Abai Kazakh national pedagogical university хабаршы «Арнайы педагогика» сериясы, Серия «Специальная педагогика»
жүктеу/скачать 3,17 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- THE ORETICAL ANALYSIS OF THE PROBLEM OF DEVELOPING COMMUNICATION SKILLS IN PRESCHOOL CHILDREN WITH HEARING IMPAIRMENT THROUGH STORY-ROLE-PLAYING GAMES
- Keywords: children with hearing impairment, communication, story-role-playing games, theoretical analysis
| Ключевые слова:
дети с нарушением слуха, общение, сюжетно-ролевые игры, теоретический анализ. L.K. Makina 1 , D.S. Sagatova 2 1 Scientific supervisor, candidate of Psychological sciences, associate рrofessor 2 2-nd year master student, major in 7M01901–Defectology 1,2 Kazakh National Pedagogical University named after Abay, Almaty, Kazakhstan THE ORETICAL ANALYSIS OF THE PROBLEM OF DEVELOPING COMMUNICATION SKILLS IN PRESCHOOL CHILDREN WITH HEARING IMPAIRMENT THROUGH STORY-ROLE-PLAYING GAMES Abstract The article discusses the features and importance of communication skills of preschool children with hearing impairment. A theoretical review of the problem of developing communication skills in children is also carried out. The views of scientists on communication are considered in detail. Keywords: children with hearing impairment, communication, story-role-playing games, theoretical analysis Алғаш рет XIX ғасырдың ортасында педагогтар мен психиатрлар есту қабілеті зақымдалған тұлғалардың мінез-құлқы мен психологиясының ерекшеліктеріненазар аудара бастады. ХХ ғасыр- дың басында алғашқы нақты психологиялық зерттеулер басталды. Олардың қатарында 1911 жылы Ресейде жарық көрген А.Н. Поросятниковтың естімейтін және сөйлеу қабілеті зақымдалған мектеп оқушыларының есте сақтау ерекшеліктерін зерттеуге арналған жұмысынан көруге болады. ХХ ғасырдың 20-жылдарында Л.С. Выготскийдің басшылығымен және оның идеяларының әсерінен арнайы психология (атап айтқанда, жест тілінің психологиясы) мәселесі жүйелі түрде дами бастады. Л.С. Выготскийдің ізбасарлары Л.В. Занков пен И.М. Соловьев есту қабілеті зақымдалған балалар- дың қабылдау, есте сақтау, ойлау және сөйлеу қабілетін дамыту бойынша зерттеулер жүргізген. Осы зерттеулердің нәтижесінде 1940 жылы «Естімейтін бала психологиясының очерктері» атты жест тілі психологиясының алғашқы монографиясыжарық көрді. М.Соловьевтің жетекшілігімен жест тілі психологиясы саласындағы қосымша зерттеулер жалғасты. Жест тілі психологиясының қалыптасуы- ның әртүрлі кезеңдерінде оның дамуына А.П. Розова, Г.Л. Выгодская, Н.Г. Морозова, М.М. Нудельман, В.Г. Петрова, Т.В. Розанова, Л.И. Тигранова, Ж.И. Шифа және т.б. ғалымдар үлкен үлес қосты. Қазіргі таңда қарым-қатынас сияқты әлеуметтік құбылысқа назар аудару күрт өсуде. Мәдени қарым-қатынасты жүзеге асыру үшін қоғамның кез-келген мүшесіне қажетті қарым-қатынас білімі мен дағдылары бірінші орында. Қарым-қатынас дағдыларын дамыту баланың өз ойын өзге жандарға жеткізуді көздейді. Кейде қарым-қатынастағы қателіктер оқшаулану, ұялшақтық, мазасыздық сияқ- ты баладағы психологиялық қиындықтарға байланысты болуы мүмкін. Өз ойларын еркін білдіру жолындағы бұл кедергілер көбінесе қарым-қатынас кедергілері деп аталады. Бірақ қарым-қатынас ВЕСТНИК КазНПУ им. Абая, серия «Специальная педагогика», №1(64), 2021 г. 89 дағдыларын туа біткен қабілет емес екенін атап өткен жөн. Кез-келген адам бұл қасиетке белгілі бір күш-жігер жұмсап, оларды аша алады. Баланың өмірі айналасындағы адамдармен: ата-аналармен, жақын адамдармен және туыстары- мен, құрдастарымен және басқа ересектермен байланыста болатыны белгілі. Олардың арқасында бала қарым-қатынас қажеттілігін түсінеді, әлеуметтенеді. Қарым-қатынас – бұл ақпарат алмасу мақсатында адамдардың өзара әрекеттесуін ғана емес, сонымен бірге олардың бір-бірін қабылдауы мен түсінуін де қамтитын күрделі процесс. Қарым-қатынас мәселесі Кеңес философиясына жиырма жылға жуық уақыт бұрын кірді және қазіргі уақытқа дейін өзектілігін жоғалтпады. Бүгінгі таңда қарым-қатынас мәселесі ғылымдардың бүкіл тобында дерлік арнайы зерттеу тақы- рыбына айналды. Қарым-қатынас мәселесін дамытудың тұжырымдамалық негіздерін А.А. Леонтьев, С.Л. Рубинштейн, Л.С. Выготский және тағыда басқа көрнекті психологтардың еңбектерімен байла- нысты, олар қарым-қатынасты баланың психикалық дамуының, оның әлеуметтенуінің, даралануы- ның және жеке тұлға болып қалыптасуының негізі ретінде қарастырады. А.А. Леонтьев: «Қарым-қатынас – бұл әлеуметтік және жеке, психологиялық қатынастарды жүзеге асыратын және белгілі бір құралдарды, ең алдымен тілді қолданатын ұжымдық іс-әрекеттегі адамдар- дың өзара әрекеттесуін қамтитын мақсатты және дәлелді процестер жүйесі» деп айтып өткен. С.Л. Рубинштейн: «Қарым-қатынас – бұл сөйлеу арқылы адамдар арасындағы бірлескен іс- әрекет негізінде жасалатын рухани саналы процесс. Қарым-қатынас процесінде адамның сана-сезімі қалыптасады, ол қоғамдық тәжірибенің нәтижелерімен қоректенеді және байытылады, тіл арқылы әркімнің меншігіне айналады» деген ойда болған. Л.С. Выготский қарым-қатынасты: «Интеллектуалды түсінуге және тіл белгілері арқылы ойлар мен тәжірибелерді саналы түрде жеткізуге негізделген процесс» деп сипаттайды. В.А. Спивак «Қарым-қатынас – бұл бірлескен іс-әрекеттің қажеттіліктерінен туындаған адамдар арасындағы байланыстарды дамытудың көп қырлы процесі» деп атап өтті. В.А. Спивак қарым- қатынасты «қызмет процесінде ақпарат алмасу», «байланыстың, хабардар етудің жолдары» ретінде қарастырады. Сонымен қатар, ол қарым-қатынас білімді, пікірлерді, идеяларды, сезімдерді қабылдау- ды және беруді білдіреді, ал қарым-қатынастың әмбебап құралы – сөйлеу. Сөйлеудің көмегімен ақпарат беріліп қана қоймай, бірлескен іс-шараларға қатысушылардың бір-біріне әсері де жасалады. Қарым-қатынас білігі – бұл өз ойын дұрыс, сауатты, нақты түсіндіре білу және қарым-қатынас бойынша серіктестерден ақпаратты дұрыс қабылдай білу. Қарым-қатынас білігін дамыту екі бағытта жүзеге асады: интеллектуалды жағынан және кәсіби маңызды сипаттамалар саласында жеке іскерліктердің қалыптасуымен және дамуымен байланысты. Қарым-қатынас дағдылары – бұл адамның басқа адамдармен қарым-қатынас жасау қабілеті, алынған ақпаратты дұрыс түсіндіру, сонымен қатар оны дұрыс беру. Л.Я. Лозованның пікірінше, қарым-қатынас дағдылары – бұл баланың жеке басының жеке психологиялық қасиеттері, ол оған жеке даму, әлеуметтік бейімделу, тәуелсіз ақпараттық, перцеп- тивті, интерактивті іс-әрекет үшін қажетті жағдайларды қамтамасыз ететін субъективті қатынастар ретінде қарастырады. Қарым-қатынас дағдыларын дамыту және қалыптастыру міндеті қалыпты сөйлеу және психика- лық дамуы бар балаларды тәрбиелеу үшін ғана емес, сонымен қатар ерекше білім беру қажеттіліктері бар балалар үшін, оның ішінде есту қабілеті зақымдалған балалар үшін де өзекті. Бұл мәселені зерттеу және қазіргі психологиялық-педагогикалық әдебиеттерді талдау осы бағыттағы зерттеу- лердің аз екенін көрсетеді. Есту – бұл тұлғааралық қарым-қатынастың ерекше құралы. Есту сапасы әлеуметтік даму мен әлеуметтік бейімделу үшін маңызды болып келеді. Есту қабілеті зақымдалған балалардың қарым-қатынасқа психологиялық дайындығының маңызды көрсеткіштерінің бірі баланың есту – сөйлеу дамуының деңгейі болып табылады. Өйткені есту және сөйлеу тек ақпаратты қабылдау және өңдеу құралы ғана емес, сонымен бірге ойлау процесін жақсарту құралы болып табылады. Баланың сөйлеуі неғұрлым бай және дұрыс болса, мәтіндерді есте сақтау қабілеті соғұрлым жақсы дамыған, физиологиялық және фонемалық есту қабілеті неғұрлым дамыған болса, оның қарым-қатынас қызметінің мүмкіндіктері соғұрлым кең болады. жүктеу/скачать 3,17 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|