Адам физиологиясы
-сурет. Ми кыртысының қозғалыс (алдыңғы орталық қатпар) аймағында
жүктеу/скачать 28,52 Mb. Pdf көрінісі
|
Физиология кітап
- Бұл бет үшін навигация:
- 6 4 -с у р е т . Т ер і кабы лдагы ш тары . А - қатпарлы д е н е ш ік (Ф а т ер -П а ч и н и ), Б - с и п а п с е з у (М е й с н е р д е н е ш іг і), В - түк тің
| 63-сурет. Ми кыртысының қозғалыс (алдыңғы орталық қатпар) аймағында
жэне таламуста тұлға булшықеперінің жобаланысы. (Пенфилд бойынша). Тактилдік талдагыш 'Гсрідс орналасқан көптегсн қабылдагыштар сипап ссзугс, ягни сыртқы орта тітірксндіргіштердің эсерін түйсінуге мүмкіндік бсреді. Олар сыртқы дүние танымда да айтарлықтай орын алады. Сондықтан көру мүмкіндігінен айырылган адамдарда ол белгілі дәрежеде жетіспейтін галдагышты алмастыра отырып, ерекше маңызга ие болады. Тсрінің сезімталдық жүйссінің аумагы өтс үлкен - 1,4-тсн 2,1 кв. м-ге дсйін болады. Теріде жанасуды, қысымды, тсрбелуді, жылылыкты, суықты кабылдайтын, сонымен катар ауырганды сезетін көптеген жүйке үшы жинакталган. Қүрылысы бойынша олар әралуан (64-сурст) тсрінің эртүрлі кабатында орналасады жэнс оның бетіндсгі таралуы біркелкі емес. Олардын ең көбі саусақтардьщ терісінде, алақанда, табанда, сріиде және жыныс мүшелерінде орналасады. Тактилдік қабылдағыштар негізгі үш түрге бөлінсді: 1) қысым кабылдагыштары - механикалык эссрдің күшін анықтайды (Меркель тегеріштері, Руффини денеешіктері); 2) жанасу кабылдагыштары (Мейснер денешіктері) әсердің ш^пшандығын кабылдайды; 3) діріл қабылдағыштары күштің тербелісін немесе үдемелі өзгерісін мэлімдейді (Пачини денешігі). 6 4 -с у р е т . Т ер і кабы лдагы ш тары . А - қатпарлы д е н е ш ік (Ф а т ер -П а ч и н и ), Б - с и п а п с е з у (М е й с н е р д е н е ш іг і), В - түк тің к абы н дагы ж ү й к е о р ім д е р і, Г - К р а у зе сауы тш ал ар ы , Д - қ асаң кабы қтагы ж ү й к е е р ім д е р і. Адамның терісіндегі (бүкіл тері бетінін 90%-де) қабылдагыштардың негізгі түрі ұсақ тамырлар бойымен жүретін бұтақталған жүйке талшықтарының жалаң үштары болады. Сонымен катар тері түктерінің кабына оралған, терсңірек орналасқан жіңішке жүйке талшықтарының тарамдары кездеседі. Бүл жүйке ұштары түктердің, жанасуға өте сезімталдығын қамтамасыз етеді. Жанасу қабылдағыштары түрі өзгертілген беткейлік кұрылымдармен жалғасқан жалаң жүйке ұштары, эпидермистің төменгі бөлімінде орналасқан сезімтал мснискілер де жатады. олар кол саусақтарының терісінде өте көп. Түксіз теріде, эсіресе қол жэне аяк саусактары терісінің бүртікті қабатында, алаканда, табанда, ерінде, жыныс мүшелерінде жэне емшек ұшында көптеген сезімтал жанасу қабылдағыштары табылған. Бүлардың сырты қабықшамен қапталған, ішкі кұрылысы күрделі жэне пішіні конус тэрізді. Басқа қабыкшамен капталған, бірақ тереңдеу орналаскан, жүйке талшықтарының үштары қатпарлы денешіктер деп аталады. Оларды сіңірлерде, дэнекер кабыкшаларда, шажыркайда табуга болады. Тітіркену әсерінен тері кабылдағыштарында қозу толкыны шығады. Механикалык эсердің салдарынан оның мембранасы майысады. Осының нәтижесінен мембрананың натрий ибндарына өткізгіштігі жоғарылайды да потенциал тудыратын иондық ағын пайда болады. Бұл деполяризациялық ауыспалы кезеңіне жетксннен кейін, жүйке талшыктары аркылы ОЖЖ-не карай тарайтын серпіністер тудырады. жүктеу/скачать 28,52 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|