Абдыхалыкова жазира есенкелдиевна
жүктеу/скачать 0,54 Mb.
|
| Ментор (тәлімгер) бағдарламасы (Mentoring program)
Ментор бағдарламасының оқу-тәрбие үдерісіндегі рөлі. «Ментор» сөзінің этимологиясы, ежелгі грек тілінен «тәлімгер» немесе «тәрбие беруші» деген ұғымды білдіреді. Қазіргі кезде, АҚШ-тың жоғары білім беру жүйесінде ментор бағдарламасы университеттің білі алушыларына қол жетімді болып саналатын академиялық қолдау көрсетудің кешенінің бір бағыты. АҚШ –та ментор бағдарламасын қолдану, 18 ғасырдан бастау алады. Университет және колледж кампустерінің бакалавриат студенттері бір - бірінің аудиториялық оқу үлгерімін арттырудың шешімін табудың альтернативті жолдарын іздестіріп, өз тәжірибелерімен бөліскен. Ал оның жаппай АҚШ университеттерінде қолданылуы, 20 ғасырдың 60-70 жылдарында басталды. Алғашында, АҚШ-та жас оқытушыларға тәлімгер ретіндегі аға буын өкілдерінен менторларды тағайындаудың классикалық моделі қолданды. Оған қатысты, ғалым M. Gardiner [134] өз еңбегінде, ментор үшін жаңа идеялар, көзқарастар алу, үлгі болу мүмкіндігі болса, жас буын үшін кәсіби байланыс жасау, кәсіби мақсатын қайта қарау және жетілдіру болып табылады деп қарастырса, S.C.Payne және A.H. Huffman [135] еңбегінде, ментор бағдарламасы дұрыс ұйымдасқан болса, онда білім беру институттарының ғылым саласы бойынша көрсеткіші, ғылыми мақалалар саны арта түседі деп ой түйіндейді. АҚШ-тың педагогика ғылымы cаласында, пэр-ментор ұғымына, оның негізгі міндеттеріне әртүрлі анықтамалар, теориялық тұжырымдамалар берілген. Жалпы ағылшын тілінен «peer» сөзі, «тең» деп аударылса, ғылыми мақалаларда «peer mentoring» (пэр-менторлық) – «тең дәрежеде тәлімгерлік», ал «peer mentor» - «тең дәрежеде тәлімгер» деген мағынаны білдіреді. Студент-студент қарым-қатынасындағы, пэр-ментор бағдарламасының коллегиалдық жүйесінің нәтижелілігін зерттеген, бір топ ғалымдардың пікірлерін қарастырдық. Мысалы, E.S. Reid [136] өзінің зерттеулерінде студенттік ментор қызметі - оқу үлгерімі бойынша «қауіп-қатер» тобындағы студенттердің ортақ балы (GPA) мен оқу мотивациясын арттырады деп қорытындыға келсе, L.A. Daloz [137] өзінің «Тиімді сабақ беру және тәлімгерлік» (Effective teaching and mentoring) еңбегінде cтуденттің тәлімгер болуы, білім алушылардың интеллектуалдық дамуына әсер етуші үдеріс деген қорытындыға келеді. Ғалым David W. King [138] өз еңбегінде, «пэр- ментор үдерісі - студенттің академиялық және тұлғалық дамуына тиімді әсер етуге арналған қарым - қатынас формасы, студенттің дербес жауапкершілігі мен кәсіби, жекетұлғалық бағыттылығын, мақсаттарына жетуіне итермелейтін күш» - деген анықтама береді. K.E. Kram [139] зерттеулерінде, пэр-ментор ұғымын жасы, өмірлік, академиялық тәжірибесі шамалас студенттердің формалды немесе формалды емес сызба негізінде, болашақ кәсіби мақсаттарына қатысты (ақпарат алмасу, кәсіби өзін-өзі айқындау стратегиясы), психологиялық мәселелерге қатысты (эмоционалдық қолдау, жеке тұлғалық кері байланыс жасау,достық) тәжірибе алмасу формасы деп анықталған. Студент-студент қарым-қатынасындағы пэр-ментор модельдері, бағдарламалары тек қана АҚШ–та ғана емес, Англия, Австралия университеттерінде кеңінен қолданылуда. Мысалы Австралияның Виктория университеті АҚШ – тың «пэр- ментор» моделін тәжірибесіне енгізген. АҚШ-та ментор-студенттер төлемақы, мадақтамалар, сыйлықтар, сертификаттар арқылы ынталандырса, Англия университеттерінде бағдарламаға қатысқан білім алушыларға академиялық кредит жинау мүмкіндігі бар. Америка университеттерінде, соңғы 20 жылда студенттер санының артуына, білім беруге жұмсалатын қаржылардың федералдық штаттың тарапынан қысқаруына байланысты институттар, дәстүрлі аудиториядағы сабақтарды толықтыру, студенттердің пайдалы еңбекпен шұғылданудың әртүрлі жолдарын іздестіруі мақсатында, пэр-ментор бағдарламасын кеңінен қолдануда [140]. АҚШ педагог-ғалымдарының анықтамаларынан, «пэр-ментор»- жаңадан қабылданған білім алушылардың академиялық және әлеуметтік бейімделуі мен жетістігіне бағыт-бағдар беретін, академиялық қолдау көрсету орталықтарымен ұйымдастырылатын, студент-студент қатынасындағы тәлімгерлік түрі деп нақтылаймыз. Студенттерге арналған пэр-ментор бағдарламасының үш негізгі мақсатына, университетке жаңа түскен студенттердің жатсыну сезімдерін азайту, студенттерге оқытушы - профессор құрамымен формалды емес әлеуметтік байланыс құруға мүмкіндік беру, студенттердің академиялық жетістігі мен университеттерді бітірушілердің санын арттыру жатады. АҚШ-та, бұл АҚК элементін, бірінші курс студенттері, магистранттары, докторанттары, шетелден келген білім алушылар, мүгедек студенттер аса қажет етеді. Пэр – ментор, тәжірибесі аз студенттердің жалпы білім алу өнімділігі, жекетұлғалық өсуіне баса назар аударады. Кейбір жағдайда, Қазақстандық университеттердегі кураторлардың функцияларын орындайды. Мысалы, студент белгілі бір себептермен аудиториялық сабаққа келе алмаса, өзінің пэр- менторына айтып, дәріс оқытушысына хабарлауын сұрайды. J. W. Colvin and M. Ashman өзінің «Жоғары білім беру жүйесіндегі пэр- менторлықтың рөлі, зияны, пайдасы» атты мақаласында, студент-менторлар басқа студенттерге қатысты, университеттің өзіндік ерекшеліктеріне жетелеуші, көшбасшы жолдас, оқудағы жаттықтырушысы, студенттердің қорғаушысы, сенімді дос сияқты рөлдерін атқаратынын, студент-менторлар, басқаларға көмек көрсету арқылы академиялық тәжірибесін қайта қарастырып, көшбасшылық қасиеттерін дамытуға мүмкіндік алатынын айқындады [141]. Мәселеге қатысты, АҚШ ғалымдарының еңбектерін жан - жақты талдау, пэр-ментор бағдарламасын жүзеге асыру университет, тәлімгер, қамқорлықтағы студенттерге де жалпы пайдалы үдеріс екенін байқаймыз. жүктеу/скачать 0,54 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|