Бақылау сұрақтар 1. Тау жыныс дегеніміз не?
2. Құрылымға, түзілімге анықтама берініз.
3. Пайда болу жолына қарай тау жыныстар қандай түрлерге бөлінеді?
4. Неге интрузивті тау жыныстарда көбінесе қандай түзілімі болады?
5. Афанитті құрылым болған кезінде нені анықтауға қиын болады?
6. Шөгінді тау жыныстар арасында генетикалық типтері бойынша
қандай топтарды ажыратады?
7. Метаморфизм дегеніміз не?
8. Метаморфизмнің факторларын атаныз.
1.6. Экзогенді геологиялық үрдістер Геологиялық үрдіс дегніміз физикалық-химиялық үрдістерді айтамыз,
олар Жердің ішкі қойнауында немесе оның беткейінде өтеді жəне оның
тереңдік құрылысының, бедердің, құрылысын, құрамын өзгертеді. [4; 11]
Барлық геологиялық үрдістерді екі топқа бөледі – эндогенді жəне
экзогенді. Осы үрдістерді пайда болу орнына жəне көз энергиясы бойынша
бөледі.
Барлық экзогенді үрдістерге олардың қызметінде үш ерекшілктері
жатады: аккумуляция, үгілу, денудация. Басты рөлді экзогенді үрдістерде
денудация атқарады. Денудация гравитациялық күштер арқылы кесектерді
орнын ауыстыруымен негізделеді. Біріншіден бұзылу сатысы жүреді, кейін
тасмалдау сатысы өтеді жəне седиментациямен (шөгінді жиналу) аяқталады.
Шөгінділер жиналуы жалғаса берсе онда диагенез үрдісі басталады.
Диагенез – цементтелу, тығыздалу, дегидратацияның нəтижесінде
борпылдақ жыныстар қатты жыныстарға айналуы. Мысалы, карбонатты
шөгінділерден ізбестас пайда болады, құмнан – құмтас, саздан – сазтас.
