Адам физиологиясы
Жүрек қызметінің реттелуі
жүктеу/скачать 28,52 Mb. Pdf көрінісі
|
Физиология кітап
- Бұл бет үшін навигация:
- Интрацеллюлярлык реттелуі.
| Жүрек қызметінің реттелуі
Адам орта есеппен 70-80 жыл өмір сүреді. Осы қыеқа мерзім ішінде онып жүрегі күні-түні токталмастаи белгілі бір ырғакпен жиырылып денедегі барлык тіндергс уақытында жэнс қажет мөлшсрдс қан жсткізіп тұрады. Қандай да болмасын канға дегсн мүқтаждықты жүрек эрдайым камтамасыз етіп отырады. Жүрек қызметінің осыншама түрақты эрі сснімді болуы эволюциялық даму барысында эбден кемеліне келген реттеу тэсілдерініц пайда болуЫна байланысты. ' Жүрек кызметі бір-бірімен біте қайнаскан үш түрлі механизм аркылы реттеледі, атап айтканда жасуша ішінде (интрацеллюлярлық) жүрск ішінде (интракардиялык) жане жүректен тыс (экстракардиялық) реттелу тетіктері өзара үйлесім тапкан. Интрацеллюлярлык реттелуі. Жүрек қызметіне жасуіма ішінде өтетін үрдістер мен жасушааралык карым-катынастар эсер етеді. 1. Миоцит козган кезде жасуша мсмбранасының иондар откізу кабілеті күшейеді,яғни калий-натрий, кальций тартқыштарының қызметі өзгереді. Осыған орай деполяризация, реноляризация құбылыстары болыи ет талшықтары жиырылып жазылады. Демек, жүрек миоциттерініц қозуына, жиырылып жазылуына жасуша ішінде өтетін үрдістер ықпал жасайды. Бұган жүрек етінің жиырылу күшінің гетеро- жэне гомеометрлік өзгеру тетіктері дәлел. 2. Жасушада зат алмасуы, әсіресе жиырылуға кажет белоқтың түзілуі, мембранадагы рецепторлармен эрекеттесіп жасупіа ішіндегі синтезге қажет заттардың протоплазмаға өтуі де миоциттер қызметіне эсер етеді. Жан- тэнімен беріліп, ауыр қара жүмыс істеу салдарынан жүрек еттерінің өте ширап үлғаюы, яғни жұмыс гипертрофиясы бүған дэлел бола алады. 3. »Миоциттер арасындағы қарым-қатынаска нексустдр өткізгіштігі, креаторлык байланыстар да эсер етіп, жүрек қызметін өзгерте алады. И н т р ак а р д и я л ы қ реттелу. Жүрек еті арасында көптеген метасимпатикалық жүйке жүйесіне жататын интрамуральдык нейрондар бар. Олардын кызметі де эртүрлі. Осыған орай олар сезімтал, аралық, қозғалткыш, тежеуші нейрондар болып бөлінеді. Сезімтал нейрондардың ұшында орналасқан рецепторлар жүрек етіндегі механикалық және жүрек қуысындағы гидродинамикалық өзгерістерді қабылдап аралык нейрондарта, сонан соң қозғалтқыш нейрондарға жеткізіп отырады, сөйтіп рефлекс арқылы жүрек қызмегінде өзгерістер тудырады (35-сурет). Лралык нейрондар арасында тежеуші нейрондар бар. Қоз- ғалтқыш нейрон талшықтары өз үшынан ацетилхолин не норадреналин медиаторларын бөліп отырады. Ацетилхолин жүрек кызметін әлсіретіп, соғуын сиретсе, норадреналин медиаторлары керісінше, жүрек соғуын жеделдетсді. Жүректің осы дербес жүйке жүйесі оның бөлімдері қызметінің өзара байланысын қамтамасыз етеді. Мэселен, денеден оқшау шығарып бөліи алынған жүрсктің сол қарыншасынан қолқага шығарылатын канның мөлшері оң жүрекшедегі қан көлеміндсй болады, жүрек етінің созылу деңгейін сол қарыншаға жүрек ішіндегі жүйке жүйесі хабарлайды. Қолкадагы кан қысымы жогары болса, жүрек канга толып, оң жүрекшеге қан әкелетін тамырлар кернеліп тұрса да сол қарыншаның қолқага шыгаратын қан көлсмі азаюы мүмкін. Керісінше колқада кан кысымы төмендесе қарынша қатты жиырылып, ішіндегі қанды үлкен күшпен айдайды, сөйтіп, қолкадагы кан қысымын жоғарылатады. Демек, жүрек бөлімдері қызметін өзара үйлестіретін ондағы нейрондар тобының рефлекстік кызметі. Алайда жүрек қызметі оның автоматиялық қасиетіне, жасушалык тетіктер мен жүректің озіндегі шеткі рефлекстерге ғана байланысты емес. Жүрек кызметін бүкіл дене қызметіне үйлестіріп, сәйкестендіріп отыратын орталықтағы вегетативтік жүйке жүйесі, яғни экстракардиалық реттелу. жүктеу/скачать 28,52 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|