79
ІІІ ТАРАУ. ТҰҚЫМҚУАЛАУШЫЛЫҚТЫҢ
ХРОМОСОМАЛЫҚ ТЕОРИЯСЫ
Т.Морган бір жұп гомологты хромосомада орналасқан гендердің
тұтасымен тұқымқуалап тіркесу топтарын құрайтындығын анықтады. Белгілі
бір топқа жататын гендерді будандастыру кезінде
бір-бірімен тіркесетіндігі
байқалды, ал әртүрлі топтарға жататын гендер бір-біріне теуелсіз тұқым
қуалайды.
Тіркес тұқым қуалау аутосомаларда және жыныс хромосомаларда
орналақан гендерге тән, соңғысын жыныспен (Х, У –хромосомалары)
тіркесе
тұқым қуалау деп атайды.
Гендердің ара қашықтығының өлшем
бірлігі ретінде морганида
қолданылады, 1 морганида тең 1 кроссинговерге. Егер гендердің ара
қашықтығы 50 морганидаға тең болса, немесе 50
морганидадан артық болса,
онда Мендель заңдарына сәйкес тұқым қуалайды.
41 сурет Т. Морган дрозофиламен жүргізген тәжірибесі
а) 1-ші тәжірибеде Ғ
1
толық тіркесу (белгілердің ажырауы 50% де 50%);
б) 2-ші тәжірибеде Ғ
2
толымсыз тіркесу (41,5% : 8,5% : 8,5% : 41,5%)
немесе кроссинговер
80
Морганның хромосомалық теориясының қағидалары:
- гендер хромосомада орналасқан. Әрбір хромосомада гендердің топтасу
топтары бар. Түрдің
тіркесу топтарының сандары, олардың гаплоидтық
хромосома сандарына тең;
- әр геннің хромосомада арнайы орны (локус) болады.
Гендер
хромосомада сызық бойында орналасады;
- аллелді гендер гомологтық хромосомалардың бірдей локусында
орналасады;
- бір хромосомада орналасқан
гендер тіркесе тұқым қуалайды, тіркесу
тобын құрайды;
- гендердің тіркесу күші олардың ара қашықтығына кері
пропорционалды;
- кейде гомологиялық хромосомалар
арасында аллелді гендермен
алмасулар өтеді - кроссинговер.
Достарыңызбен бөлісу: 
