Абжанова сокращенная indd
жүктеу/скачать 5,39 Mb. Pdf көрінісі
|
|
байланысты қажет. норма ерлерге қарағанда әйелдерде орташа 15% төмен. ересек тұрғындардың арасындағы белгілі бір адамдар саны энер- гия шығыны мен қабылданған тамақтық заттар мөлшерінің дәлме- дәлділігімен (артықшылық) байланысты салмағы (олардың бойы мен жасы үшін) өзгергендіктен, бұл жағдайда қажеттілік дене салмағын сауықтандырушылық реттеу міндеттеріне сәйкес жеке анықталады. Шамалы физикалық белсенділік (I, II және III топ) барысында ере- сек тұрғындар үшін энергия қажеттілігі негізгі алмасудан ерлерде 1,7 есе және әйелдерде 1,6 есе (40-тан жоғары емес) асады. соңғы онжылдықтың нәтижесінде тұрғындардың тіршілік жағдайын, сонымен қатар коммуналдық, көлік және тұрмыстық жағдайлар тұрғысынан, осы өндірістік емес жақтарға байланы- сты энергия шығынының төмендеуі байқалады. бұл физикалық белсенділіктің төмендеуімен, гиподинамияның жоғарылауымен жүреді. сондықтан қазіргі кезде ересек тұрғындар үшін энергия қажеттілігін осы факторлардың әсері есебінде жоғарылату мақсатты емес. белоктардың ұсынылған қажеттілігі белоктардың оңтайлы физиологиялық қажеттілігін қазіргі нормаларда анықтау негізінде берілген. Ол азот алмасуының (азоттық тепе-теңдік) қалыпты жағдайын қамтамасыз ететін жартылай жоғарылаған байланысты құрайды. Осының нәтижесінде еңбекке қабілетті ересек тұрғындардың жеке топтары үшін белоктар нормаларының келесі көрсеткіші ұсынылады: I топ үшін ақуыздардың құндылығы бойынша – 13%, II және III топтар үшін белоктардың үлес салмағы – 12%, ал IV және V топтар үшін 11% құрайды. белоктардың ұсынылған қажеттіліктері тек олардың жалқы мөлшеріне, сонымен қатар тамақтық белоктардың амин қышқылдар құрамының бүтіндігіне ғана тәуелді болмағандықтан, ересек тұрғындар үшін белоктың квотасы 50-55% құрайтын жануар текті белоктардың құрамындағы мөлшері анықталады. майда еритін дәрумендер және көпқанықпаған май қышқылдары қажеттілігін қамтамасыз етумен қатар, майлардың қажеттілік норма- сын анықтау кезінде келесі жағдайлар ескерілген. зерттеу бойынша тұрғындардың нақты тамақтануындағы майлардың үлес салмағы, әдеттегідей, құндылықтың 30%-іне тең ұсынылғаннан 40%-дан кейде асып кетеді. бұл үрдіс(барлық дамыған елдерге тән) жануар 209 текті тағамдарды қабылдау және тамақтанудағы майлардың деңгейі арасындағы тікелей корреляциямен, сонымен қатар тамақтанудағы әдетпен және құрамына майлар кіретін жануар текті, майлардың дәміне тәуелділігімен түсіндіріледі. еңбекке қабілетті ересек тұрғындар үшін майлардың үлес салмағы аймақтар бойынша құндылықтың көрсеткішіне байланысты орташа 33% көлемде анықталған. Оңтүстік аймақ үшін – 27-28%, солтүстік аймақ үшін – 38-40%. Өсімдік майларын ұсынылған қабылдау мөлшері майлардың жалпы қабылданған мөлшерінің 30%-ын құрайды. әртүрлі майлардан тұратын рационның физиологиялық толықтылығын бағалау мақсатында ересек тұрғындардың барлық топтары, соны- мен қатар жүкті және балалы әйелдер үшін құндылығы 4-6% линоль қышқылының қабылдау нормалары беріледі. тұрғындардың әртүрлі топтарына энергия және тамақтық заттар қажеттілігін анықтау үшін климаттық факторлар есепке алынады. Үш климаттық аймақ: орталық, солтүстік және оңтүстік ізденісі қарастырылады. солтүстік аймақ үшін энергия қажеттілігі орталық тұрғындарының топтарына ұсынылған құндылық мөлшерінен 10-15% асады, ал белоктар мен көмірсулар салыстырмалы түрде (құндылық %-і) шамамен бірдей. Демек, солтүстіктің тұрғындары үшін майлардың қажеттілігі жалқы жағдайдан да, салыстырмалы жағынан да құндылығы бой- ынша 38-40% дейін жоғарылаған. Оңтүстік үшін энергия қажеттілігі (орталықпен салыстырғанда) көмірсулармен алмастырылатын майлардың квотасы есебін 5%-ен төмендеген. В1, В2, В6, РР және с дәрумендерге қажеттілік белоктар және энергия қажеттілігінің ұсынылған мөлшерімен анықталады. жаңа зерттеулердің нәтижелері бойынша В2, а және Д дәрумендерге қажеттілік мөлшері айқындалған. нормаға бұрын ұсынылмаған үш: флоацин, В12 және е витаминдері кірген. минералды заттар тобының ішінен кальцийдің, фосфордың, магнийдің және темірдің ұсынылған қажеттілік нормасы берілген. сонымен, 18-59 жас аралығындағы еңбекке қабілетті ересек тұрғындар үшін тамақтануды нормалаудың негіздері беріледі. адамдар бес топтың кез келгеніне жатуы мүмкін, сондықтан жалпы істейтін жұмыстары біріккен тұрғындардың жеке топтарының тамақтануы туралы айта кету керек. |