Ер Тарғын: Батырлык эпос / Қара сөзбен жырлаған М. Мағауин. - Алматы: Жазушы

1 8 4
4-ТАРАУ. Батыр - әлеуметтік-мәдени категория
Аңшылық - көшпелілер өмірінде дала дәстүрлерінің бірі бо- 
лып саналады. Аңшылықтың адамды соғыс ісіне бейімдейтін не- 
гізгі эрекеті - жабайы аңды топ болып «қаумалау» дәстүрі.
Аңшылық жауынгерді және ұйымдарды «қулық», «қоршау», 
«қолға түсіру», «барлау», «ізін кесу», «көзін құрту» секілді әске- 
ри іс-қимылдарына үйретудегі мектеп болды. Аңшылық әскерді 
тактикалық ойлар мен шеберлікке шыңдады487
Зерттеушілер аңшылықтың әскери мектеп ретіндегі рөлін 
ерекше атап өтеді. Мэселен, К.И. Бочаров жауынгерлер аңшы- 
лыққа шықпас бұрын іс-қимылды қалай жүргізу керек екендігін 
алдын-ала келісіп алды. Аңшылар үш тактикалық бірлікке бөлін- 
ді: орта, оң жэне сол қанат, - дей келе, бұл өз кезегінде көшпелі- 
лердің негізгі соғыс тактикасы болғанына назар аударады488 Аң- 
ға шыққанда олжалы болу іс-қимылдың тезділігіне, can құруға 
бейімділігіне, ұйымшылдығына байланысты болды. Аңшылық 
қазақтарда тек халықтың шаруашылығы ғана емес, сонымен ка­
тар үлкен әскери маңызға ие болды. Аңшылық кез келген жорық- 
тың, соғыстың, шапқыншылықтың серіктесі болды. Аңшылық 
әскерді эрі тамақпен қамтамасыз етсе, эрі айла-тэсіл жүргізудің 
дайындығы болды.
Әскери өнер мектептері ертеңгі жэне бүгінгі жауынгерлерді 
соғыс кезінде жасқаншақтылықтан, қорқақтықтан, босаңдықтан, 
жан сауғалаушылықтан бой тартуға, кейін шегінушіліктен жат, 
қоршауға түсіп қалған жағдайда тез шешімділікпен күресуге, 
үрыстың түрлі тәсілдерін қолдануға, жауынан қүтылуға, жаудың 
күшін көп жүмсатқызуға, бет-алды қан төкпеуге, қажетті жерде 
қан төгуден бас тартпауға, өзінің жэне ат күшін сақтай ықтияр- 
лықпен күресуге жақ болуға баулып, тәрбиеледі.
Көшпелі қоғамдағы жауынгер әскери өнерді игеру үшін бар- 
лык кару түрлерін меңгеру, соғыс амал-айлаларын меңгеруі ка­
жет болды. Олар: садақпен атысу, қылышпен шабысу, алысу жэне 
найзаласу. Мысалы, «Аңшыбай батыр» жырының бас кейіпкері

жүктеу/скачать 7,97 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: