Адам физиологиясы
ІІІын м э н ісін д е , әр б ір д ен і са у адам н ы ң басқ ага Караганда, бір касиеті
жүктеу/скачать 28,52 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Жогары жүйке іс - әрекетініц бүзылуы Тәжірибелік невроздар.
| ІІІын м э н ісін д е , әр б ір д ен і са у адам н ы ң басқ ага Караганда, бір касиеті
басы м к еледі. сон ды қ тан адам ны ң дары нды ғы к өр ін у ү ш ін алды н-ала би ол оги ялы қ ө т е ти ім д і ж ағдай ж асалганы м ен ш еш уш і м аңы зды оры нды әл еум етт ік ж ағдай аткарады. Жогары жүйке іс - әрекетініц бүзылуы Тәжірибелік невроздар. Жогары жүйке кызметі мен негізгі үрдістерінің калыпты қасиеттерінің әрекеттік ауытқулары көптеген жүйке ауруларына әкеліп согады. Бүл бүзылудың моні қозу мен тежелу үрдістерінің шамадан тыс күшеюі немесе олардын соктығысуы арқасында пайда болатын тэжірибелік невроздар аркылы анықталды. Қозу толқынының шамадан тыс күшеюі И.П. Павловтың зертханасында 1924 жылы Ленинградта болған су таскынынан кейін иттерде қалыптасқан шартты рефлекстердің жойылуынан байқалды. Ол жануарлар, шартты рефлекс қалыптасқан күнде де, өте күшті, әсіресебастан кешкен жүйке күйзілісіне ұксас тітіркендіргіштерді калыпты күйде сезіне алмады. Дэрігерлер практикада ауыр күйзелістен кейін, эсіресе жүйкесі қажу немесе ауру салдарынан элсірегенде туатын невроздың кептеген түрлерін кездестіреді. Мұндай жагдайларда тіпті әдеттегі тітіркендіргіштер өте күшті эсер етіп невроз туғызады. Тежелу толқынының шамадан тыс күшеюі оте жуық тітіркендірулерді табандылықпен ажыратқанда, тежегіш тітіркендіргіштердің эсерін созғанда, шартсыз нықталудың мерзімін ұзакка қалдырғанда пайда болады. Адамда осындай невроздық жагдай қиын мәселелерді шешкенде, үздіксіз тыйым салумен үшырасқанда, мүлдем түңілгенде жэне үміттері аякталмагандарда жиі байкалады. ИІирактылық шамадан тыс күшеюі - жағымды жэне жагымсыз шартты тітіркендіргіштердің сигналдық мэнін өте жиі жэне тез кайта ауыстырудан немесе олардың калыптасқан стереотипін кенеттен езгертуден шыгады. Сондықтан невроздык күйді адамның көзқарасын немесе тұрмыс қалпын өзгертуге мэжбүр ететін көптеген окигалар (әсіресе жас үлғайған шақта) жиі тудырады. Қозу мен тежелудің қайшы келіп қалуы немесе жүйке қүбылыстарының «қақтығысы», қарама-қарсы сигналдық мэні бар тітіркендірулерді бір-бірімен оте тез алмастырганда немесе бір мезгілде эсер еткенде білінеді. Алғашқы тэжірибелік невроздар осы жолмен жасалган еді. Ол үшін қорганыс әсерленісін тудыратын, ауытатын тітіркендіргіш сигналы тағамдык шартты рефлекс жасағанда қаолданылды. Сөйтіп, бір тітіркендіргіштің сигналдық мэнін шатастырудан, жүйке орталыгында қозу мен тежелудің «кақтыгысы» пайда болады. Осындай тіршілік «қақтығысы» салдарынан невроз ауруына душар болган науқастар көп кездеседі. Жоғары жүйке қызметінің невроздық ауытқулары бірнеше түрде білінеді. Бұлардың ішінде созылмалы келетін ретсіз шартты рефлекстер немесе олардың деңгейінің оралымды алмасуы, теңестірушілік жэне парадоксалды күйлердің пайда болуы, долдану жэне жүйкенің ауыткулы салгырттыгы байқалады. Жүйкесі элсіз немесе үшқалақ типтерде невроздық олқылық оңай туады және біріншісінде қозу, екіншісінде тежелу үрдістері зиян шегеді. Сонымен қатар жоғары жүйке ісэрекетінің типологиялық ерекшеліктері бар адамдарда болатын невроздық олкылық көріністер де осы тұргыдан түсініктеме алады. Сонымен невроз - жоғары жүйке кызметінің созылмалы әрекеттік бүзылуы. Оған себепші - ми қүрылымдарының озара катынасының келімсіз жағдайлары, эртүрлі оның ішінде вегетативтік жүйе қызметінің бұзылуы, Адамдарда невроздың көп түрі болады, оның ішінде жиі кездесетіні неврастения, мезі кылатын күйдің неврозы, истерия жэне психастения. И.П. Павловтың айтуынша, истерия - көркемпаз типті адамга, ал психастения - ойшыл адамга тән келеді. Невроз вегетативтік эрекеттерді бұзылуымен үатар жүреді. Бүдан ми қыртысы мен
ағзалардын арақатынасының өзгергендігі байкалады. Вегетативтік өзгерістер - невроздың ерте білінетін белгісінің бірі. Олар шартты рефлекстер бүзылмастан бүрын байқалады жэне үзаққа созылады. Қазіргі кезде жүйке-психикалық ауытқуларынан туатын вегетативтік аурулардын көбеюіне байланысты, олар өте көп көңіл аударуды талаи етеді. Мәселен, сезімдік зардап, стресс, ышқыну, қан құрамының, жүрек-тамыр, асқорыту жүйелерінің өзгерістерімен коса кездеседі. Мүның дерттену (патогенездік) негізін К.М. Быковтың медицинаға енгізген миқыртысы- агзалық теориясы аныктайды. Осыган байланысты асқазанга жара шығу, гипертония ауруы, ерте қартаюдың этиологиясы мен патогенезінің көптеген сауалдары шешіледі. И.П. ІІавловтың жогары жүйке ісэрекеті туралы ілімді адам мінез- күлыгы мен психикасы ауытқуларының көптеген магынаысн ашуга мүмкіндік жасады. Вң бастысы бүл ілім психикалық қүбылыстар жонінде идеалистік гүсініктерге тойтарыс жасап, материалистік (мэдилік) психологияның, педагогиканың және бейнелеу теориясының гылыми негізін қалады. Эсіресс, оның жогары жүйке жәнс психика ісәрекстінің түбегейлі қасиетін жасайгын екі сигналдык жүйе туралы ілімі маңызды орын алады.
жүктеу/скачать 28,52 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|