Ахмеди ысқАҚов қазіргі қазақ тілі морфология

1. 
   шаршап қалды; ңор- қып қалды; шоишп қал- ды т. б. (соңғы тіркестер- дің) -п кетті (шаришп Ker­ri; қорқып кетті; шошып кетті...) формаларына ма- ғынасы жақын (жығы- лып қалды; қүлап қал- ды).
   

2. 
   -п сал форманты жетекші етістікке амал- дын бірден именбей-жас- қанбай істелетінін білді- ретін реңк үстейді. Мы- салы: айтып салды; суы- рып салды; шығарып сал- ды;
   

2. 
   -п кет форманты жетекші етістікке амал- дың бірден я кенеттен баска күйге немесе қа- лыпқа көшкенін білдіре- тіндей реңк үстейді. Мы- салы: қалғып кетті; иіар- шап кетті; іиөлдеп кетті; үсіп кетті; суып кетті; қайнап кетті; басып Ker­ri; қорқып кетті.
   
3. 
   -п көр форманты жетекші етістікке амалды жүзеге асырып байқау я жүзеге асырып көру ма- ғынасын көрсететін реңк қосады. Мысалы: аіиып көр; айтып көр; жазып көр; сөйлесіп көр; тыцдап көр; оқып көр; татып көр.
   
4. 
   -п қой форманты жетекші етістікке амал-
   

10. 
    -й сал форманты жетекші етістікке амал- дың нәтижесін күтпей-ақ (көрмей-ақ) бірден тез немесе жүрдім-бардым жүзеге асуын білдіретін- дей реңк қосады. Мыса- лы: ала сал; жаза сал; тастай сал; көре саА; оқи сал; кря сал; жия сал]; іше сал; біле сал т. т.
    
11. 
    -й кет форманты жетекші етістікке амал- дың кенеттен, лажсыздан, ырықсыздан басқа қа- лыпқа я күйге кешкенін білдіретіндей реңк қоса- ды. Мысалы: ңисая кетті; сүлай кетті; қүлай кетті; үйьщтай кетті; жантая кетті т. б.
    
12. 
    -й кер форманты жетекші етістікке амал- ды орындауды я жүзеге асыруды өтіну, тілеу, сү- рау (жалбарыну) реңкін жамайды. Мысалы: айта көр; бара көр; қарай көр; сүрай көр; біле көр т. т.
    
13. 
    -й қой формантЫ жетекші етістікке амал-
    

14. 
    -п таста форманты жетекші етістікке амал- ды қүлшына, жігерлене мүдірмей тез істеуді біл- діретіндей реңк жамайды. Мысалы: жазып таста; оқып таста; сыпырып таста; тазалап таста; бі- тіріп таста; өиііріп таста т. б.
    
15. 
    -п түс форманты жетекші етістікке амалды шұғыл орындау реикін жамайды (секіріп тусті; ытқып түсті; қарғып түс- ті; ыріиып түсті т. т.), сон- дай-ак. бүл форманттың -п кеп түс деген күрде- ленген түрі де қолданыла береді, бірақ күрделі формант амалды әрі ке- нет, әрі өте шұғыл істеу реңкін күшейтіңкіреп тү- суді білдіреді (ыршып кеп түсті; атқып кеп түс- ті; оріиып кеп түсті т. т.).
    
16. 
    -п шық форманты Жетекші етістікке амал- Дьі ақырына дейін аяк- ^тау, тындыру мәнін үс- тейді. Мысалы: айтып Ыық; оқып шың; көріп ^иШқ; қарап іиың; бояп Шық; айналып шық т. т.
    

2. 
   -й таста форманты жетекші етістікке ондағы амалды басқа бір әрекет-* тен бүрын жол-жөнекей серпіле тындыра салу ма* ғынасын үстейді. Мыса- лы: сілтей тсіста; көтере тастсі; лаңтыра тастап; орай тастап; түйрей тас- rati т. б.
   
3. 
   -й түс форманты жетекші етістікке амал- ды бөгелмей тағы да я үс- тей, жалғастыра, күшей- те, я бәсеңдете, солғын- дата істеу реңкін жамай- ды. Мысалы- айта түс; бара түс; біле түс; бгре түс; көре түс; қарай түс; отыра түс т. т.
   

2. 
   -л шық форманты жетекші етістікке амал- ды басқа бір әрекеттен я бүрын, жол-жөнекей, я онымен жарыстыра тын- дыру мағынасын жаыай- ды. Мысалы: айта шық; ала шың; біле шық; іше
   

(ойла-п шығар; қала-п шығар; құра-п шығар т. б.)

2. 
   -п баста (аналити- калық формант емес).
   

2. 
   -п біл (аналитика- лық формант емес).
   

2. 
   -п бақ (аналити- калық формант) форман- ты жетекші етістікке амалды шын ықыласпен, тыңғылықты ниетпен тын- бай істеу (жүзеге асыру) мағынасын үстейді. Мы- салы: айтып бақ; көріп бақ; естіп бақ (түсінді- ріп баң; істеп бақ) т. б.
   
3. 
   -п біт (аналитика- лық формант) форманты жетекші етістікке амал- ды шегіне жеткізу, аяк- тап болу мағынасын қо- сады. Мысалы: айтып біт; жазып біт; жинап біт; та- сып біт т. б.
   
4. 
   -п жібер (аналити- калық формант) форман- ты жетекші етістікке