5 0 40-сурет.   Синокаротидтік рефлекстің үлгісі

40-сурет.

  Синокаротидтік рефлекстің үлгісі.

А  - депрессорлык рефлекс.  Б -  прессорлық рефлекс.  1  - ұйқы  артериясында қан 

кысымының котерілуі;  2  - кап  гамырының кеңеюі;  3  - үйқы артериясында кан  қысымының 

төмендеуі; 4 - қан  тамырларының тарылуы.

Академик  В.Н.  Черниговский  жоғарыда  айтылған  рефлексогендік 

алаңдардай  эр  артерияның тармақтарған  жерінде рецепторлардың болатынын 

белгілі  бір  кан  тамырының  жүйкесін  сақтай  отырып,  қан  жүйссінсн 

гуморалдық  бөліп  алып  перфузия  жасау  әдісімен  дәлелдеп  берді.  Қан 

тамырынан  вазомоторлық  орталыққа  серпіністер  қан  қысымы  эр  систола 

кезінде  көтеріліп,  диастола  кезінде  төмендегенде  де  келіп  түседі.  Тамыр 

козғалтқыш  орталыктың  тонусына  баска  да  көптеген  рецепторлардан  (қан 

тамырынан  тыс  жерде  орналасқан  тері,  ішкі  агзалар  рецепторлары)  келетін 

серпіністер  де  эсер  етеді.  Мэселен,  шонданай  жүйкесін  тітіркендіргенде 

артерияларда  жүйелік  кан  кысымы  жоғарылайды.  Өкпені  үрлеп  кеңейтсе, 

жүрек  қызметі  баяулап,  қан  қысымы  төмендейді.  Бұл  рефлекстер  қан 

тамырын  қозғалатын  орталыктың  айналадагы  жағдайға  тез  бейімделуін 

қамтамасыз етеді.

Бүл орталықтың тонусын гипоталамус, ми  қыртысы да өзгертіп отырады: 

гипоталамуста  прессорлык-кысымдық  жэне  депрессорлыккысымсыз  зоналар 

бар. 

Олар 

қимыл, 

эмоция 

кездерінде 

кездесетін 

қантамырларының 

рсакциясын  қамтамасыз  етеді.  В.М.  Бехтерев,  В.Н.  Данилевский,  Н.А. 

Миславский  т.б.  ғалымдар  электр  тогы  арқылы  ми  кыртысының  ксйбір 

жерлерін  тітіркендіргенде  қан  қысымының  озгеретінін  көрсетті.  Павлов 

лабораториясында  гипноз  сеанстары  кезінде,  сондай-ақ  шартты  рефлекстер 

аркылы  қан  тамыры  түтігін  диаметрлік  өзгертуге  болатынын,  сөйтіп  тамыр 

қозгалтқыш орталык тонусын ми қыртысының реттейтіні дэлелденді.

Қан  там ы ры на гуморалдык эсерлер

Белгілі  бір  тамырдың  жүйкесін  түгелдей  кесіп  тастаса  (денервация 

жасаса) тамырдың тонусы  (сергуі)  жойылмайды.  Жүйкесі  жойылғаннан  кейін 

сакталып  қалган  тамырдың  тонусы  қан  тамырының  негізгі  (базалдық)  не 

калдық тонусы  деп  аталады.  Негізгі  тонус  қантамырларында  бірдей  емес.  Ол 

ағзалардағы  зат  алмасу  деңгейіне  байланысты:  зат  алмасу  деңгейі  жоғары 

болса,  негізгі  тонус  жогарылайды.  Негізгі  тонус деңгейі  қан  қысымы  мен  қан 

арқылы  эсер  ететін  гуморалдық  химиялык  заттарға  да  байланысты.  Қан 

қысымы  жогарыласа  негізгі  тонус  та  жоғарылайды.  Қан  арқылы  эсер  ететін 

гуморалдық  заттарга  гормондар,  медиаторлар,  метаболиттер  жатады.  Олар 

қантамырларын  тарылтып,  қысымын  жоғарылататын  тамыртарылтқыш  - 

гипертензивті  заттар,  ал  қантамырларын  кеңейтіп,  қысымын  төмендететін 

тамыркеңейткіш- гипотензивті  заттар болып екі топка бөлінеді.

Вазоконсгрикторлар:  Адреналин  -  бүйрекүсті  безінің  милы  кабатында 

түзілетін  гормон.  Оның  тамыр  тонусына  әсері  бірыңғай  салалы  еттердегі 

эрекеттесетін  рецепторлардың  түріне  байланысты:  а-адренорецепторлармен 

эрекеттессе, 

каңка 

еттерінін 

артериолалары 

тарылады, 

ал 

(3- 

адренорецепторлармен  эрекеттессе  кантамырларын  кеңейтеді.  Адреналиниің 

әсері көпке созылмайды, кейде 4-5  минуттан  аспайды.

Норадреналиннің  адреналиннен  айрымасы  оның  молекуласының  бүйір 

тізбегінде  метил  радикалы  жоқ,  бұл  тораптан  кейінгі  иостганглийлік 

симпаҮикалык  жүйке  ұшынан  бөлінетін  медиатор  жэне  адрАеналинмен  бірге 

хромаффин 

тіндеріндс 

көп 

болады. 

Әсері 

эрекеттесетін 

адренорсцепторлардың 

түріне 

байланысты. 

Көбінесе 

0- 

адренорецепторлармен өрекеттеседі.

жүктеу/скачать 28,52 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: