47-сурет.   Айқастырылған кан айналысы атты тәжірибе (Л.Фредерик)

А -  жануардың кеңірдегін  қысса,  Б -  жануардың тынысы жиіленеді, ал  Б 

-   жануардың  тынысының  жиіленуі,  А  -   жануардыц  тынысын  сиретеді. 

Осыган  байланысты  сигналдар  орталыққа  шеткі  хеморецепторлар  арқылы 

тезірек  жетеді.  Орталықтағы  хеморецепторлардын  тыныс  орталыгына  эсері 

шеткі  хеморецепторға Караганда күштірек болады.

1868  жылы  неміс  ғалымдары  Геринг  пен  Брейер  иттің  өкпесін  ауаға 

толтырып  керсе  немесе  оның  бүйіріне  пневмоторакс  жасап  окпенің  колемін 

кішірсйтсе  демалу  жэне  дсмшыгару  кезеңдсрі  озгеретінін  байқаган.  Өкпені 

ауамен  кергенде үш түрлі рефлекс пайда болады.

1.  Инспирациялық тежеу рефлексі  - өкпені  ауамен  керген  сэтте организм 

кенеттен дем ала алмай калады.

2.  Өкпені  демшыгару  кезінде  керсе,  келесі  жолгы  демалу  сатысы 

кешеуілдейді  де,  демшыгару  сатысы  созыла  түседі.  Мүны  экспирациялық 

жеңілдеу рефлекс і ден атайды.

3.  Дем  алған  сәтте  өкпені  қаттырақ  керсе,  инсгшрациялық  еттер  шектен 

тыс  капы  козады  да ит дірілдеп демін  катты  ішіне тартыи жан ұшырады  (Хэд 

парадоксы), 

Ал 

көлемін 

аркылы 

демшыгару  қысқарады,  бірақ  демалу  ұзарады,  ягни  келесі  жолгы  демалу 

сатысы  гездейді.  Бұл окгіе кішіреюіне берілген рефлекстік жауап.

Өкпе  көлемі  өзгерген  сәтте  оның  ішіндегі  керу  рецепторлары  (ме- 

ханорецепторлар)  қозып  тітіркенеді,  бүдан  пайда  болтан  сигнал  тыныс

орталыгына  ксзегсн  жүйкс  арқылы  жетеді.  Кезеген  жүйкс  серпіністері  дем 

алған,  дем  шыгарған  сэттерде  тіркелетін  болса,  олар  дем  алган  кезден  бастап 

жиілейді,  дем  ішке  қатты  тартылған  сәтте  шектен  тыс  жиілейді  де  дем 

шығарысымен біртіндеп сирей бастайды (48-сурет).

Сонымен, 

Геринг 

пен 

Брейер 

рефлскстері 

өкиенің 

көру 

кабылдағыштарынан  кезеген  жүйке  арқылы  тынысалу  орталығына  жететін 

сигналдардыц  гынысалу  жиілігін  реттейтіні  жэне  демалу  мен  демшыгару 

сатылары  накты  бір  кезекпен  алмасып  отыратыны,  өкпеден  оргалықка 

баратын  сериіністер  санына  байланысты  екенін  көрсетеді.  Сондықтан  Геринг 

иен Брсйер рефлекстері өкпснің өзін-өзі реттеу рефлекстері деп те аталады.

а

б

н

г

Д

жүктеу/скачать 28,52 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: