Автор: Иманова Гульдархан Елубаевна
Пән: Биология
Сынып: 8-сынып
Бөлім: Заттардың тасымалдануы
Тақырып: Ағзаның ішкі ортасы. (қан, лимфа, ұлпа сұйықтығы) және оның ағза тұрақтылығын ұстаудағы маңызы. Лимфа жүйесі.
Ағзаның ішкі ортасы. (қан, лимфа, ұлпа сұйықтығы) және оның ағза тұрақтылығын ұстаудағы маңызы. Лимфа жүйесі.
8.1.3.5 лимфа жүйесін және қан, ұлпа сұйықтығы мен лимфа арасындағы өзара байланысты сипаттау
Ағзаның ішкі ортасы.(Қан, лимфа, ұлпа сұйықтығы) және оның ағза тұрақтылығын ұстаудағы маңызы. Лимфа жүйесі.
(40 мин)
Сабақ мақсаты 8.1.3.5 – лимфа жүйесін және қан, ұлпа сұйықтығы мен лимфа арасындағы өзара байланысты сипаттау. Барлық оқушылар: Мәтінді оқып, мазмұнын түсінеді, гомеостаз туралы біледі, ағзаның ішкі ортасының құрамдас бөліктерін айқындайды. Оқушылардың басым бөлігі: Ағзаның ішкі ортасының құрамдас бөліктерінің құрамын, қызметін нақтылайды, салыстырады, ерекшеліктерін талдайды. Кейбір оқушылар: Ағзаның ішкі ортасының маңызын зерделеп, баға береді. Сабақтың құндылықтары: Зайырлы қоғам және жоғары руханият. Бағалау кретерийлері Бағалау критерийлері: – Ағзаның ішкі ортасының құрамдас бөліктерін айқындау, гомеостаз терминінің мәнін ашу .Тілдік мақсат Тапсырма орындау барысында оқушылардың назарын ғылымилыққа аудару (мысалы, пән бойынша оқу мақсаттарына жету үшін қажетті терминология мен тіркестері бар лексика) Language objective Тілдік мақсат Тапсырма орындау барысында оқушылардың назарын ғылымилыққа аудару (мысалы, пән бойынша оқу мақсаттарына жету үшін қажетті терминология мен тіркестері бар лексика) Негізгі сөздер мен тіркестер: гомеостаз, қан, лимфа, ұлпа сұйықтығы, лимфоцит Сыныптағы диалог/жазылым үшін пайдалы тілдік бірліктер: Талқылауға арналған тармақтар: Қандай мүшелер арқылы сыртқы орта ағзаның ішкі ортасына қалай әсер етеді? Талқылап жауаптарыңды беріңдер. Сіз неліктен... екенін айта аласыз ба? Неліктен қан ағзаның ішкі ортасына жатады? Жазылым бойынша ұсыныстар: Ағзаның ішкі ортасының құрамдас бөліктерін, гомеостаз терминінің мәнін дәптерге түсіру. Previous learning Алдыңғы білім: Биологиялық диктант «Дәрумендер» 1. Балық майында көп болатын дәрумен/Д/ 2. Жетіспеуінен құрқұлақ ауруы туындайтын дәрумен/С/ 3. Жетіспеуінен ақшам соқыр ауруы туындайтын дәрумен/А/ 4. Қанның ұюына қатысатын дәрумен/К/ 5. Жетіспеуі теріні құрғататын дәрумен/Е/ 6. Бери-бери ауруының туындауына себепші дәрумен/В/ 7. Жетіспеуінен мешел ауруы пайда болатын дәрумен/Д/ 8. Қызанақ, сәбіздің құрамында болатын дәрумен/А/ Жоспар Жоспарланған уақыт Жоспарланған жаттығулар (төменде жоспарланған жаттығулармен қатар, ескертпелерді жазыңыз) Р Planned timings Уақыт Planned activities Жоспарланған іс- әрекет Resources Ресурстар Start Басы 5 min Greeting -Hello, everybody! How are you? Ұйымдастыру. Психологиялық ахуал. Сынып санамақ әдісі арқылы «Тепе-теңдік», «Тұрақтылық» топтарына бөлінеді. Әр топ өз атын сабақпен байланыстырады. Ынтымақтастық атмосферасын тудыру: «Жағымды сөз» Балалар дөңгелене отырады. Жүргізуші оң жағынан бастап бірінші отырған балаға қарап: «-, маған сенің аққөңілді мінезің ұнайды», – дейді. --, рақмет» деп, келесі балаға бұрылып: «-, маған сенің әсем күлкің ұнайды», – дейді, одан әрі ---рақмет айтады да, келесі балаға бұрылады. Ең соңында жүргізушіге соңғы бала жағымды сөз айтады. «Жақсылық жасасаң, өзіңе қайтып келеді» деген сөзбен сабақты бастаймыз. Main Part Негізгі бөлім 30 m 1.Оқулықпен жұмыс. «Мені түсін» оқыта үйрету ойыны Оқушылар мәтінді оқиды да, түйінді сөздерін дәптерлеріне жазып алады. Мұғалім оқушылардың кітаптарын жабуын, қолдарына парақ пен қарындаш алып, осы мәтіннің негізгі ойын білдіретін 10 шақты сөз жазуларын сұрайды. Соңынан мұғалім парақтарды жинап алып, өзі алдын ала даярлаған түйінді сөздермен салыстырады. Кімде осы түпнұсқамен сәйкес келген сөздер көп болса, сол жеңімпаз деп танылады. Дескрипторлар: – Мәтінді толық меңгеріп, ағзаның ішкі ортасының құрамдас бөліктерін анықтайды, гомеостаз терминінің мәнін ашады. – Қанды, лимфаны, ұлпа сұйықтығын сипаттап бере алады. – Қан, ұлпа сұйықтығы, лимфаның қызметін талдайды. Қан –Қызыл түсті, қажетті заттарды мүшелерге жеткізетін денедегі сұйықтық . Blood is a body fluid which delivers needed substances to organs Плазма –Құрамында cумен қоректік заттар бар қанның сұйық бөлігі Plasma is the liquid part of blood which contains water and nutrients Қаназдық –Қандағы эритроциттер санының аз болуы Анемия -Малое количество эритроцитов в теле Anemia a small amount of red blood cells in the body Қанформалық элементтері Форменные элементы крови Blood components Эритроцит -Оттегіні тасымалдайтын қанның қызыл жасушалары Эритроцит -Красные кровяные тельца которые транспортируют воздух Erythrocyte is red blood cells which carry oxygen Лейкоцит –Ағзаны қорғауға қатысатын қанның ақ жасушалары Лейкоциты -Белые кровяные тельца, которые защищают организм Leukocyte is white blood cells which protect the organism Тромбоцит –Қанның ұюына қатысатын қанның жасушалары Тромбоциты -Кровяные тельца, которые отвечают за свертываемость крови Platelet -Blood cells that are responsible for blood clotting Бір орында екі аяқтарыңды біріктіріңдер. Қолдарыңды түсіріңдер, арқаларыңды түзеңдер. Қолдарыңды жоғары көтеріңдер, саусақтарыңды қысыңдар. Бүкіл денелеріңмен жоғары созылыңдар. Жоғары қарай созылғанда биік алма ағашын елестетіңдер. Биік, әдемі алма ағашы Күнге қарай ұмтылады, адам ағзасы ағаш сияқты күшке толады (15–20 секунд) орындалады. Рефлексия. «Ай толды ма?» Толық ай – сабақты толық түсіндім. Жарты ай – мен жартылай түсіндім. Жаңа ай – менің түсінбегенім басымдау болды. Terminology № English Kazakh Russian 1 anemia Қаназдық анемия 2 erythrocyte Эритроцит Эритроцит 3 hemoglobin Гемоглобин Гемоглобин 4 homeostasis Гомеостаз Гомеостаз 5 leukocyte Лейкоцит Лейкоцит 6 nutrients Қоректік заттар Питательные вещества 7 piasma плазма плазма 8 platelet тромбоцит тромбоцит 9 range Диапазон, көлем Диапазон, область End Соңы «Детальдарын қосу» әдісі. Топ жұмыс істеу кезінде алған білімдерін көп Топ жұмыс істеу кезінде алған білімдерін көрсету үшін сөйлемді кеңейту қажет. Сөйлемі барынша дұрыс және нақты кеңейген топ мақсатқа жетеді. Бастапқы сөйлемнің мысалы: Ағзаның ішкі ортасы болады. Кеңейтілген сөйлемнің мысалы: Ағзаның ішкі ортасына қан, лимфа, ұлпа сұйықтығы жатады. Дескрипторлар: – ішкі орта туралы білімдерінің тиянақтылығы; – ішкі ортаның ағза үшін маңызының ашылуы. Рефлексия. «Досыма хат» Досына сабақ туралы 3 сөйлемнен тұратын хат жазады. Қосымша ақпарат. Ағзаның барлық жасушалары мен ұлпаларының қалыпты рсету. Қосымша ақпарат. Ағзаның барлық жасушалары мен ұлпаларының қалыпты тіршілігі үшін сыртқы ортадан оттек пен қоректік заттар үнемі түсіп отыруы керек, сондай-ақ ағзадан ыдырату өнімдері сыртқа шығарылуы тиіс. Бұл міндетті ағзаның ішкі ортасы атқарады. Адам ағзасының ішкі ортасын ұлпа сұйықтығы, қан мен лимфа түзеді. Ол өзінің химиялық құрамы мен физикалық қасиеттерінің салыстырмалы тұрақтылығын сақтайды. Сөйтіп, ағзаның барлық мүшелерінің тұрақты қызметін қамтамасыз етеді. Жасуша мембраналары арқылы заттардың түсуі мен шығарылуы таңдамалы, тек ерітінді түрінде жүреді. Ұлпаларда жасушалар аралығында жасушаларды қоршап тұратын ұлпа сұйықтығы болады. Ұлпа сұйықтығы қанның сұйық бөлігі – плазмадан түзіледі. Сонымен қатар оның құрамында жасуша тіршілігінің әрекеттеріне қажет барлық заттар еріген күйінде болады. Оттек пен қоректік заттар майда қан тамырлары – капиллярлар арқылы ұлпа сұйықтығына, одан жасушаға өтеді. Зат алмасу нәтижесінде жасушада түзілетін су, көмірқышқыл газы және басқа да өнімдер алдымен ұлпа сұйықтығына, одан кейін сыртқы ортаға шығарылуы үшін капиллярға түседі. Ағзада ұлпа сұйықтығы үнемі қозғалыста болады, ол қан тамырлары арқылы жаңартылады. Қан дәнекер ұлпасына жатады және аралық ішкі орта болып табылады. Саралау – Сіз қосымша көмек көрсетуді қалай жоспарлайсыз? Сіз қабілеті жоғары оқушыларға тапсырманы күрделендіруді қалай жоспарлайсыз? Қосымша көмек керек оқушылар үшін: Қан, ұлпа сұйықтығы, лимфа қызметтерін салыстыр. Қабілеті жоғары оқушы: Ағзаның ішкі ортасының ағза үшін маңызын дәлелде. Пәнаралық байланыс Қауіпсіздік және еңбекті қорғау ережелері АКТ-мен байланыс Құндылықтардағы байланысушылар: Мәтінді оқып, мазмұнын түсінеді, гомеостаз туралы Рефлексия Сабақ / оқу мақсаттары шынайы ма? Бүгін оқушылар не білді? Сыныптағы ахуал қандай болды? Мен жоспарлаған саралау шаралары тиімді болды ма? Мен берілген уақыт ішінде үлгердім бе? Мен өз жоспарыма қандай түзетулер енгіздім және неліктен? Рефлексия. «Табыс ағашы» Жасыл жапырақ – Түсінікті болды, табысқа жеттім. Сары жапырақ – Сұрақтарым бар, толық табысқа жеткен жоқпын. Қызыл жапырақ – Қиналдым, табысқа жету үшін тағы қайталауым керек. Қорытынды бағамдау .Қандай екі нәрсе табысты болды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)? 1. Сабақта әртүрлі оқыту стратегиялары, түрлі әдістерді араластырып қолдану 2. Жеке, жұптық, топтық жұмыстар Қандай екі нәрсе сабақты жақсарта алды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)? 1. Оқушылардың сабақ барысындағы жұмыстарына талдау жасау, тапсырмалардың орындалуын жақсарту үшін не істеу керектігіне мән беру 2. Оқушылар орындай алмаған тапсырмаларды қайта қарап, өзгеріс енгізу Сабақ барысында сынып немесе жекелеген оқушылар туралы келесі сабағымды жетілдіруге көмектесетін не білдім? Жекелеген оқушылардың сабақты қабылдау ерекшеліктерін, әрқайсысының бейімділігіне қарай тапсырма дайындау қажеттігін және тапсырмаларды жас ерекшеліктеріне қарай жасақтау .
