Апартеидтік жҥйенің қҧрылуы

189 
йызы ақ нәсілділерге тиесілі болды, ал бұл аудандарда африка-
лықтардың жер меншігін иеленуге мүлдем тыйым салынды. 
1923 жылғы «Жергілікті қала аймағы» туралы заңда қалаларда 
ӛмір сүру үшін арнайы африкалық аймақтар құрылды. 1925 жы-
лы қабылданған заңда африкандықтарға ұжымдық келісім жа-
сауға тыйым салынды. 1927 жылы «Азғындықпен күрес тура-
лы» заң қабылданып, онда ақ және қара нәсілділер арасында не-
кеге ғана емес, тіпті жыныстық қатынасқа түсуге де тыйым са-
лынды. 1928 жылғы заң бойынша африкалық жерді бақылап 
отыру үшін үкімет тайпалық шекараны анықтауға құқық алды. 
Ең соңында, 1940 жылы «Жергілікті істер туралы» заңда 
африкалықтар үшін бӛлек саяси құрылым енгізілді: үкімет арқы-
лы сайланған жергілікті тайпа кӛсемдерінің Конфедерациясы 
құрылды, ал оны ақ нәсілділерден құралған арнайы комиссия 
басқарып отырды.
1914 жылы генерал 
Джеймс Герцог
Ұлттық партияның 
негізін қалады. 1929-1939 жылдары ол Оңтүстік-Африка Одағы-
ның премьер-министрі болды; 1933 жылдан бастап Ұлттық пар-
тия 
Ян Крисчен Смэтстің
Біріккен партиясымен коалиция құр-
ды. Ал Еуропада соғыс басталған кезде Д.Герцог үкіметтік би-
ліктен кетеді, оның Ұлттық партиясы оппозиция жолына түседі. 
Үкімет 
Ян Смэтс
қолына кӛшті. 
Екінші дҥниежҥзілік соғыстан кейінгі елдің ішкі жағ-
дайы. 
1948 жылы мамырда болған парламенттік сайлауда Ұлт-
тық партия жеңіске жетіп, оның басшысы 
Д.Ф.Малан
премьер-
министр болып тағайындалды. Осы кезден бастап елдегі сегре-
гаця енді толықтай апартеидке айналды. 1949 жылы аралас не-
кеге мүлдем тыйым салынған заң күшіне енді, 1950 жылы «Ха-
лықты мекен-жайға тіркеу туралы» заң қабылданып, ол бойын-
ша: тӛл құжатқа міндетті түрде нәсілі және этникалық тобы 
кӛрсетілді. 
Осы жылы «Нәсілдік топ бойынша қоныстандыру туралы» 
заң қабылданды: африкалықтарды қалалардан қуып, үйлерін 
қиратты; біраз адамға ғана уақытша қалада тұру құқығы берілді. 
1954 жылғы «Жергілікті халықты қоныстандыру туралы» заңда 
африкалықтарға қалаларда жеке меншік жер иеленуіне тыйым 

190 
салды. Кейін келе 1963 жылы қабылданған заң бойынша 
африкалықтар кез келген уақытта қаладан қуылатын болды. 
1953 жылғы «Еңбек туралы» заңда кәсіподақ құру және ереуілге 
шығуға тыйым салынды. Осы 1953 жылғы «Білім туралы» заңда 
африкалдық қоғамның маманданған жүйе бойынша білім алула-
рына тыйым салынды: онда африкалықтарды тек қара жұмысқа 
ғана пайдалану керек деп атап кӛрсетілді.
1960 жылдың басында Оңтүстік Африкада жалпы заңна-
маға ӛзгерістер енгізіледі. Олар билікке қатысты азаматтар құ-
қығын шектей бастады, күдікті деген адамдарды үйде тұтқын-
дап ұстау т.с.с. Апартеид саясаты алдап-арбау мен зорлық-зом-
былық негізінде жүргізілді. Түрмелер тұтқынға толды, полиция 
ӛте қатал шаралар қолданды, ӛлім жазасының жаңа түрі кӛбейді. 
Оңтүстік Африка кӛбінесе полицейлік мемлекетке ұқсап кетті. 
1958 жылдан 1967 жыл аралығында Оңтүстік-Африка Одағы-
ның премеьер-министрі болған 
Х.Ф.Фервудті
апартеидтің басты 
идеологы деп атады. Ол Голландияда дүниеге келіп, Германияда 
білім алған, Оңтүстік Африкада жұмысын университет профес-
сорылығынан бастады. 1950-ші жылдардың ӛзінде Х.Ф.Фервуд 
ішкі істер министрі болған; тап сол кезде апартеид идеясының 
стратегиясын бастаушыға айналды. Сонымен африкалықтар ӛз 
отандары, яғни Оңтүстік Африкада «шетелдіктерге» айналды.

жүктеу/скачать 1,31 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: