Адам физиологиясы

Халел  Досмухамедов  (1883-1939)  -   дәрігер, 

психолог  Лтырау  өңірінде,  Қьпылкоға  ауданында 

туған. 

Пстсрбургтсгі 

Әсксри-мсдициналык 

академияны 

үздік 

бітіріп 

шығады 

(1909). 

Ол 

И.П.ІІавловтың  физиологиядан  оқыған  дәрістерін 

тыңдаған. 

Бұл 

оның 

материалистік 

ғылыми 

көзқарастары  калыптасуына  көп  ықпал  жасады. 

Кейінірек  ұлы  ғалымнан  доріс  алған  екінші  казак 

зиялысы  профессор С.Аспендияров.

Х.Досмұхамедов  академия  бітіргеннен  ксйін  көи 

жылдар 

бойы 

Псрьмде, 

кейін 

Орал 

әсксри 

бөлімдерінде  дэрігер  болып  кызмет  істеді.  Кеңес 

өкіметі  жылдарында  ол  халык  агарту  институтында 

окытушы.  Орта  Азия  университетінде  ординатор 

кызметін  атқарды.  Ол  1924  жылы  Ресей  академиясының  Орталык  өлкетану 

бөлімшесінің  корреспондент-мүшесі  болып  сайланды.  1926  жылы  Қазак 

педагогика  институтының  проректоры,  кейіннен  педология  кафедрасының 

меңгсрушісі,  профессор  қызмстін  аткарды  (1929).  Осы  жыдлары  бұган  коса 

денсаулык сақтау жэне халык ағарту істеріне белсене қатысты.

Оның  каламынан  «Адам  тон  тірлігі»  (1927),  «Сүйектілер  туралы»  (1928), 

«Жануарлар»  (1928)  атты  еңбектер  туындады.  Х.Досмұхамедов 

-  үлттык 

жэнс  әлеумсттік  психологияның  негізін  қалаушы.  Оның  тіл,  сөйлеу  туралы 

еңбектері, 

балалардың 

«аламандык 

мінезі» 

- 

акцентуация 

мен

«әлеуметшілдік»  -  социализация  үгымдары  элі  өз  мэнін  жойған  жоқ. 

Ғалымның  сол  жылдары  физиология  мен  психологияға  енгізген  көптеген 

тсрминдері  («жүйке  жүйесі»,  «сана»,  «срік»,  «қозу»  т.б.)  төл  тілімізді

байытып,  күні  бүгінге дейін өзгерместен  колданылып  келеді.

Жүсіпбек  Аймауытов  (1889  -1931)  -   көрнекті 

ғалым,  психолог,  жазушы,  коғам  кайраткері  Павлодар 

өлкесіндс, 

Баянауыл 

ауданының 

Қызылтау 

атырабында  туган.  Ол  педагогика  саласында  қызмет 

істеп  жүргенде  бірнеше  оқу  күралдарын  жазды.  Оның 

«Тэрбиеге  жетекші»  (1924),  «Психология»  (1926), 

«Жан  жүйесі»  (1926)  кітаптары  мен  окулыктарында 

физиология  мен  психология  астарлары  үлт  тілімізде 

сөз  болды.  Мұнда  қалыпты  физиологияда  түпкілікті 

орын  тепкен,  элі  де  колданбалык  мэнін  жоймаған 

түрлі 

аспаптардың 

(сфигмограф, 

эстезиометр, 

кимограф,  кмсртон  т.б.),  көптеген  схемалар  мен 

кесетелердің  суреттері  (жүйке  саласының  бөліктері, 

ми  жарты  шарларының  кұрылысы,  сезім  мүшелері 

т,б,) 

орын 

алған. 

Оның 

ғылыми 

еңбектерінде 

физиологияның  көптеген  мәселелері;  түйсіктің  Вебер-Фсхнср  тұжырымдаған 

психофизиология-  лық  заңы,  Гельмгольцтің  резонанс  (жаңғырық)  теориясы 

т.б.  мәнерлі  накышымен түсіндіріледі.

Ж.  Аймауытов 

жүктеу/скачать 28,52 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: