Abai Kazakh national pedagogical university хабаршы «Арнайы педагогика» сериясы, Серия «Специальная педагогика»
жүктеу/скачать 3,17 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- FEATURES OF COMMUNICATION SKILLS OF PRESCHOOL CHILDREN WITH HEARING IMPAIRMENT
| Ключевые слова:
слух, коммуникация, нарушение слуха, дошкольник. L.K. Makina 1 , D.S. Sagatova 2 1 Scientific supervisor, candidate of Psychological sciences, associate рrofessor 2 2-nd year master student, major in 7M01901 – Defectology 1,2 Kazakh National Pedagogical University named after Abay, Almaty, Kazakhstan FEATURES OF COMMUNICATION SKILLS OF PRESCHOOL CHILDREN WITH HEARING IMPAIRMENT Abstract The article describes the features of communication skills of preschool children with hearing impairment. The features of the communication skills of normally developing children and children with hearing impairment are considered comparatively. We focused on the problem of the influence of the emotional state of preschoolers on the development of communication skills and relationships «child–adult», «child–child» in the process of communication. Keywords: hearing, communication, hearing impairment, preschooler. А.В. Запорожец, М.И. Лисина, Е.О. Смирнова, Д.Б. Эльконин және т.б. ғалымдардың зерттеу- лерінде тұлғааралық қатынастар балалық шақта пайда болады және қарқынды дамиды деп айтып өткен. Бала туылғаннан бастап адамдар арасында тұрады және олармен әр түрлі қарым-қатынаста болады. Оның қарым-қатынас дағдылары мектепке дейінгі жаста белсенді қалыптасады. Психологиялық-педагогикалық зерттеулерде баланың дамуы оның педагогтармен (М.И. Лисина, В.А. Петровский және т.б.), ата-анасымен (З.М. Богуславская), құрдастарымен қарым – қатынасы (JI.Н. Башлакова, Т.И. Ерофеева, А.А. Рояк және т.б.), сонымен қатар қарым-қатынас мәдениеті (Т.А. Антонова, М.В. Ильяшенко, Н.С. Малетина, С.В. Петерина және т.б.) арқылы жүзеге асады. Ең алдымен, қарым-қатынас баланың психикалық дамуының маңызды шарты мен факторы екенін атап өткен жөн. Бұл идеяны алғаш рет Л.С. Выготский айтумен бастау алған. Ол «адамның психологиялық табиғаты оның ішкі қарым-қатынасына берілген және тұлғаның функциялары мен оның құрылымының формаларына айналған адами қатынастардың жиынтығын білдіреді» деп атап өткен.Сонымен қатар, ғалым баланың дамуы үшін «бала – бала» және «бала – ересек» қарым- қатынастарының өзара байланысы мен өзара тәуелділігінің маңыздылығын атап өткен:«Бала ересек- ВЕСТНИК КазНПУ им. Абая, серия «Специальная педагогика», №1(64), 2021 г. 35 тердің басшылығымен ұжымдық іс-әрекетте еліктеудің көмегімен әлдеқайда көп нәрсені жасай алады, сонымен қатар түсіністікпен, өз бетінше жасай алады». Психологтар мен педагогтардың көптеген зерттеулері (Б.Г. Ананиев, А.В. Запорожец, А.Н. Леонтьев, Н.С. Лейтес және т.б.) мектеп жасына дейінгі балалардың қарым-қатынас дағды- ларының дамуы ең сезімтал кезең екенін нақтылауға мүмкіндік береді. Бұл жаста баланың қарым- қатынас дағдысының дамуындағы маңызды өзгерістердің бірі пайда болады, яғни баланың әлеу- меттік шеңберінің кеңеюі жүзеге асады. Егер бала бастапқы даму кезеңдерінде тек ересектермен сөйлессе, қазіргі таңда ол өзімен жасты құрдастарымен де қарым-қатынасқа түсе бастайды. Баланың басқа балаларға қатынасы өзгереді, ол олардың «өзімен бірдей» екенін түсінеді, сонымен қатар балада «құрдастарымен өзін-өзі сәйкестендіру» іс-әрекеті жүзеге асады. Осылайша, мектепке дейінгі жаста бала мен оның құрдастары жалпы қарым-қатынас кеңістігіне енеді. Қарым-қатынас процесі адамдардың бір-бірін түсінуін көздейді. Біз өз кезегінде мектеп жасына дейінгі балаларға эгоцентризм тән екеніне тоқталып өтеміз. Мектеп жасына дейінгі бала нақты жағ- даяттар барысында айналасындағы адамдардыөзі сияқты ойлайды, сезінеді, көреді деп санайды. Осыған байланысты мектеп жасына дейінгі бала басқа адамның көзқарасын қабылдауда және түсіну- де қиындықтарға тап болады, яғни балада әлі де өзін басқа адамның орнына қою қабілеті қалыптаспаған. Мектеп жасына дейінгі бала үшін ең үлкен қиындық – бұл басқа адамның проблемаларын түсіну, оның тәжірибесін елестету және оларға эмоционалды тұрғыда жауап беру болып табылады. Бұл ерекшелік, мысалы, баланың мінез-құлқында басқаларға деген қатыгездіктің болуымен түсін- діруге болады. Мектеп жасына дейінгі баланың басқа адамның реніші мен қайғысын түсіну қабілеті әлі жоқ екендігіне баса назар аударамыз, бірақ әр түрлі адамдармен қарым-қатынас жасау тәжірибе- сін жинақтау барысында ол біртіндеп әлеуметтік сезімталдықты дамытады, яғни басқа адамдардың тілектері мен сезімдерін, олардың әрекеттерінің себептерін түсіну және ескеру қабілеті тез дамыды. Тек осы жағдайда адамдар арасында өзара жанашырлықпен, достықпен, махаббатпен көрінетін ерекше қатынастар орнатылуы мүмкін (Л.И. Божович, Л.А. Венгер, Л.С. Выготский, А.В. Запорожец, Я.А. Коломенский, А.А. Люблинская, В.С. Мухина, Н.Н. Поддяков, Д.Б. Эльконин және т.б.). Қарым-қатынастың маңызды элементтерінің бірі – адамдардың бір-бірін қалай қабылдайтынын түсіну. Көбінесе адамдардың бір-бірін түсінбеуі жанжал жағдайларының себепкері болып табылады. Әсіресе, бұл кішкентай балалар үшін қиын, сондықтан олардың арасында жанжалдар, даулар және тіпті төбелес жиі болып отырады. Баланың айналасындағы адамдармен қарым-қатынасының қандай нысаны болмасын, оның қажетті құралы экспрессия болып табылады . Эмоционалды қарым-қатынас, өзгеріп, қарым-қатынас- тың барлық түрлерінен өтіп, олардың ішіне еніп, сонымен бірге баланың адамдарға деген эмоционалды – құндылық қатынасын қалыптастыруда, оларды түсінуде және өзгелерге экспрессивті әсер ету құралдарын дамытуда орасан зор рөл атқарады. Осыған байланысты зерттеуші Р.К. Терещук мектеп жасына дейінгі балалардың қарым-қатынас қызметінің бірнеше параметрлерін анықтады: әлеуметтік сезімталдық – бұл мектеп жасына дейінгі баланың қарым-қатынас барысында құрдастарының эмоционалдық әсерін қабылдау және оларға жауап беру қабілеті; коммуникативті бастама – бұл серіктеспен қарым-қатынас жасау, оны қарым-қатынасқа бейім- деуге, байланыстарды қайта құруға немесе оларды тоқтатуға дайын болу ; эмоционалды қарым-қатынас – мектеп жасына дейінгі баланың әр балаға жеке-жеке қарым- қатынас жасау тәжірибесіне байланысты және орналасу дәрежесі мен мазмұнының реңктерін сипаттайтын қабілеті. жүктеу/скачать 3,17 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|