А. М. Газалиев ректор, академик нан рк, д

 
ным  инструментом  улучшения  экологической  дея-
тельности  предприятия  является  система  экологиче-
ского  менеджмента,  основанная  на  международных 
стандартах ИСО 14001. 
Планы мероприятий для поддержания СЭМ в ра-
бочем  состоянии  на  ТОО  «Сосновый  Бор»  требуют 
значительных  финансовых  инвестиций,  но  предприя-
тие планирует  их относительно мало, что также под-
черкивает отсутствие готовности и мотивации сотруд-
ников и руководителей вникать в требования между-
народных  стандартов  и  их  реализации  на  предприя-
тии. 
Уже  на  начальной  стадии  выполнения  проекта 
была проведена предварительная экологическая оцен-
ка  предприятия.  В  ходе  предварительной  экологиче-
ской  оценки  была  проанализирована  деятельность 
предприятия  в  отношении  воздействия  на  окружаю-
щую среду, определены приоритетные экологические 
аспекты, подлежащие первоочередному контролю.  
По  результатам  предварительной  экологической 
оценки даны рекомендации по развитию и совершен-
ствованию  природоохранной  деятельности  и  систем 
менеджмента предприятия в целом, а именно: 
1. 
Разработаны  документированные  процедуры  в 
ТОО «Сосновый бор»: 
а) планирование улучшений; 
б) управление записями; 
в) управление персоналом; 
г) управление документацией; 
д) управление несоответствующими работами; 
е) корректирующие и предупреждающие действия; 
ж) отходы производства и потребления. 
2. 
Управление энергоресурсами за счет внедрения 
энергосберегающих  технологий,  учета  энергоресур-
сов.  Для  мотивации  работников  можно  разработать 
Положение  о  премировании  за  экономию  энергоре-
сурсов.  Во  всех  зданиях  и  помещениях  можно  выве-
сить  таблички  с  указанием  стоимости  капли  воды,  1 
кВт/ч электроэнергии и т.д. 
3. 
Управление расходованием сырьевых ресурсов, 
их рациональный выбор, транспортировка и хранение 
(что предусматривает внедрение ресурсосберегающих 
технологий),  анализ  применяемого  нового  сырья  с 
точки зрения его воздействия на окружающую среду. 
Можно  разработать  Положение  о  премировании  за 
экономию сырья и материалов. 
4. 
Сокращение  отходов,  их  переработка,  вторич-
ное  использование,  транспортировка  и  удаление. 
Нужно  установить  долгосрочный  план  по  снижению 
образования отходов производства и потребления. 
5. 
Сотрудники  организаций  должны  быть  инфор-
мированы об изменениях и новеллах в области эколо-
гического менеджмента через: 
– 
собрания трудового коллектива; 
– 
информационные стенды; 
– 
корпоративные  радио,  газету,  информационные 
буклеты. 
6. 
Экологам  необходимо  сформировать  реестр 
нормативных правовых актов в области охраны окру-
жающей  среды,  провести  их  регистрацию  и  обеспе-
чить  ими  соответствующие  структурные  подразделе-
ния организации. По этим документам нужно обучить 
уполномоченных  по  СЭМ,  далее  уполномоченные 
должны  обучить  работников  структурных  подразде-
лений,  в  чьи  функции  входит  их  исполнение.  Кон-
троль за соблюдением должны осуществлять внутрен-
ние аудиторы. 
7. 
Для координации, контроля и оценивания работ 
по  функционированию  СЭМ  и  принятия  решений 
стратегического  характера  нужно  создать  Координа-
ционный совет по экологическим вопросам при руко-
водителе, в состав которого войдут заместители гене-
рального директора, главные инженеры, эколог. 
Для участия в функционировании СЭМ и её кор-
ректировке  приказом  генерального  директора  в  каж-
дом  структурном  подразделении  организации  (вклю-
ченном  в  структуру  СЭМ)  должен  быть  назначен 
уполномоченный по СЭМ. 
8. 
Задачи,  ответственность  и  полномочия  сотруд-
ников  в  области  СЭМ  должны  быть  определены  в 
Положениях о структурном подразделении предприя-
тия и должностных инструкциях. 
Начальником отдела кадров совместно с замести-
телем  генерального  директора  по  общим  вопросам 
должны  быть  разработаны  изменения,  касающиеся 
всех  программ  обучения,  в  частности  понимания  и 
знания  работниками  требований  ИСО  серии  14001, 
экологической  политики,  экологических  аспектов 
деятельности  предприятия и их воздействия на окру-
жающую  среду,  стратегических  целей  и  плановых 
заданий, законодательства  в  области  охраны  окружа-
ющей  среды.  Особое  внимание  надо  уделить  вопро-
сам, как влияет деятельность персонала на окружаю-
щую  среду  и  какова  будет  польза  от  изменения  их 
отношения к проблемам охраны окружающей среды. 
Обучение  в  рамках  функционирования  СЭМ 
должно  осуществляться  регулярно  и  поэтапно.  В 
первую очередь,  обучение должны  пройти руководи-
тели  высшего  и  среднего  звена.  Уполномоченных  по 
СЭМ должны обучать консультанты профилирующих 
организаций, далее уполномоченные по СЭМ в своих 
подразделениях передадут знания инженерным работ-
никам,  которые,  в  свою  очередь,  обучат  остальной 
состав. 
Кроме  полученных  знаний  в  области  охраны 
окружающей  среды,  требуется  еще  и  осознание  каж-
дым  работником  ответственности  за  ее  сохранение. 
Иными  словами,  недостаточно  просто  рассказать  со-
труднику, как поступать нельзя: если он этого не осо-
знает, то будет продолжать себя вести, как раньше.  
Необходимое  условие  успешного  внедрения  и 
функционирования  СЭМ  на  предприятии  –  вовлече-
ние персонала в деятельность по совершенствованию 
СЭМ предприятия, так как в компании появится лич-
ная заинтересованность каждого сотрудника в дости-
жении  высоких  экологических  показателей,  появится 
желание  предлагать  и  внедрять  свои  предложения, 
направленные на совершенствование СЭМ. 
9. 
Обучить  профактив  требованиям  ИСО  серии 
14000  и  рекомендовать  председателю  профкома 
включать  в  повестку  дня  заседаний  доклады  уполно-
моченных по  охране труда, вопросам работы подраз-
делений,  экономии  сырья,  энергоресурсов,  загрязне-
нию окружающей среды, культуре производства и др. 
134 
Труды университета 
 

Раздел «Экономика» 
Профактиву  нужно  поручить  в  структурных  под-
разделениях  проводить  разъяснительную  работу  по 
осознанию работниками своей причастности к охране 
окружающей  среды.  Также  необходимо  организовать 
конкурс  «За  лучшую  работу  структурного  подразде-
ления в области охраны окружающей среды». 
Одним  из  требований  СЭМ  является  четкое  от-
слеживание как внутренних, так и внешних информа-
ционных связей (коммуникаций). 
10. 
Внутренние  информационные  связи  реализу-
ются через вертикальные каналы движения организа-
ционно-распорядительной документации, такой как: 
– 
приказы,  распоряжения,  политика  в  области 
охраны  окружающей  среды,  стратегические  цели  и 
плановые задания; 
– 
информация  о  результатах  функционирования 
СЭМ (протоколы анализа функционирования СЭМ со 
стороны  высшего  руководства  и  мероприятия  по  со-
вершенствованию  СЭМ,  которые  доводятся  через 
уполномоченных по СЭМ до работников структурных 
подразделений); 
– 
ежеквартальные  информационные  бюллетени  о 
состоянии  охраны  труда,  окружающей  природной 
среды; 
– 
информация  о  новых  законодательных  актах  в 
области охраны окружающей среды; 
– 
информация  о  передовом  опыте  организаций  в 
области охраны окружающей среды, СЭМ. 
Горизонтальные  информационные  связи  между 
структурными подразделениями организации и долж-
ностными  лицами  должны  осуществляться  на  основе 
процедур и положений о подразделениях; 
11. 
Для  выявления  «узких  мест»  в  работе  по 
охране  окружающей  среды  должна  быть  составлена 
анкета и проведен опрос работников предприятия. 
Анкеты  должны  быть  проанализированы  уполно-
моченными  по  СЭМ  и  по  выявленным  «узким  ме-
стам» разработаны корректирующие мероприятия. 
Информирование  внешних  сторон  (государствен-
ные  структуры,  контролирующие  и  инспектирующие 
организации,  общественные  организации  типа  «Зеле-
ные», население, СМИ) осуществляться сотрудниками 
посредством: 
– 
доведения  до  внешних  сторон  первоначальной 
информации  о  функционировании  СЭМ  в  соответ-
ствии с требованиями ИСО 14001; 
– 
сообщений в СМИ о Политике в области охраны 
окружающей среды, стратегических целях, экологиче-
ских программах; 
– 
ежегодного графика работы с общественностью, 
который  заключается  в  организации  проведения  со-
циологического  опроса  клиентов  по  оценке  экологи-
ческой деятельности и организации проведения встреч 
с представителями общественных организаций регио-
на,  школьников,  распространения  опыта  работы  в 
области охраны окружающей среды через СМИ. 
Основное  внимание  при  закупке  оборудования 
должно  уделяться  его  пригодности  с  точки  зрения 
экологических  требований.  При  оценке  и  выборе  по-
ставщиков  в  качестве  критерия  должно  устанавли-
ваться наличие системы экологического менеджмента 
на предприятии. 
Сбор, временное хранение, утилизация, захороне-
ние и  учет  отходов производства и потребления. Это 
один  из  основных  видов  деятельности,  на  который 
делается упор при функционировании СЭМ;  
12. 
Главный  эколог  должен  провести  следующие 
мероприятия: 
– 
назначить  ответственных  за  обращение  с  отхо-
дами в каждом структурном подразделении предприя-
тия; 
– 
в  каждом  корпусе  составить  схемы  расположе-
ния площадок для сбора и временного хранения отхо-
дов; 
– 
произвести идентификацию контейнеров с отхо-
дами; 
– 
установить единый порядок отчетности по отхо-
дам; 
– 
установить порядок по сортировке отходов и их 
утилизации. 
Ремонтно-строительные  работы.  При  проведении 
на предприятии ремонтно-строительных работ в дого-
воры  должны  вноситься  обязательства  соблюдения 
строителями требований природоохранного законода-
тельства:  применять  гигиенически  чистые  материалы 
и производить утилизацию строительных отходов. 
Для  предотвращения  экологических  последствий 
и  потенциальных  аварийных  ситуаций,  с  целью  под-
держания процессов в  управляемых  условиях в  орга-
низации  должны  постоянно  вестись  работы  по  про-
верке  соблюдения  трудовой  дисциплины  в  процессе 
деятельности,  обеспечению  работоспособности  меха-
нического и энергетического оборудования, обеспече-
нию  экологической,  пожарной  и  газовой  безопасно-
сти. Графики проведения внутренних аудитов СЭМ и 
СМК  должны  составляться  совместно.  В  программу 
аудитов включается выполнение экологической поли-
тики,  стратегических  целей  и  плановых  заданий,  ме-
роприятий по их выполнению, соблюдение структур-
ными  подразделениями  законодательных  актов  в  об-
ласти  охраны  окружающей  среды,  выполнение  кор-
ректирующих  мероприятий  по  результатам  предыду-
щих аудитов. 
Разработка  методических  рекомендаций  и  разви-
тие  открытой добровольной  отчетности на их  основе 
станут  возможными  при  использовании  собранной 
информации, при участии руководства и специалистов 
предприятия,  а  также  с  привлечением  к  обсуждению 
сотрудников Управления природных ресурсов и НКО. 
На завершающей стадии выполняется  оценка резуль-
татов  развития  СЭМ  путем  посещения  предприятия, 
организации  повторного  тура  по  промплощадке,  ана-
лиза соблюдения процедур, достижений в сокращении 
потерь ресурсов и т.п.  
Исходя  из  вышеизложенных  предложений  по  со-
вершенствованию  системы  экологического  менедж-
мента, можно сделать вывод, что в результате коррек-
тирующих  действий  потребуется  разработка  отдель-
ных  специальных  процедур  и  внесение  незначитель-
ных корректив в общесистемные документированные 
процедуры работы СЭМ (анализ со стороны руковод-
ства, корректирующие и предупреждающие действия, 
должностные инструкции и т.д.).  
Примером  улучшения  СЭМ  на  предприятии  мо-
1  2016 
135 
 

 
жет служить проведение процедуры выявления «узких 
мест» по соответствующей методике, после чего кор-
ректирующие мероприятия вносятся в такие докумен-
тированные  процедуры,  как:  «План  реагирования  в 
аварийных  ситуациях»,  «Управление  отходами», 
«Управление  персоналом»,  «Планирование  улучше-
ний». 
Эти  корректирующие  мероприятия  к  функциони-
рующей СЭМ в  условиях ТОО «Сосновый Бор» поз-
волят минимизировать экологические риски и связан-
ные  с  ними  убытки,  улучшат  имидж  предприятия  на 
внутреннем  рынке  и,  как  следствие,  обеспечат  пред-
приятию  стратегическое  преимущество  перед  конку-
рентами. 
СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ
 
1. 
Ашихмина Т.Я. Экологический мониторинг. – М.: Академический проект, 2005.  
2. 
Бабина Ю.В., Варфоломеева Э.А. Экологический менеджмент. – М.: Перспектива, 2002.  
3. 
Балацкий О.Ф., Мельник Л.Г., Яковлев А.Ф. Экономика и качество окружающей природной среды. – Л.: Гидрометеоиз-
дат, 1984.  
4. 
Савина В.О. Определение области действия СЭМ на предприятиях / В.О. Савина // Методы менеджмента качества. 2009.  
5. 
Саенко К.С. Учет экологических затрат. М.: Финансы и статистика, 2005. 
6. 
Трифонова Т.А. Экологический менеджмент: учеб. пособие для высшей школы / Т.А. Трифонова, Н.В. Селиванова, М.Е. 
Ильина. – М.: Академический проект: Фонд «Мир», 2003.  
 
 
ӘӨЖ 336.012.23 
 
Корпоративті ақпараттық жүйені енгізу – 
кәсіпорын жұмысын оңтайландырудың 
бірден-бір жолы 
 
Б.К. СУЛТАНОВА, п.ғ.к., АЕЖ кафедрасының доценті,  
Г.У. МАКИНА, АЕЖ кафедрасының магистранты,  
Қарағанды мемлекеттік техникалық университеті 
 
Кілт сөздер: ақпарат, жүйе (КАЖ), тиімділік, үрдіс, пайдаланушы, корпоративтік. 
 
аманауи  жағдайларда  тиімді  басқару  қаржылай, 
материалды  және  басқа  да  ресурстармен  қатар 
ұйымның  бағалы  ресурсы  болып  табылады.  Компа-
нияның жұмысқа қабілеттілігін арттырудың ең тиімді 
әдісі оның жұмысын автоматтандыру болып саналады. 
Компанияның  құрылу  барысында  қызметкерлер 
тек  қарапайым  кеңсе  бағдарламалары  мен  қосалқы 
бағдарламаларын  пайдаланумен  шектелсе,  уақыт  өте 
келе,  ақпарат  көлемінің  артуына  байланысты  компа-
ния корпоративтік ақпараттық жүйені құруға мәжбүр 
болады. 
Корпоративтік  ақпараттық  жүйе  –  бұл  біріккен 
басқару идеологиясы, кәсіпорынның жұмыс үрдісі жә-
не қазіргі ақпараттық технологиялар. Корпоративтілік 
бір  сөзбен  жүйенің  күрделі  басқару  құрылымы  бар 
компанияның  қажеттіліктеріне  сәйкестігін  білдіреді. 
Оның негізгі мақсаты ұйым ішілік бөлімшелердегі үз-
діксіз және жүйелі жұмысты қамтамасыз етуде, соны-
мен қатар, компанияға түсетін тиісті нәтижеге жетуге 
қажетті  ресурстардың  бақылауын  ұйымдастыруға  не-
гізделген (сурет). 
Осы  жүйе  туралы  айта  отырып,  біз  одан  қандай 
пайда  бар  деген  сұрақ  қоямыз.  Яғни,  корпоративтік 
ақпараттық жүйелерді енгізудің пайдасы қандай? Кор-
поративтік ақпараттық жүйелерді енгізудің артықшы-
лығы деп келесілерді атауға болады: 
● компанияның барлық қызметтері туралы сенімді 
және шұғыл ақпаратты алу;  
● компанияны басқару тиімділігін арттыру;  
● жұмыс  операцияларын  жасауға  кететін  жұмыс 
уақытының шығындарын қысқарту;  
● оны  аса  тиімді  ұйымдастыру  есебінен  жұмыс-
тың жалпы тиімділігін арттыру.  
Ішкі  басқарушылықты,  сыртқы  әсерлерге  икемді-
лікті және тұрақтылықты, оның бәсекеге қабілеттілігін 
және ақыр соңында табыстылығын арттырады. Корпо-
ративті  ақпараттық  жүйені  енгізу  нәтижесінде  саты-
лым көлемдері артады, өзіндік құны төмендейді, қой-
малық  қорлар  азаяды,  тапсырыстарды  орындау  мер-
зімдері қысқарады, жеткізушілермен өзара әрекеттес-
тік  жақсарады.  Бірақ  аталған  тұжырымдамалардың 
қызықтыратындығына қарамастан, корпоративті ақпа-
раттық жүйеге салынатын инвестициялардың өзін-өзі 
ақтау туралы сұрақ өз өзектілігін жоғалтпайды. Жүйе-
ні қолданудан болатын пайда мен оның өзіндік құны-
ның қатынасы «сатып алу керек пе, әлде керек жоқ па» 
шешіміне әсерін тигізетін ең маңызды факторлардың 
бірі болып табылады. Корпоративті ақпараттық жүйе-
нің енгізілуін инвестициялық жоба ретінде қарастыру 
қажет, ал мұндай инвестициялық жобалардың кез кел-
гені  өз  алдына  бір  «сауда-саттық»  болып  табылады 
және сәйкесінше оның құны мен одан күтілетін пайда-
ның бағалануын күтеді. 
Корпоративті ақпараттық жүйенің тікелей өзін-өзі 
З
 
136 
Труды университета 
 

Раздел «Экономика» 
 
Компания қызметтерінің біріккен сызбасы 
 
ақтау құнын есептеу оңай емес, себебі, енгізу нәтиже-
сінде компанияның ішкі құрылымы оңтайландырыла-
ды,  қиын  есептелетін  транзакциялық  шығындар  тө-
мендейді.  Мысалы,  компания  табысының  артуы  қан-
дай  жағдайда  корпоративті  ақпараттық  жүйенің  жұ-
мысының салдары болады және қандай жағдайда биз-
нес-үрдістерді  баптау  нәтижесі,  яғни,  басқарушылық 
технологиялар  жемісі  болғандығын  анықтау  қиын. 
Алайда,  компания  қызметінің  кейбір  сатыларында 
бағалау өте шынайы. Бірінші кезекте, бұл логистикаға 
қатысты болады, бұл жерде Корпоративті ақпараттық 
жүйелерді  енгізу  материалдық  ағындарды  оңтайлан-
дыруға  және  айналым  қаражаттарындағы  қажеттілік-
тердің төмендеуіне алып келеді [3].  
Әлі күнге дейін жүйелердің осындай түрлерін тұр-
ғызу  концепциясын,  олардың  қызметтік  жүктемесін 
және  технологиялық  іске  асыру  қағидаларын  түсіну-
дің  бірыңғай  түсінігі  жоқ.  Кәсіпорын  аумағындағы 
кешенді ақпараттық жүйелер туралы есептеу техника-
сын  жеткізушілер,  жүйелік  интеграторлар,  бағдарла-
малық  қамтамасыздандыруды  құрастырушылар  мен 
бизнес-үрдістердің  реинжинирингі  бойынша  маман-
дар  сөз  қозғайды.  Өздерінің  мамандықтарына  қарай 
олардың әрқайсысы бұған ең алдымен оның фирмасы-
ның қызметіне байланысты шешімдер шеңберін еске-
ре  отырып, белгілі бір мағына енгізеді. Мысалы, жиі 
корпоративтік  ақпараттық  жүйені  кәсіпорынның  құ-
жаттар айналымын басқару жүйесі ретінде қарастыра-
мыз. Егер осы көзқарасқа сүйенер болсақ, онда корпо-
ративтік  ақпараттық  жүйе  құру  үшін  әртүрлі  жұмыс 
орындарының  компьютерлерін  желіге  байланысты-
рып,  Lotus  Notes  типті  жүйені  орнатып,  электронды 
құжаттардың құрылымдық сақталуын және кәсіпорын 
ішінде  кімге,  қайда  және  қашан  жиналысқа  келу  ке-
ректігін мәлімдейтін электрондық поштаның қозғалы-
сын ұйымдастыру қажет болады. Мұндай жүйені биз-
несті басқару құралы деп айтуға бола ма? Егер басқа-
руды  бұйрық  беріп,  солардың  орындалуына  қарай 
есептіктер  жасау  деп  түсінсек,  онда  жүйені  бизнесті 
басқару  құралы  деп  айтуға  болады.  Егер  тауар  және 
қаржы  ағындарын  шұғыл  қадағалау  және  олардың 
қозғалысын басқару қажет болса, онда жоқ. Басқа кон-
цепция  кәсіпорынды  басқарудың  жеке  қызметтерінің 
орындалуын  автоматтандыру  құралдарының  болуы-
нан  бастау  алады.  Осыған  байланысты  бухгалтерлік 
және қоймалық тіркеу, жоспарлау, шаруашылық қыз-
метті  талдау,  техникалық-экономикалық  жоспарлау, 
өндірісті дайындау және т.б. есептерін шешудің дамы-
ған құралдарын енгізу қажеттілігі негізге алынады [1]. 
Жүйенің жеке элементтерін ақпараттық үйлестіру 
мәселесі  жиі  туындайды.  Әдетте,  оларды  қажетті 
деректердің бір қосалқы жүйеден басқасына ауысуын 
қамтамасыз  ете  отырып,  ресми  түрде  ғана  жеңуге 
болады. Біз үшін ең дұрысы корпоративтік ақпараттық 
жүйені жеке бөлімшелердің қызметтерін басқару про-
цедураларының барлық технологиялық тізбегі бойын-
ша  қаржы  және  тауар  ағындарының  қозғалысымен 
үйлестіретін  кәсіпорынның  барлық  бизнес-үрдістерін 
басқару  жүйесі  ретінде  біріктіру  болып  табылады. 
Жүйе  клиент-сервер  технологиясының  негізінде  қыз-
мет етеді және көлемді шешімдерді қолдайды. Үлкен 
ұйымдар  мен  кәсіпорындар  әртүрлі:  файлдық  немесе 
клиент-серверлік жұмыс нұсқаларының қолданылуын 
біріктіретін  бөлінген  ақпараттық  базаны  пайдалануға 
негізделген. Бөлінген ақпараттық база механизмі хол-
дингтің әрбір бөлімшесінде қолданылатын конфигура-
циялардың  сәйкестілігін  қамтамасыз  етіп,  бөлінген 
жүйе құрамына кіретін жеке ақпараттық базалар ара-
сындағы мәліметтердің алмасуын жүзеге асырады. 
Корпоративтік  ақпараттық  жүйе  үрдістерді,  про-
цедураларды  автоматтандыру  негізінде  басқару  ше-
шімдерінің  қабылдануын  қолдайды.  Оның  қызметі 
ақпараттық-нормативтік құжаттармен, сонымен қатар, 
өлшеу және бағалау, статистикалық материалдар мен 
шұғыл басқару нәтижелерімен және т.б. регламентте-
леді. Сонымен қатар, корпоративтік ақпараттық жүйе-
нің міндеттері қызметкерлерге мәселелерді қарастыру, 
күрделі  объектілерді  көзбен  қарастыру  және  жаңа 
өнімдерді құру кезінде көмек болады. Ең басынан кор-
поративтік ақпараттық жүйелер келесідей мақсаттарда 
қолданылады: 
– 
операциялық  мақсаттардағы  және  кәсіпорынды 
басқарудың барлық деңгейдегі басшылары үшін ұсы-
нылған  әртүрлі  форматтағы  жан-жақты  және  дұрыс 
Шұғыл 
жоспарлау 
Тапсырыс 
Жеткізу 
Өндіру  
(жинау) 
Талдау 
Тіркеу 
Сервистік 
қызмет 
Қорларын 
басқару 
Жүзеге асыру 
Құрылымы мен 
қызметкерлерді басқару 
 
Бизнес үрдістерді басқару 
1  2016 
137 
 

 
ақпараттың шұғыл қолжетімділігі;  
– 
барлық  басқару  деңгейіне  бірыңғай  ақпараттық 
кеңістік құру;  
– 
деректердің  тіркелуін  және  олардың  өңделуін 
жеңілдету;  
– 
бірдей  деректердің  екі  мәрте  тіркелуінің  қажет 
болмауы; 
– 
ақпараттық шынайы уақыт тәртібінде тіркеу;  
– 
еңбек шығындарын төмендету және оларды тір-
кеу, жоспарлау және басқару жүйесінің барлық қаты-
сушыларына бірқалыпты бөлу [2]. 
Негізгі басқарушы фактор жүйеге (кәсіпорын, кор-
порация, компания, ұйым) әсер ететін нәтиженің негі-
зінде  шешімді  қабылдау  процедурасы  болып  табыла-
ды. Корпоративтік ақпараттық жүйе өз бетімен шешім 
қабылдамайды,  бірақ  тиімді  бапталған  бола  отырып, 
басшыға,  шешім  қабылдайтын  тұлғаларға  нақты 
шешім қабылдауға жарайтын бағытта ақпарат жеткізу-
ге қабілетті.  
Корпоративтік  ақпараттық  жүйе  көптеген  күнде-
лікті  үрдістерді  өз мойнына  ала алады,  бірақ,  шешім 
қабылдау  бойынша  үрдістердің  барлығын  емес.  Өз 
кезегінде, қазіргі ақпараттық технологияларда құрыл-
ған  ақпараттық  жүйелерсіз  менеджмент  одан  да  аз 
тиімді бола бастайды. 
Ақпараттық технология – жүйенің құрамдастары-
ның  коммуникациясы  мен  байланысын  біртұтас  етіп 
біріктіретін,  аппараттық  қамтамасыздандыру,  бағдар-
ламалық  қамтамасыздандыру,  ақпаратты  сақтау  тех-
нологияларының, желілік технологиялардың жиынты-
ғы. Компанияда қолданылатын осы ресурстардың бар-
лығы  ақпараттық  технологияның  инфрақұрылымын 
немесе  ақпараттық  жүйелерді  құрудың  іргетасы 
болатын IT-инфрақұрылымды белгілейді. 
Ақпараттық  жүйенің  нақты  компанияға  қажетті, 
әртүрлі объектілер туралы мәліметтері бар. Осы жағ-
дайда ол деректерді адам пайдаланатын ақпарат ағы-
нына  түрлендіруге  арналған  ақпараттық  технология-
ларды пайдаланады. «Бағдарламалық қамтамасыздан-
дыру»  және  «ақпараттық  жүйе»  түсініктері  арасында 
үлкен  айырмашылық  бар.  Бағдарламалар  да  компью-
терлердің электронды салынды секілді, тек қазіргі ақ-
параттық жүйені құруға арналған материалдар болып 
табылады.  Компьютерлер  ақпаратты  сақтайды  және 
өңдейді;  бағдарламалық  қамтамасыздандыру  –  бұл 
компьютердің  әрекеттерін  басқаратын  конструкция-
лардың  жиынтығы.  Компьютерлердің  және  бағдарла-
малық  қамтамасыздандырудың  жұмыс  принциптерін 
білу компания үшін шешімдерін құру жағдайында ма-
ңызды болып саналады, бірақ, мұның тек ақпараттық 
жүйенің бір бөлігі екендігін ұмытпау қажет [4]. 
Корпоративтік ақпараттық жүйе құрамында басқа-
рудың  құжаттық  қамтамасыздандыруға,  пән  салала-
рын  ақпараттық  қолдауға  арналған  құралдарды,  ком-
муникациялық бағдарламалық қамтамасыздандыруды, 
қызметкерлердің  ұжымдық  жұмысын  ұйымдастыру 
құралдарын және басқа да қосалқы өнімдерді ескерген 
жөн.  
Корпоративтік ақпараттық жүйеге қойылатын мін-
детті  талаптардың  бірі  әртүрлі  басқару  әдістерін  іске 
асыратын  бағдарламалық  өнімдердің  үлкен  көлемін 
біріктіру болып табылады.  
Басқарудың негізгі мақсаты – өздігінен шешім қа-
былдау  үшін  ақпараттың  координациясын,  коммуни-
кациясын және тез табылуын қамтамасыз ету. Басқа-
рудың осы әдістер тобы бүгінгі күні қарқынды дамуда 
және  жалпы  «білімдерін  басқару»  атына  ие  болды. 
Модельдер  деңгейіндегі  стандарттар  туралы  сөз  қоз-
ғау  әлі  ерте,  алайда,  әмбебап  сипаттау  тілдері  сала-
сында кейбір қозғалыстар бар. Мұндай жүйелерді пай-
далану кезінде басқарудың сыни факторы деп жобаны 
жетілдіру  сапасын  емес,  жобалық  коммуникациялар-
ды және жобалық топ деңгейін айтады [5].  
Кешенді ақпараттық жүйені енгізу шынайы уақыт 
тәртібінде тіпті ең кеңінен бөлінген компанияның бар-
лық бөлімшелерін қамтитын, кәсіпорын басшылығына 
арналған  ақпараттық  «айқындыққа»  жетуге  септігін 
тигізеді.  Дәл  осы  кәсіпорындағы  істердің  жағдайы 
туралы  дұрыс  ақпарат  осы  сәтте  басшылыққа  тиімді 
басқару  шешімдерін  қабылдауға  көмектеседі.  Яғни, 
бұл  жүйені  енгізу  кәсіпорынды  басқарудың  тиімді 
сызбасын  құруға  атсалысады.  Сондықтан  біздің  мақ-
саттарымыздың кәсіпорынның өз алдына қоятын мін-
деттерімен сәйкестігін айтуға болады. 

жүктеу/скачать 9,16 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: