Жай қалып  Жадағай есептік

68 
 
Жатыс жалғау 
Нешеуде? Алтауда 
Нешеулерде? Алтауларда 
Шығыс жалғау 
Нешеуден? 
Алтаудан 
Нешеулерден? 
Алтаулардан 
 
 Жіңішке сөздердің жалғаулары. 
 
«Біреу» деген сөз 
Жекеше 
Көпше 
Атау 
Нешеу? Біреу 
Нешеулер? Біреулер 
Ілік жалғау 
Нешеудің? Біреудің  Нешеулердің? Біреулердің 
Барыс жалғау 
Нешеуге? Біреуге 
Нешеулерге? Біреулерге 
Табыс жалғау 
Нешеуді? Біреуді 
Нешеулерді? Біреулерді 
Жатыс жалғау 
Нешеуде? Біреуде 
Нешеулерде? Біреулерде 
Шығыс жалғау 
Нешеуден? Біреуден  Нешеулерден? 
Біреулерден 
 
Дағдыландыру. Жадағай сандағы сөздердің баршасын жалғаулату. 
 
Жай есептік 
 
«Он кісі» деген сөз 
Жекеше 
Көпше 
Атау 
Неше кісі? Он кісі 
Жоқ 
Ілік жалғау 
Неше кісінің? Он кісінің 
– 
Барыс жалғау 
Неше кісіге? Он кісіге 
– 
Табыс жалғау 
Неше кісіні? Он кісіні 
– 
Жатыс жалғау 
Неше кісіде? Он кісіде 
– 
Шығыс жалғау 
Неше кісіден? Он кісіден 
– 
 
Дағдыландыру.  Осы  үлгі  бойынша  жай  есептіктердің  басқаларын 
жалғаулату.  
 
 
Тәуелдік қалып 
 
Жадағай есептік 
Оңаша тәуелдік 
«Алтау» деген сөз  1-ші жақ 
2-ші жақ 
3-ші жақ 
Жекеше: Атау 
Алтауым  
Алтауың 
Алтауы 
Ілік жалғау 
Алтауымның 
Алтауыңның 
Алтауының 
Барыс жалғау 
Алтауыма 
Алтауыңа 
Алтауына 
Табыс жалғау 
Алтауымды 
Алтауыңды 
Алтауын 
Жатыс жалғау 
Алтауымда 
Алтауыңда 
Алтауында 
Шығыс жалғау 
Алтауымнан 
Алтауыңнан 
Алтауынан 

69 
 
 
 
 
 
Көпше: Атау 
Алтауларым  
Алтауларың 
Алтаулары 
Ілік жалғау 
Алтауларымның  Алтауларыңның  Алтауларының 
Барыс жалғау 
Алтауларыма 
Алтауларыңа 
Алтауларына 
Табыс жалғау 
Алтауларымды  Алтауларыңды 
Алтауларын 
Жатыс жалғау 
Алтауларымда 
Алтауларыңда 
Алтауларында 
Шығыс жалғау 
Алтауларымнан  Алтауларыңнан  Алтауларынан 
 
Жадағай есептік 
Оңаша тәуелдік 
 
«Жетеу» 
деген 
сөз 
1-ші жақ 
2-ші жақ 
3-ші жақ 
Жекеше: Атау 
Жетеуіміз 
Жетеуіңіз 
Жетеуі 
Ілік жалғау 
Жетеуіміздің 
Жетеуіңіздің 
Жетеуінің 
Барыс жалғау 
Жетеуімізге 
Жетеуіңізге 
Жетеуіне 
Табыс жалғау 
Жетеуімізді 
Жетеуіңізді 
Жетеуін 
Жатыс жалғау 
Жетеуімізде 
Жетеуіңізде 
Жетеуінде 
Шығыс жалғау 
Жетеуімізден 
Жетеуіңізден 
Жетеуінен 
 
 
 
 
Көпше: Атау 
Жетеулеріміз 
Жетеулеріңіз 
Жетеулері 
Ілік жалғау 
Жетеулеріміздің  Жетеулеріңіздің  Жетеулерінің 
Барыс жалғау 
Жетеулерімізге 
Жетеулеріңізге 
Жетеулеріне 
Табыс жалғау 
Жетеулерімізді 
Жетеулеріңізді 
Жетеулерін 
Жатыс жалғау 
Жетеулерімізде  Жетеулеріңізде 
Жетеулерінде 
Шығыс жалғау 
Жетеулерімізден  Жетеулеріңізден  Жетеулерінен 
 
Дағдыландыру.  Басқа  жадағай  есептік  сөздерді  ортақ  тәуелдік 
түрінде жалғаулату. 
 
Реттік 
Жай қалып 
 
«Тоғызыншы»  деген 
сөз 
Жекеше 
Көпше 
Атау 
Нешінші? 
Тоғызыншы 
Нешіншілер? 
Тоғызыншылар 
Ілік жалғау 
Нешіншінің? 
Тоғызыншының 
Нешіншілердің? 
Тоғызыншылардың 
Барыс жалғау 
Нешіншіге? 
Тоғызыншыға 
Нешіншілерге? 
Тоғызыншыларға 

70 
 
Табыс жалғау 
Нешіншіні? 
Тоғызыншыны 
Нешіншілерді? 
Тоғызыншыларды 
Жатыс жалғау 
Нешіншіде? 
Тоғызыншыда 
Нешіншілерде? 
Тоғызыншыларда 
Шығыс жалғау 
Нешіншіден? 
Тоғызыншыдан 
Нешіншілерден? 
Тоғызыншылардан 
 
Дағдыландыру.  Басқа  реттіктерді  алып,  осы  үлгі  бойынша 
жалғаулату. 
«-тық»  жұрнағын  жалғап,  «алпыстық»  деген:  алпысқа  жүретін 
заттың  есімін  атау  үшін;  «Жетпіс»  деген  сөзге  «-тік»  жұрнағын  жалғап, 
«жетпістік» деген жетпіске жүретін затты атау үшін уа ғайри сондай. 
Дағдыландыру.  Сан  есіміне  «-лық»  (-лік,  -дық,  -дік,  -тық,  -тік) 
жұрнақтарды жалғату. 
2)  «-ла»  (-ле,  -да,  -де,  -та,  -те)  жұрнақ.  Бұл  жұрнақ  сан  есіміне 
жалғанады:  кілең  сол  санмен  есептеу  үшін.  Мәселен:  «Жиырма»  деген 
сөзге  «-ла»  жұрнағын  жалғап,  «жиырмала»  дейміз,  кілең  жиырмамен 
есептеу  үшін;  «Екі»  деген  сөзге  «-ле»  жұрнағын  жалғап,  «екіле»  дейміз, 
кілең  екімен  есептеу  үшін;  «Тоғыз»  деген  сөзге  «-да»  жұрнағын  жалғап, 
«тоғызда» дейміз, кілең тоғызбен есептеу үшін; «Сегіз» деген сөзге «-де» 
жұрнағын жалғап, «сегізде» дейміз, кілең сегізбен есептеу үшін; «Қырық» 
деген  сөзге  «-та»  жұрнағын  жалғап,  «қырықта»  дейміз,  кілең  қырықпен 
есептеу  үшін;  «Үш»  деген  сөзге  «-те»  жұрнағын  жалғап,  «үште»  дейміз, 
кілең үшпен есептеу үшін уа ғайри сондай. 
І.  Ескерту.  «-ла»  (-ле)  жұрнақ  жадағай  сан  есіміне  жалғанса,  сол 
санда  болып,  іс  етуді  көрсетеді.  Мәселен:  «Екеу»  деген  сөзге  «-ле» 
жұрнағын  жалғап,  «екеуле»  десек,  екеу  болып  істе  деген  мағынада; 
«Алтау» деген сөзге «-ла» жұрнағын жалғап, «алтаула» десек, алтау болып 
істе деген мағынада. 
ІІ. Ескерту. «-ла» (-ле, -да, -де, -та, -те) жұрнақ орнына «-дан» (-ден), 
«-нан»  (-нен)  жалғаулар  да  айтылады.  Мәселен:  «Алтыла»  дегеннің 
орнына  «алтыдан»  есепте  дейміз;  «Жетіле»  дегеннің  орнына  «жетіден» 
есептейміз. Көбінесе бұл жалғаулармен айтылғанда сөз қайта айтылғаннан 
кейін  жалғау  қосылады,  мәселен:  «алты-алтыдан»,  «жеті-жетіден», 
«тоқсан-тоқсаннан», «сексен-сексеннен» уа ғайри солай. 
Дағдыландыру. «-ла» (-ле, -да, -де, -та, -те) жұрнақтарын жай санға 
һәм жадағай санға жалғату. 
 

жүктеу/скачать 2,67 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: