Адам эмбриологиясының дамуының периодизациясы. Прогенез. Жыныс жасушаларының морфофункционалдық сипаттамасы
Ұрықтану. Анықтамасы. Адамдағы ұрықтану процессінің ерекшеліктері. Ұрықтану және оның биологиялық маңызы
жүктеу/скачать 0,64 Mb.
|
gista ekzamen shpora alf-1
- Бұл бет үшін навигация:
- Бiрiншi фаза – дистанциялық әрекеттесу
- Екiншi фаза – гаметалардың жанасуы.
- Үшiншi фаза.
| 14. Ұрықтану. Анықтамасы. Адамдағы ұрықтану процессінің ерекшеліктері. Ұрықтану және оның биологиялық маңызы
Ұрықтану деп - аталық және аналық жыныс жасушаларының қосылуын айтады. Нәтижесiнде диплоидты хромосомалардың жиынтығы - зигота пайда болады. Ұрықтану овуляциядан кейін жатырдың ампулярлы бөлімінде 12 сағат ішінде жүреді. Ұрықтану процессi үш фазадан тұрады: 1) гаметалардың дистанциялық әрекеттесуі және жақындасуы; 2) гаметалардың жанасуы; 3) ооплазмаға сперматозоидтың енуі. Бiрiншi фаза – дистанциялық әрекеттесу спецификалық факторлардың жиынтығы - хемотаксиспен қамтамасыз етіледі. Мұнда маңызды рөлді жыныс жасушалары түзетін химиялық заттар – гомондар атқарады. Жұмыртқалық жасушалар сперматозоидтарды тартуға қабілетті пептидтер бөледі. Эякуляциядан (лат. ejaculatio – выброс, извержение) кейін капапитациялық реакция жүрмейінше сперматозоидтар жұмыртқалық жасушаға бірден енуге қабілетті болмайды. Капапитация реакциясысы кезінде аналық жыныс жолдарыныдағы секреттердің әсерінен сперматозоидтардың белсендігі артады. Екiншi фаза – гаметалардың жанасуы. Аталық және аналық жыныс жасушаларының әрекеттесу процесіне байланысты спермияларда акросомалдық реакция жүреді. Бұл реакция кезінде сперматозоидтардан қышқыл ферменттер – гиалуронидаза мен трипсиндер бөлініп, олар жылтырауық қабық пен сәулелі тәжідегі гиалуронды қышқылдарды және белоктарды ыдыратады. Нәтижесінде сәулелі тәжінің жасушалары жоғалып, жылтырауық қабық ериді де, сперматозоид жұмыртқалық жасушаға енеді. Сүтқоректiлерде ұрықтану кезiнде жұмырткалық жасушаға бiр ғана сперматозоид енедi. Мұндай құбылыс моноспермия деп аталады. Үшiншi фаза. Ооплазмаға сперматозоидтың басы және құйрықтың аралық бөлiгi енедi. Осыдан кейiн ооплазманың iшетi тығыздалып (кортикалды реакция) ұрықтану қабығы түзiледi. Кортикалды реакция жұмыртқалық жасушаға басқа сперматозоидтың енуiне кедергi жасайтын механизмдердiң бiрi. Аналық және аталық жыныс жасушаларының ядролары жақындасып, синкорион (грек. syn. - бірге және karyon - ядро) стадиясы басталады. Ұрықтанудың соңынан бөлшектену жүреді. Ұрықтанудың биологиялық маңызыздылығы әр түрлі организмнен түзілген аналық және аталық жыныс жасушалары қосылған кезде, ата-ананың белгілерін тасымалдайтын жаңа организмнің пайда болуында. Жыныс жасушаларының түзілуі кезінде мейозда әр түрлі хромосомаларды біріктіретін гаметалар түзіледі. Сондықтан ұрықтанудан кейін жаңа организмдер ата-ана белгілерін әр түрлі комбинацияда біріктіре алады. Оның нәтижесінде организмдердің алуан түрлі тұқым қуалаушылығы артады. 34. Шеміршек тіндерінің жалпы морфо-функциональдық сипаттамасы. Жіктелуі. Шеміршек тіндерінің жасушалары. Гиалинді, эластикалық және талшықты шеміршектердің құрылысы. Шеміршек қабы. Оның шеміршектің қоректенуіндегі, өсуіндегі және регенерациясындағы маңызы. Хондрогенез шеміршек тінінің жасқа байланысты өзгеруі. Қаңқа тiндері (textus skeletales) дәнекер тіндерінің бір түрі. Олар қорғаныштық, тiректiк және механикалық қызметтер атқарады. Қаңқа тіндеріне шемiршек, сүйек тiндерi және тіс дентині мен цементі жатады. Басқа ішкі орта тіндері сияқты қаңқа тіні мезенхимадан дамиды. Шемiршек тiндерi Шеміршек тiндері тыныс алу жүйесінің бiрқатар мүшелерінің, омыртқа аралық дискiлердің, буындардың т.б. құрамына кiредi. Олар жасушалар мен жасуша аралық заттардан тұрады. Негізгі жасушалық элементтері: хондробластар және хондроциттер. Шеміршек тіндерінде жасуша аралық заттар жасушалардан көп болады. Жасуша аралық заттар гидрофильді және серпімді. Осыған байланысты шеміршек тіндері тіректік қызмет атқарады. Балауса тінде 80% су болады. Шеміршек тінінің «құрғақ» затының жартсынан көбін фибриллярлы белок коллаген құрайды. Классификациясы: Шемiршек тiнiнiң үш тұрiн ажыратады: гиалиндi эластикалық талшықты жүктеу/скачать 0,64 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|