12
Қазақ халкындағы батырлык дәстүрлер
лы пайдаландық17 Сондай-ақ «Бес ғасыр жырлайды»18, «Алдас-
пан»19 жинақтарының да маңызы зор. Атақты Шалкиіз, Доспам-
бет, Ақтамберді, Үмбетей, Жиембет сынды жэне т.б. әрі жырау,
эрі батыр, эрі аузы дуалы би бола білген тұлғалардың еңбектері-
нен қазақ батырларының өмірі, батырлық ұстанымдары, өзіндік
ар-намыс кодекстері, бет-бейнесі мен тұлғасы, әсіресе батырлық
қызметінің мэні туралы құнды мағлұматтар аламыз.
Сондай-ақ «Қобыланды», «Алпамыс», «Қамбар батыр», «Ер Тар-
ғын» жэне т.б. батырлар жырының да дерекгік маңызы зор. Бұл ба
тырлык жырлардың да деректік құндылығы жоғарыда аталған та-
рихи-қаһармандық жырлармен бірдей. Тек олардьщ басты ерекше-
лігі эсіре ұлғайтып суреттеу мен ертегілік сипатының басымырақ
болуымен, мәселен батырдың күн санап, сағат санап өсуі, атымен
адамша тіл қатысуы сияқты және т.б. сипаттарымен ерекшеленеді.
Дәстүрлі қазақ қоғамына тэн батыршылық институты тарих
ғылымында әлеуметтік институт ретінде кешенді түрде зерттел-
ген емес. Дегенмен қазақ қоғамында ғана өте ерекше мәнге ие
болған батыршылық институтының кейбір мәселелері XVIII ға-
сырдан бастап орыс патшасының отарлау саясатына байланыс-
ты қазақ даласына аяқ басқан орыс зерттеушілері мен саяхатшы-
ларының еңбектерінде көрініс берген. М эселен, П.И. Рычков20,
И.Г. Андреев21, Е.К. Мейендорф22, А.И. Левшин23, И.Ф. Бларам-
берг24, А. Костенко25 еңбектерін атап өтуге болады. П.И. Рычков-
Достарыңызбен бөлісу: 
