16
Қазак халқындағы батырлык дәстүрлер
Дәстүрлі қазақ қоғамына тэн батыршылық институтының зерт-
телу тарихында М. Вяткин еңбектерінің маңызы зор. Зерттеуші ба-
тырлардың түркі халықтарының бэрінде кең таралғандығын жаза
келе, дегенмен ол тек дәстүрлі қазақ қоғамына ғана тэн ерекше құ-
былыс ретінде көрініс берді деп бағалайды. Бірақ зерттеуші «ба
тыр» терминін әлеуметтік-таптық мэні жоқ ұғым ретінде қарасты-
рып, XVIII ғасырлардағы тарихи кезеңдегі батырлардың қоғамдық
сипатын (общественная природа) анықтау жөн деген тұжырымға
келеді45 Тарихты таптық тұрғыдан ғана қарастырған зерттеупннің
дэстүрлі қазақ қоғамындағы батырлардың «ақсүйек», «қарасүйек»
өкілдерінен де шығуы, олардың аса бай немесе жалғыз атты кедей
ретінде де өмір сүруіне байланысты өзіндік ерекшелігін талдауда-
ғы басты ұстанымының қате болтаны белгілі.
XVIII
ғасырдағы қазақ
қоғамының әлеуметтік құрылымы,
элеуметтік терминдер мен өлшемдер, соның ішінде батыршылық
институтының өзіндік ерекшеліктері Н.Г. Аполлованың зерттеу-
лерінен көрініс тапқан46 XVIII ғасырдың 30-40 жылдарындағы
Қазақстанның Ресейге
қосылу тарихын зерттей отырып, аталған
кезеңдегі қазақ хандығының саяси құрылымын арнайы тарау ре-
тінде қарастырады.
Зерттеуші хан билігі, халық жиналысы, хан
сайлау дәстүрі, ақсақалдар мен билер кеңесі,
сондай-ақ батыр-
лардың саяси, элеуметтік қызметтерін талдайды. XVIII ғасырдың
алғашқы жартысында қазақ қоғамында батырлардың рөлі күрт
өскеніне тоқтала отырып, олардың тек әскери жорықтар кезін-
де ғана емес,
бейбіт кезеңдерде де елшілер, ақсақалдар кеңесінің
белді мүшелері ретінде маңызды рөл атқарғандарын атап өтеді47
Мэселенің зерттелу деңгейіне талдау жасай отырып бұдан ке-
йінгі
жылдары жарық көрген, қазақ қоғамының элеуметтік-саяси
құрылымына байланысты іргелі зерттеулерде батырлардың же-
ке әлеуметтік топ ретінде қарастырылмағандығын көреміз.
Бірақ
XVIII-XIX ғасырдың алғашқы жартысындағы батырлардың қо-
Достарыңызбен бөлісу: 
