрицательная 
связь в ГТС в конце срока адаптации – высокий уровень в крови тиреоидных гормонов щитовидной 
железы подавляет выработку ТТГ гипофиза. 
0%
20%
40%
60%
80%
100%
120%
ТТГ
Т3
Т4
фон 3 день 15 день 30 день
 
0%
20%
40%
60%
80%
100%
120%
140%
ТТГ
Т3
Т4
фон 3 день 15 день 30 день
 

 
 
142 
 
Аннотация.   Мақалада  биік  тау  жағдайында  циклдік  бейімделу  формасында  эндокриндік  жүйенің 
адреналиндік тиреоидті кешенінің ҿзара ҽрекеттесуі қарастырылады. 
Annotation.  This  article  consider  problems  of  lofty  mountain  environment  cycle  adapt  form  complex  endocrinal, 
adrenalin thyroidin 
________________________ 
1.
 
Айдаралиев А. А.,  Максимов А. Л. Адаптация человека к экстремальным условиям: опыт прогнозирования. 
Л: Наука, 1986 – 125 с. 
2.
 
Држевецкая 
И.А. 
Гипоталамическая 
регуляция 
гипофизарно-адренокортикальной 
системы 
// 
Нейроэндокринные механизмы адаптации. Ставрополь, 1974. С. 5-15. 
3.
 
Закиров  Дж.  З.  Физиологические  механизмы  формирования  функциональных  взаимоотношений 
эндокринных комплексов в условиях высокогорья // Автореф. дисс. … д.м..н. – Бишкек, 1996. – 55 с. 
4.
 
Матющенко Н.С.  Гипоталамо-гипофизарно-адреналовая система  у  животных  при  дегидратации  в  условиях 
высокогорья. // Автореф. дисс. … к.б.н. – Бишкек, 2000. – 23 с. 
5.
 
Миррахимов  М.М.  Биологические  и  физиологические  особенности  коренных  жителей  высокогорья  Тянь-
Шаня и Памира // Биология жителей высокогорья – М: 1981. С. 329-388. 
6.
 
Морозов  В.И.,  Чайковский  В.С.,  Прияткин  С.А.,  Рогожкин  В.А.,  Савченко  О.Н.  Радиоиммуннологический 
анализ стероидов. Научно-практические аспекты. Физиол. журн. СССР. 74: 1049-1072. 1988. 
7.
 
Слоним А.Д. Об изучении и классификации сложных форм физиологических адаптаций // Физиологические  
адаптации в природе и эксперименте -  Фрунзе: Илим, 1978. – С. 9-26. 
8.
 
Султанов Ф.Ф, Султанов Г.Ф. температурные адаптации в различных экологических условиях и особенности 
их исследования // Очерки по экологической физиологии. – Новосибирск. Изд-во Сибирск. Отд.  РАМН, - 1999 
–С 52-60. 
 
 

 
 
143 
 
«ЕЛДІГІМІЗ БЕН ЕГЕМЕНДІГІМІЗДІҢ    
МЕРЕЙЛІ МЕРЕКЕСІ – ТӘУЕЛСІЗДІК КҤНІ»  
АТТЫ ҒЫЛЫМИ-ПРАКТИКАЛЫҚ 
КОНФЕРЕНЦИЯНЫҢ МАТЕРИАЛДАРЫ 
 
 
З.С. Абдирасилова 
 
ТӘУЕЛСІЗ ҚАЗАҚСТАННЫҢ ҚАЛЫПТАСУ ЖӘНЕ ДАМУ ТАРИХЫ 
 
ӘОЖ 951 (5Қаз) 
      А-14 
 
Ҿткен  тарихымызға  кҿз  жіберсек,  қазақ  жері  ерте  кезеңдерден-ақ  Батыс  пен  Шығысты 
байланыстырған  ҿркениет  орталығы  болғаны  барлығымызға  мҽлім.  Стратегиялық  ұтымды  ғажайып 
географиялық аумақта орналасқан ел «Ұлы жібек жолы» арқылы ҽлемге танымал болған. Еуразияның 
жүрегінде  орналасқан  қазақ  жерінде  сауда-экономикалық,  мҽдени  қарым-қатынас  ҿркендеген  жҽне 
саяси ақпараттар орталығы ретінде үлкен маңызға ие болған. 
 ХХ  ғасыр  ҽлем  тарихында  ҿзінің  санқилы  оқиғаларымен  танылды.  Бірінші  дүние  жүзілік 
соғыс,  капиталистік  жҽне  социалистік  жүйедегі  алып  мемлекеттердің  қарама-қайшылығының 
шиеленісуі,  екінші  дүние  жүзілік  соғыс,  Кеңес  Одағының  ҽлемдік  саяси  аренада  күш  алуы,  осыған 
байланысты «қырғи-қабақ» соғысының туындауы, соңында социалистік жүйенің тығырыққа тіреліп, 
құлдырауы.  Осының  барлығы  адамзат  тарихында  санды  жҽне  сапалы  ҿзгерістер  алып  келді. 
Дүниежүзінің саяси картасында кҿптеген жас, жаңа, тҽуелсіз мемлекеттер пайда болды. 
Бүгінде  дүние  жүзінде  200-ге  таяу  мемлекет  бар.  Ал  3  мыңға  жуық  этностың  ҿзіндік  ұлттық 
мемлекеті  жоқ.  Біз,  қазақтар,  араға  ғасырлар  салып  ҿз  жерімізде  алғаш  рет  еркін  тыныстап,  еңсе 
тіктік. Сан ғасыр бойы халқымыз аңсаған тҽуелсіздікке біз жеттік.  
Бұл кездейсоқ оқиға емес. Тарих үшін тым қысқа уақыт аралығында, тҽуелсіздік жылдарында 
мүмкін  еместі  жүзеге  асырған,  мызғымас  шекарасы  халықаралық  деңгейде  мойындалған,  еліміздегі 
қауіпсіздік пен тұрақтылықты қамтамассыз ете отырып, Отанымыздың ҿркендеуі үшін қызмет еткен, 
Қазақстан тарихының жаңа бетін ашқан халқымыздың Кҿшбасшысы – Н.Ҽ.Назарбаев.  
Тарихқа шегініс жасасақ, Қазақстан үшін ҿз тҽуелсіздігін алар тұстағы халықаралық аренадағы 
алғашқы  елеулі  оқиға  Президент  Н.Назарбаевтың  бастамасымен  Семей  ядролық  полигонын  жабу 
жҽне  ядролық  қару-жарақтан  бас  тарту  болды.  Бұл  жаппай қарулануға  жанталасып жатқан  заманда 
ешбір мемлекет басшысының ойына келмеген теңдесі жоқ айрықша шешім еді.  
Жас  мемлекеттің басшысы  осылайша ҽлемге  адамзаттың  жаңа  ұрпағы,  мүлдем жаңаша  ойлау 
жүйесін паш етті. Сҿйтіп, Н. Назарбаев дау-жанжалсыз ҽлем құру, Батыс пен Шығыс арасында жылы 
қарым-қатынас  орнату,  келісімге  шақыру  идеясын  ұсынды.  Мұндай  құнды  идеяның  ҽлемдік 
қауымдастықтан  қолдау  табуы  заңды  еді.  Содан  бері  бүгінгі  күнге  дейін  Қазақстан  адамзат 
тарихында  ядролық  қарудан  ҿз  еркімен  бас  тартқан  тұңғыш  ҽрі  жалғыз  ел  болып  келеді.  Егер 
Қазақстан 19 жыл бұрын мұндай батыл шешім қабылдамаса, еліміз ядролық ҽлеуеті жҿнінен ҽлемдегі 
тҿртінші мемлекет болып, мұның ҿзі дүниежүзілік саясатта біраз дүрбелең туғызар еді. Сол кездегі 
Қазақстанның Кеңес Одағынан мұраға қалған ядролық арсеналының Ұлыбританияның, Францияның, 
Қытайдың ядролық қару қорынан ҽлдеқайда артық болғаны анық.  
Біріккен  Ұлттар  Ұйымының  Бас  хатшысы  Пан  Ги  Мунның  биылғы  жылдың  сҽуір  айында 
Семей полигонына барып: «Мен БҰҰ Бас хатшысы ретінде ядролық сынақ алаңының қақ жүрегінде 
тұрып, барлық ҽлем елдерін Қазақстаннан үлгі алуға шақырамын», - деген болатын. 
Кез  келген  мемлекеттің  қауіпсіздігі  мен  орнықты  дамуының  ең  маңызды  факторы 
территориялық  тұтстық  пен  шекарасының  беріктігі.  Мұның  қаншалықты  маңызды  екендігін  ҿзінің 
сан ғасырлық тарихында қиын-қыстау заманды ҿткерген қазақ халқы жақсы біледі.  

 
 
144 
 
Бүгінгі таңда небары 16 миллионнан аз ғана асытын халқы бар, Батыс Еуропаның аумағынай 
ұлан-байтақ жерді алып жатқан Қазақстан дүниежүзілік қауіпсіздік мҽселесін қару қолдану арқылы 
шешудің  орнына  бейбітшілік  ұстаным  арқылы  жол  табудың  Қазақстандық  жолын  ҽлемдік  саясатқа 
енгізді.  Н.Ҽ.Назарбаев  адамзат  баласының  ҿркениет  кҿшінде  ҿзінің  мүлде  жаңа  сүрлеуін  салды. 
«Қазақстандық жол» - бұрын-соңды ҽлемнің бірде-бір мемлекеті жүрмеген жол.   
Келер  жылы  ҿздерінің  тарихи  тағдырында  отарлық  дҽуірді  бастан  кешірген  түркі  тілдес 
халықтардың дүниежүзінің саяси картасында тҽуелсіз мемлекеттері пайда болғанына 20 жыл толады.  
Үстіміздегі жылдың 17 қыркүйегінде Стамбұл қаласында түркі тілдес халықтардың Х Саммиті 
ҿтті. Саммитте түркі елдерінің басшылары Қазақстан Республикасынан - Нұрсұлтан Назарбаев, Түрік 
Республикасынан  –  Абдулла  Гүл,  Ҽзірбайжан  Республикасынан  Ильхам  Алиев,  Қырғызстан 
Республикасынан Роза Отынбаева жҽне Түркіменстаннан  – Гурбангулы Бердімұхаммедов ―Стамбұл 
деклорациясына‖ қол қойды.  
Саммитте  түркі  тілдес  халықтардың  ҽлеуметтік-экономикалық  байланыстары,  Қарғызстанда 
саяси тұрақтылыққа қол жеткізу мҽселелері қарастырылды. Осында Елбасы Н.Назарбаев түркі тілдес 
халықтардың тҽуелсіздігінің 20 жылдығын кең түрде тойлауды ұсынды.  
Отанымыздың  тҽуелсіз  Туы  желбіреген  19  жыл  аралығында  біз  жоспарлаған  жол, 
бағындырылуы тиіс биіктер игеріліп келеді. 1991 жылдың 16 желтоқсаннан бері қарай атқарылған іс-
шаралардың  ауқымы  ғасырға  татиды.  Жаңа  мемлекет  құруда,  ҽлемнің  кҿптеген  елдерімен 
ынтымақтастық  қарым-қатынас  орнатуда,  қиын-қыстау  кезеңдерде  дағдарыстан-дамуға  жетелеуде 
жҽне  ең  бастысы  жеріміз  аман,  еліміздің  тыныштығын  сақтауда  қызмет  еткен,  ҿркениетті  даму 
бағытында  жүргізілген    игі  бастамалардың  авторы  –  Нұрсұлтан  Ҽбішұлы  Назарбаев.  Елбасымыз 
бүгінгі  тҽуелсіз,  экономикасы  тұрақты  даму  жолына  түскен  –  Қазақстан  Республикасын 
қалыптастырушы тұлға екені анық.  
Бүгінгі таңда қазақ елін бүкіл ҽлем таниды. Елбасының бастамасымен бүкіл Еуразияны кҿктей 
ҿтетін  кҿне  Ұлы  Жібек  жолының  жаңа  нұсқалары  ҿмірге  келді.  Бұған  дҽлел  жалпы  құны  3,4 
миллиард АҚШ долларын құрайтын «Батыс Еуропа – Батыс Қытай» жолының құрылысы жанданып 
келеді.  Міне,  осылайша  жаңа  тұрпаттағы  Ұлы  Жібек  жолы  жалпы  адамзатқа  қайта  қызмет  еткелі 
отыр.  
Ел  тарихындағы  аса  маңызды  тарихи  оқиға  –  Қазақстанның  Еуропадағы  қауіпсіздік  және 
ынтымақтастық ҧйымына тҿрағалық етуі. Қазақстан ТМД елдері ішінде жҽне Орталық Азиядағы 
мемлекеттердің арасында алғаш рет аса беделді ҽлемдік ұйымға тҿрағалық етуі – үлкен абырой болып 
отыр.  Бұл  Қазақстанның  халықаралық  саяси  аренадағы  мҽртебесін  арттыра  түсті  жҽне  болашақта 
ҽлемдегі саяси жетекші елге айналуына сҽтті қадам жасады.   
Үстіміздегі жылдың 1-2 желтоқсанында Астанада ЕҚЫҰ-ның ХХІ ғасырдағы алғашқы Саммиті 
ҿтті. Астанаға ЕҚЫҰ-ға мүше 55 мемлекет пен 12 серіктес елдің басшылары мен үкімет жетекшілері, 
69  халықаралық  ұйым  жетекшілері,  500-  ге  тарта  үкіметтік  емес  Ұйым  ҿкілдерінің  барлығы  да  осы 
Саммитке келді. 
 Бұл жҿнінде Елбасы: «2010 жылы ЕҚЫҰ Саммитін ҿткізу Хельсинки Қорытынды актісінің 35 
жылдығында  ҽлем  қауымдастығына  Ұйымның  «Хельсинкиден  Астанаға  дейін»  дамуын  кҿрсетуге 
ерекше мүмкіндік береді» - деп, атап кҿрсетті. 
Астана  Саммитінің  басты  мақсаты  Еуроатлантика  жҽне  Еуразия  аумағында  жалпыға  ортақ 
бҿлінбейтін  жҽне  ұжымдық  қауіпсіздікке  арналған  маңызды  мҽселелерді  талқылау  болды.  Осы 
бағытта  Қазақстан  «Мұхиттан  Мұхитқа  дейінгі»  кең  ауқымды  координаттарда  қауіпсіздік  пен 
ынтымақтастықтың  жаңа  деңгейіне  кҿшу  керектігі  айтылды.  Ҽңгіме  тҿрт  мұхиттың  –  Атлант 
мұхитынан  Тынық  мұхитына  дейінгі  жҽне  Солтүстік  мұзды  мұхиттан  Үнді  мұхитына  дейінгі 
шекарада біртұтас қауіпсіздік кеңістігін қалыптастыру туралы болды.  
Астана  Саммиті  –  еліміздегі  ұлтаралық  татулық  пен  келісімнің  бірегей  моделін  ҽлем 
жұртшылығына  танытты,  Қазақстан  халқының  бірлігін  нығайтып,  патриотизмін  арттырды. 
Отанымыздың қауіпсіздігі мен тұрақтылығын қамтамасыз ете отырып, тҽуелсіздікті нығайтты.  
Бүгінгі  таңда  Қазақстан  халықаралық  саясаттың  жай  қатысушысы  ғана  емес,  белсенді  ықпал 
жасайтын  елдердің  қатарына  қосылды.  Бұрын  ҽлем  елімізді  кҿп  мемлекеттердің  бірі  ретінде  ғана 
білсе,  енді  56  мемлекеттің  тҿрағасы  ретінде  таныды.  Қазақстандықтардың  татулығы  мен  бірлігі  – 
еліміздің  ҿркендеп,  алға  басуының  басты  шарты.  ХХІ  ғасыр  қазақ  халқы  үшін  ұлт  ретінде  жаңа 
белеске  кҿтерілуімен  сипатталатын  болады.    Еліміздің  болашағы,  ҿркениеті  мен  мемлекетіміздің 
нығаюы барша қазақстандықтардың мақсаты болып отыр.  

 
 
145 
_____________________ 
1.
 
 «Қазақстан тарихы очерктері» Алматы, Дҽуір, 1994 ж. 279-281бб. 
2.
 
Қозыбаев М.  1986 – желтоқсан: дақпырт жҽне шындық. //Қазақ ҽдебиеті. 2009, 5 желтоқсан. 
3. «Желтоқсандықтар үн қатты»//«Егемен Қазақстан» газеті. – 2006 ж.  
4.  Н.Ҽ.Назарбаев  «Ғасырлар  тоғысында»  Алматы.  Атамұра,  2003.  «Тҽуелсіздік  белестері»  Алматы.  Атамұра, 
2003 ж.  
 
 

жүктеу/скачать 6,85 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: