Агроэкологиядағы далалық және зертханалық зерттеулер Үшінші басылым

33 
бұл бақылау жиынтығы үшін орташа мән шеңберінде өзгеру өлшемі.)Егер 
деректер электрондық кестеге жазылса, онда стандартты ауытқуды 
бағдарламалық қамтамасыз етудегі стандартты ауытқу функциясымен 
автоматты түрде есептеуге болады; функцияның осы түрі қарастырылған қалта 
калькуляторын да пайдалануға болады. Немесе төменде сипатталған 
процедураны орындаңыз: 
a. Әр жиынтық үшін деректердің төрт нүктесінен «квадраттар қосындысын» 
есептеңіз. Әрбір бақылау (x
i 
тостаған ішіндегі ұрық тұқымдарының саны) 4 
бақылаудан теру үшін орташа мәннен (x) шегеріледі, нәтиже шаршыға 
салынады, содан кейін шаршыға салынған барлық 4 нәтиже қосылады. Бұл 
процесс келесі түрде жасалған қолжазба диаграммасы арқылы оңай 
орындалады. 
Бақылау 
xi
Мәні 
x 
Айырмашылық 
xi 

 x 
Шаршы 

xi 

 
х)
2
 
Шаршы сомасы = 


xi 

 
х)
2
Әрбір деректер жинағы үшін стандартты ауытқуды (s) есептеу үшін келесі 
формуланы пайдаланыңыз: 
s 

4. Әрбір команда деректер кестесіндегі барлық деректерді толтырып, оларды 
жазбаларда пайдалана алатындай, өз командаңыздың мәліметтерін көрсетіңіз, 
жариялаңыз. 
Есеп 
Төменде зерттеу нәтижелерін жазу бойынша кейбір ұсынымдар 
Шаршылар сомасы
n 

1 

34 
келтірілген: 
• Өңдеу мен сыналатын түрлердің арасында өсу құралдарын және/немесе 
өсу пайыздарын салыстыруға мүмкіндік беретін графиктерді пайдалана 
отырып, нәтижелерді жинақтаңыз. Бағаналы графиктер әрбір орта мәнінен 
жоғары бір стандартты ауытқуларға және бір стандартты ауытқуларға төмен 
диапазонды көрсететін қателіктердің деңгейін қамтуы мүмкін. Басқа 
өңдеулердің статистикалық-елеулі айырмашылықтарын көрсете отырып, 
өңдеуді анықтаңыз. 
• 
Микроклимат жағдайлары мен тұқымдардың өсуінің табыстылығы 
арасындағы заңдылықтар мен байланыстарды талқылаңыз. Жарық, ылғал және 
жағдайлар тұқымдардың өсуіне қалай әсер етеді? Өсу үшін ең маңызды фактор 
қандай? Маңыздылығы төмен фактор қандай? 
• 
Қорытындыларды талқылаңыз және одан әрі зерттеу үшін сұрақтар 
ұсыныңыз. Жаңа мәселелерді зерттеу үшін эксперименттік жобаны қалай 
өзгертуге болады? 
Есептер, сондай-ақ өнгіштік көрсеткіштері арасындағы айырмашылықтың 
маңызды екенін анықтау үшін нәтижелерді статистикалық тестілеуді (яғни хи-
квадрат тестін) қамтуы мүмкін. Сізде статистика бойынша тәжірибеңіз болса 
ғана осы талдауды сынап көруіңіз қажет. 
Өзгерту және одан әрі зерттеу 
1. 
Зерттеуді өріске бейімдеңіз. Жағдайлары әр түрлі болатын түрлі 
жерлерде бір түрдің тұқымдарын себіңіз, осы жағдайларды бір апта бойы 
бақылаңыз, содан кейін өнгіштігі туралы деректерді жинаңыз. 
2. Әр айнымалы үшін өзгерту ауқымын ұлғайтыңыз. Егер уақыт, кеңістік 
пен материалдар мүмкіндік берсе, әрбір өңдеу жиынтығына жоғары және 
төмен деңгейін, жиынтыққа жалпы бес деңгейді қосыңыз. Айнымалы 
ылғалдылық үшін, мысалы, 8, 10 және 12 мл өңдеуге қосымша 6 және 14 мл 
өңдеуді қосады. 
3. Өсімдіктердің екі түріне микроклиматтық жағдайлардың бірқатар 
әсерін тексерудің орнына микроклиматтық жағдайларды тұрақты жағдайда 
ұстаңыз және түрлердің үлкен ауқымын тексеріңіз. Бұл тәсіл қауіпсіз 
жерлерге қойылатын талаптарда генетикалық өзгертулерді анықтай түседі. 
4. Тұқымдардың өну жетістігіне (мысалы, гипокотиль жоғары, төмен және 
көлденеңінен) бағдарының әсерін тексеру (1.1-сурет). 

35 

жүктеу/скачать 2,96 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: