А. И. Исаева Қазақ халқындағЫ
Артыкбаев Ж. XVIII ғасырдағы казак когамының этноэлеуметтік кұрылымы тапих
жүктеу/скачать 7,97 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 1.3. Батырлардың әлеуметтік кұрамы және институционалдық статусы 73
| 223 Артыкбаев Ж. XVIII ғасырдағы казак когамының этноэлеуметтік кұрылымы тапих
ғыл. д о к т .... дисс. - Алматы, 1997. - 263-264 бб. н ■ 224 Материалы по истории Казахской ССР. - T. IV. (1785-1828 гг.). - С. 477. 1.3. Батырлардың әлеуметтік кұрамы және институционалдық статусы 73 жолы» деп аталып кеткен заңдар жинағының үшінші ережесі Әс- кери заң (қосын құру, аламан міндеті, қара қазан, ердің құны, тұл- пар ат). «Жеті жарғы» заңдар жинағының бесінші бунағы да ел бірлігін сақтау, отанын қорғау, сыртқы жауларға тойтарыс беру, жасақ қүру, сардар сайлау, сауын айту тэрізді жаугершілік кезең- дегі мемлекеттік ірі оқиғалар жүйесін қамтыған. Аталмыш жи- нақтағы эскери жазаның бір түрі «қара мылтық алу» екен. Бұл жаза бойынша әскери қылмыскердің қаруын жою шарасы өткі- зілген. Ол өте ауыр саналып, өлім жазасымен тең дэрежеде қа- былданған225 Дәстүрлі қазақ қоғамындағы батырлардың сұлтандар тобымен қатар жоғары мәртебелі топ болып қалыптасып, қазақ жұртын «батырлар еліне» айналдыруына ел тарихының рулық, тайпалық жүйеден тұратын құрылымы тікелей ықпал етті. Себебі, қазақ жауға қарсы ұйымдасып, ұйысқанда ең алдымен сол рулардың рубасы немесе батырлары, билері арқылы топтасып, аттандап жауға аттанатындығы тарихи шындық. Міне, осы кезеңде өзде- рінің руларының атын шығарып, өзінің тайпасының белгісі таң- баланған туын биік ұстап шыққан батырлардың тұлғасы асқақтай түсті. Қазақтың жауға шапқан батырларына руларын бірге қосып «Қанжығалы Бөгенбай», «Шақшақ Жәнібек», «Қаракерей Қабан- бай», «Шапырашты Наурызбай» деп ұрандауының астарында үл- кен мағына бар. Бұл жерде «әне, анау Қаракерей батыры», «міне мынау Қаракесек батыры»» деген анықтама бар. Әрине, бұдан ке- йін өзге тайпалардан шыққан батырлардың да намыс отын жани түсіп, өз руларының атын шығарып, жауды түйреу үшін күлшына суырылып шығып, атой салатыны сөзсіз. Қазақ әскерінің жоғарғы бас қолбасшысы болып табылатын хан әскери қимылдардың басты үйымдастырушысы, жетекшісі жэне үйлестірушісі міндетін орындады. Соғыс кезіндегі эскери- ұйымдастырушылық тетігі ханның ержүректілік, қолбасшылық дарындылығы, беделі сынды қасиеттеріне тікелей байланысты жүктеу/скачать 7,97 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|