Адам эмбриологиясының дамуының периодизациясы. Прогенез. Жыныс жасушаларының морфофункционалдық сипаттамасы
жүктеу/скачать 0,64 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Жыныс жасушалары Аталық жыныс жасушалары
| Адам эмбриологиясының дамуының периодизациясы. Прогенез. Жыныс жасушаларының морфофункционалдық сипаттамасы. Адам эмбриологиясы – адам ұрығының дамуының, яғни оның құрылысы мен қызметтерінің қалыптасу заңдылықтарын зерттейтін ғылым. Пайда болғаннан бастап, өмірінің соңына дейін әрбір организмде өтетін бір ізділік морфологиялық, физиологиялық және биохимиялық процестердің жинағы онтогенез деп аталады. Жыныс жолы арқылы көбейетін организмде онтогенездің екі кезеңін ажыратады: эмбриондық және постэмбриондық. Аналық жасушаның ұрықтануынан бастап, нәрестенің дүниеге келгенге дейін өтетін жаңа организмнің даму процестерін эмбриондық даму немесе эмбриогенез деп атайды. Туылғаннан кейін жалғасып, организмнің табиғи өліммен аяқталатын постэмбриондық кезең болады. Адамның эмбриондық даму процесінде омыртқалы жануарларға тән барлық даму заңдылықтары және сатылары сақталады. Сонымен қатар адам дамуында айырмашылықтар да кездеседі. Адам ұрығының құрсақ ішілік дамуы орта есеппен 280 күнге созылады. Эмбриондық дамуды үш кезеңге бөлуге болады: 1) Бастапқы (дамудың 1-ші аптасы); 2) Ұрықтық (дамудың 2-8- ші аптасы); 3) Перзенттік даму кезеңі (9 аптадан туғанға дейін). Ұрықтық кезеңнің соңында тіндер мен мүшелердің қалыптасуы аяқталады және ұрық адамға тән кескінге келеді. 9-шы аптаға қарай ұрықтың ұзындығы 40 мм, ал салмағы-5г. шамасындай болады. ПРОГЕНЕЗ Эмбриогенез прогенезбен тығыз байланысты. Прогенез - жыныс жасушаларының дамуы мен жетілуі. Прогенездің нәтижесінде жетілген жыныс жасушаларында хромосомалардың гаплоидты жиынтығы пайда болады. Жыныс жасушалары Аталық жыныс жасушалары – сперматозоидтар, немесе спермиялар аталық гонадаларда (аталық бездерде) өте көп мөлшерде түзіледі. Ұрықтық сұйықтықта бiрнеше миллион сперматозоидтар болады. Олар көлемi бойынша үлкен емес. Адамдарда олардың көлемі шамамен 70 мкм. Сперматозоидтардың негізгі қасиеттерінің бірі – белсенді қозғалғыштығы. Адамдарда қозғалу жылдамдығы – 30-50 мкм./с. Құрылысы. Сперматозоидтың басын және құйрығын ажыратады. Оның басында жұқа цитолплазмамен қоршалған тығыз ядро, ал ядроның алдыңғы бөлiмiнде Гольджи кешенiнiң туындысы акросома орналасқан. Сперматозоид ядросында 23 хромосомалар бар. Оның біреуі жыныстық (Х-Y) хромосома, ал қалғандары аутосомалар. Акросомада ферменттер жиынтығы болады, оның iшiнде негiзгi орын алатындары: гиалуронидаза мен протеазалар. Бұл ферменттердің әсерінен ядроны қоршаушы фолликулалық жасушаларды бекітетін мукополисахаридтер ыдырап, сперматозоидтардың жасуша iшiне енуiне мүмкiндiк туады. Сперматозоидтың құйрық бөлiмi байланыстырушы, аралық, негзгi және терминалды бөлiктерден тұрады. Олардың байланыстырушы бөлімінде немесе мойнында проксималды және білікті жiпше басталатын дисталды центриолилер, аралық бөлiмінде 2 жұп орталық және 9 жұп перифериялық микротүтiкшелер орналасқан. Орталық жіп пен плазмолемманың арасындағы цитоплазма құрамында митохондриялар, көп мөлшерде гликоген және АТФ бар. АТФ пен митохондрияның көп болуы оның сперматозоидты энергиямен қамтамасыз ететіндігіне дәлел. Сперматозоидтардың қозғалғыштық жылдамдығына әсер етуші фактор - спермилардың жетілу дәрежесі, температура және рН ортасы. Негізгі бөлімі құрылысы бойынша кірпікшеге ұқсас. Терминальді бөлімінің құрамында жиырылғыш филаменттер болады. жүктеу/скачать 0,64 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|