Адам физиологиясы
ВЕГЕТАТИВТІК ЖҮЙКЕ ЖҮЙЕСІ
жүктеу/скачать 28,52 Mb. Pdf көрінісі
|
Адам физиологиясы
- Бұл бет үшін навигация:
- Вегетативтік жүйке жүйесініц ерскшеліктері
| ВЕГЕТАТИВТІК ЖҮЙКЕ ЖҮЙЕСІ
Орталык жүйке жүйесін морфологиялык жэне физиологиялык ерекшеліктеріне байланысты денелік жэне вегетативтік деп екіге бөледі. Денелік жүйке жүйесі (ДЖЖ) қаңка еггерімен байланыскан, ол организмнің түрлі қимылдарын, сыртқы ортада бір жерден екінші жергс жылжуын камтамасыз етеді. Ьүл негізінен жануарларга тэн кызмет болғандықтан денелік жүйке жүйесін кейде анимальдық деп те атайды. Лл вегетативтік жүйке жүйесі (ВЖЖ) ішкі ағзалардың қызметін, затшр алмасуын, өрбу үрдістсрін реттейді. Бүл жүйенің аты латынның vegetativus - өсу, өсімдік деген сөзінсн алынган. Дегенмсн де вегетативтік жүйкс жүйесі тек өсімдіктсрге тэн ісгерге ғана емес, ол жануарлар мен өсімдіктерге ортақ үрдістерге эсер егеді. Вегетативтік жүйке жүйесініц ерскшеліктері Вегетативтік жүйке жүйесін денелік жүйке жүйесімен салыстыра отырыгі, олардың морфологиялық (қүрылысындагы) жэне физиологиялык (кызметіндегі) срекшеліктерін байқауга болады (23-сурет). Вегетативтік жүйке жүйесінің морфологиялык ерекшеліктсрі: 1. Парасимпатикалык жэнс симпатикалық бөлімдерден түратын вегетативтік жүйке жүйесінің нейрондары орталық жүйке жүйесінің кейбір бөлімдерінде гана орналасқан. Парасимпатикалык жүйкс жүйссінің орталык нейрондары оргаңғы жрне сонақша мида, жүлынның сегізкөз бөлімінде, ал , симиатикалық жүйке жүйесі жұлынның кеуде-бел бөліміндегі сегменттердің бүйір ашасында орналасқан. 2. Вегстативтік жүйке жүйесі қос нейронды. Олардың біреуі ми мен жүлын бөлімдерінде, екіншісі шеткі ганглийлсрде орналасқан. Парасимпатикалык жүйке жүйесінің ганглайлері - ағзалар ішіндегі интрамуральдык түйіндер, ал симпатикалык жүйке жүйесініц түйіндері жотаны бойлай эрбір омыртқаның екі жағында тізбектелген жэнс омыртқалар алдында алысырак орналасқан үш мойын ганглийі, оның ішінде жүлдыз тэрізді түйін, күрсақ қуысықда - шапак тәрізді түйін, шажыркайлық ганглийпер бар. Нсйрондардыц орталыкта орналаскан жүйке талшықтары преганглийлік (ганглийге дейінгі) талшыктар деп аталады. Олар ссрпіністерді орталыктан ганглийге дейін жеткізеді. Екінші нейрондардың жүйке талшықтары серпініеті ганглийден шықкан соң белгілі бір ағзага апарады, олар постганглийлік (ганглийден кейінгі) деп аталады. 3. Вегетагивтік жүйке денелік жүйкеден әлдекайда жіңішке. Преганглийлік жүйке талшығы миелинді, оның диаметрі 3,5 мкм. Постганглийлік талшык миелинсіз, диаметрі 0,5-2 мкм. Парасимпатикалык постганглийлік талшықтар өте қысқа болады. 4. Әрбір ағзада симпатикалык жэне парасимпатикалык жүйкеяер тарамданған. Вегетативтік жүйке жүйесінің физиологиялық ерекшеліктері: 1. Вегетативтік жүйкелер негізінен эфферснттік жүйслер. Олар қозуды орталыктары шеткі орналасқан ағзаларга жеткізсді (орталыктан тепкіш жүйкелер). Бірак вегетативтік жүйкелер ішінде 10%-тей афференттік жүйкелер болады. Соңғы аталгандар қозуды агза қабылдағыштарынан орталыққа жеткізеді (орталықка тепкіш жүйкелер). 2. Вегатативтік жүйке жүйесінін (ВЖЖ) козу кабілеті денелік жүйке жүйесіне (СЖЖ) Караганда элдекайда томен ал хронаксиясы, қозу табалдырығы, керісінше жоғары. Мэселен, Вжж хронаксиясы -3-8, ал СЖЖ хронаксиясы 0,04-0,75 с. ВЖЖ-нін лабилдігі - 10-15 гц, ал СЖЖ-де -1000 гц. Осыған орай рсфрактерлік ксзең ВЖЖ-де өтс ұзак. / 3. ВЖЖ-нің талшықтары аркылы козу өте баяу отеді. «В» тобына жататын миеленді талшыктарының қозу өткізу жылдамдыгы секундіне 3-18 мс, ал миелинсіз талшықтар «С» тобын кұрады, олардың козу өткізу жылдамдығы 0,5-Змс. 4. Вегатагивтік жүйке жүйесінде постсинапык қоздыру потенциалы ұзақка созылады (50-80 мс). Денелік жүйкс жүйесіндс бүл потенциал 15-20 мс-тай. Вегетативтік жүйке жүйесіндс эсіресе гиперполяризация фазасы өге созылыңқы келеді (300-1000 мс). 5. Вегетативтік жүйке жүйссінің әсерленісі өте баяу: біріншідсн, козу жүйкс талшықтарынан өте баяу өтеді, екіншіден, түйіспелерде медиатор жэй бөлінеді жэне холиностеразаның белсенділігі томен болгандықтан келссі козу кеш туады. 6. Вегетативтік жүйке талшыктарының үшынан медиаторлар - ацетилхолин не адреналин бөлінсді. Медиатордыц түріне қарай вегетативтік жүйкелер холинергиялыц (ацетилхолин бөлегін) жзне адренергнялық (адреналин бөлетін) жүйкелер болып екі топка бөлінеді. Холинергиялық жүйкелер тобьша: 1) парасимпатикалық жэне симпатикалық преганглийлік жүйкелер; 2) парасимпатикалык посттанглийлік жүйкелср; 3) симпатикалык постганглийлік тер бездерінің жүйкелері жатады. Адренергиялык жүйкелср катарында симпатикалык постганглийлік тер бездері жүйкелерімен катар барлық постганглийлік симпатикалык жүйкелер болады. Сонымен холинергиялық жүйкелер саны адренергиялык жүйкелер санынан элдеқайда басым. Кейбір жүйкслер үшынан мүлде баска медиаторлар (серотонин, > гистамин, ЛУФ, ГЛМК, т. б.) бөлінуі мүмкін. жүктеу/скачать 28,52 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|