Бердібаев Б. Райымбек батыр жэне тарихи танымдағы жауынгерлік дәстүр. - 56 б

1 8 2
4-ТАРАУ. Батыр - әлеуметтік-мәдени категория
қаһармандық жолмен жалғастыруына, оларды өздеріне тэн қа- 
ғидалар мен ар-намыс кодекстеріне тэрбиелеуде үлкен бастама 
болды.
Көшпелілер эпостарында хандар мен бектерге қызмет еткен 
нөкерлер туралы да жиі ұшырасады. Олар ханның жақын серік- 
тері немесе эскери қызметшісі болды. «Нөкер» сөзі көне мон­
гол термині «жасақ» /друженник/, «әкери қызметші» мағынасын 
береді. Нөкердің басты қасиеті басшысына деген адалдық жә- 
не сенімділік болды. Зерттеуші Р.Г. Липецтің пікірінше, нөкер- 
лік - батырлықтың алғашқы әскери мектебі болды: «Нукеры как 
постоянное военное содружество, сожительствующее вместо со 
своим вождем, были эмброармией и эмбриогвардией; в то же вре­
мя нукерство «своеобразная военная школа»482
М.П. Вяткин «егер ежелгі германдықтарда эскери көсем өзінің 
айналасына адал берілген жастарды жинаса, қазақтарда да батыр- 
лар ерекшеленіп, оның айналасына да адал берілген жігіттер топ- 
тасады», - деп атап өтеді483 Мэселен, тарихи деректерде атақты 
батыр, тархан Жәнібек Қошқарұлының И. Неплюевпен келіссөз 
жүргізуге 1742 жылы 14 маусымда Ор бекінісіне келгенде касы- 
на 513 жігіт ертіп келгені айтылады. Мүндагы бір назар аударар- 
лық жагдай барлық жігіттер бір түсті ат мініп, біркелкі киінген. 
П.И. Рычков мұндай сән-салтанаттың көне қүрлықтың ешбір 
мемлекетінде кездеспейтінін айтып, тамсана ж азған 484
Дала батырының негізгі өмірлік жолының қалыптасуы «Ер 
Тарғын» жырындағы қарт батыр Қартқожақ өмірінің мысалы ар- 
қылы анық көрсетілген. Мәселен Қартқожақ батыр:
1) бес жасында жебе жасап, садақ тартуды үйренген;
2) он жасында қылыш асынып, күрестен жарысқа түседі;
3) он бес жасында атқа міну, қылыштасу мен найзаласу ше- 
берлігін шыңдайды;
4) жиырма жасында түрлі ат жэне т.б. жарыстарға қатысып 
шеберлігін арттыра түседі;

жүктеу/скачать 7,97 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: