240 Стандарттау, сертификаттау және метрология негіздері 3.6. Өлшеу қателігі 3.6.1 Жүйелі және кездейсоқ қателіктер Өлшеу қателігі - өлшенген шама нэтижесінің шын мәнінен
ауытқуы.
Қателік мына өрнекпен анықталады:
D = X - Q Мұндағы:
D - абсолютті өлшеу қателігі,
X - физикалық
шаманың өлшеу нэтижесі;
Q - өлшенетін нақты шаманың шын
мэні.
Шаманың шын мэні әрдайым белгісіз болады (оны тек
теориялық сынауларда пайдаланады) жэне тәжірибе жүзінде оның
орнына шаманың нақты мэні Хп қолданылады, нәтижесінде өлшеу
қателігі Дхлш төмендегі формуламен анықталады:
—Хл.„-Х^,
Мұндағы x iuJ ~ шаманың өлшенген мәні.
Өлшеу қатёліктері эр түрлі классификациялық белгілер бо-
йынша классификацияланады. Қателіктерді пайда болу көздеріне
байланысты келесі топтарға бөлуге болады:
- Өлшеу
қүралдарының
қателіктері
(оларды
басқаша
«аппараттық қателіктер» немесе «оператор қателіктері» не-
месе «жеке» не «тұлғалық қателіктер» деп атайды).
Қүралмен өлшеу қателігі - қолданылатын өлшем құралдары-
ның қателігімен шартталған қүрамдас өлшеу қателігі.
Қүралдық қателіктерге барлық өлшеуде қолданылатын
техникалық жабдықтардың жэне өлшеу нэтижелеріне эсер ететін
қосымша қүрылғылардың қателіктері жатады, сонымен қатар оган
қүрал қателігі, оны баптау шаралары, шунттар, қондырғы түйіндер
немесе жалғау сымдары жэне т.б. қосымша кедергілер кіреді.
Өлшеу әдістерінің ңателіктері - қабылданған өлшеу әдісінің
жетілмегендігімен шартталған өлшеу қателігінің тобы. Оны
«әдістемелік қателік» деп атайды.
«Әдістемелік цателік» өлшеуді
орындаудың
шынайы
әдістемесінің өлшеулер негізделмеген мінсіз теориялық ережелер-
ге сай келмеуінен пайда болуы мүмкін. Бүл қателіктер өз кезегінде
