Ақиқат пен аңыз Әзілхан Нұршайықов

                             - Полковник жолдас, - деді осы кезде маршал Василевский маған қарай 
мойын бұрып. - Карта бойынша біз бір операция жүргізіп жатырмыз. Картаға жақындап, 
жақсылап тыңдап алыңыз. Міне, жау мына жерде. Оның күші бізден басымырақтау, бәрі 
де   картада   көрсетілген.   Оның   есесіне   бір   корпус   резервіміз   бар.   Міне.   Бірақ   бұл 
қашығырақта   жатыр.   Әңгіме   осы   корпус   жайында.   Сіздің   пікіріңіз   қандай?   Жағдайды 
мұқият сараптап, өз 
ойыңызды айтыңыз. 
                              Мен картаның алдында біраз ойланып тұрдым да: 
                              - Баяндауға рұқсат етіңіз, - деп маршалға бұрылдым. 
                              - Айта беріңіз, жолдас полковник, - деп маршал қозғала түсіп, тындауға 
ыңғай білдірді. 
                           Жағдайдың бәрін айтып болдым да: 
                              - Меніңше осы корпустан дәнеңе шықпайды, оны қозғаудың керегі жоқ, - 
дедім. 
                                - Неге? - деді Баграмян сәл алға ұмсынып. 
                              -   Жер  алыс,   қар  қалың,   жол  ауыр,  жолдас   командашы.   Корпус   босқа 
ысырап болады. Оның есесіне... 
                                - Біз оның бәрін де есептедік  қой, полковник, - деп Баграмян басын 
шайқады. 
                             Менің пікірім командашының ойымен үйлеспегенін сонда ғана білдім. Ал 
айтылған сөз - атылған оқ. Мен қолбасылардың бұған дейін өзара пікір алысып, жаңағы 
корпус   туралы   ойларын   сарапқа   салып   отырғанын   білгемін   жоқ.   Бірақ   білсем   де,   мен 
кімнің 
алдында болса да, тек қана өз ойымды айтар едім. 
                             - Жолдас командашы, мен маршалға полковниктің пікірін ғана баяндап 
тұрмын, - дедім сәл басымды иіп. Осы арада Баграмянның да өз пікірінен қайтпайтын 
қайсарлығы   ойыма   сап   ете   қалды.   Соны   тілге   тиек   етуге   тырыстым.   -   Егер,   мен 
жаңылмасам, II-гвардиялық армияның командашысы генерал Баграмян да Курск шайқасы 
алдында Батыс майданы мен Брянск майданының екі бірдей командашысының пікірімен 
келіспей, өз жоспарын Ставка алдында дәлелдеп, қабылдаттырған жоқ па еді? 
                        Ол   оқиға   былай   болатын.   Курск   шайқасына   әзірлік   жүріп   жатқан.   Батыс 
майданының қарамағындағы генерал Баграмянның армиясы мен Брянск майданындағы 
генерал   Беловтың   армиясы   жаудың   Орел   тобына   қатарласа   соққы   жасап,   одан   кейін 
шырқап 
ілгері кетуі керек. 
                       Бұл жоба Баграмянға ұнамады. Ол қанаттас екі армия бірден шырқап ілгері 
кетпей,   алдымен   Орелдың   солтүстік   желкесіндегі   жаудың   шағындау   тобын   қоршауға 
алып,   құртуы   керек   деген   қорытындыға   келді.   Сонда   жаудың   қорғаныс   шебі   едәуір 
үңірейіп қалады. Ол қуысты бітеу немістерге оңайға түспейді. 
                         Батыс   майданының   командашысы   генерал   Соколовский   де,   Брянск 
майданының командашысы генерал Рейтер де Баграмянның жоспарын қабылдамады. 
                         Шайқас басталардан бұрын Бас штабта мәжіліс өтті. Оған майдандар мен 
армиялардың   командашылары   шақырылды.   Генерал   Баграмян   өз   жоспарын   мұнда   да 
айтады. Командашылар мұнда да оған қарсы шығады. Одан кейін Ставка мәжілісі болып, 
онда   Орел   операциясының   жоспары   бекітілмек   болады.   Майдан   командашыларының 
операцияға байланысты ойларын айтып, Бас штаб бастығының орынбасары А. Антонов 
баяндама   жасайды.   Мәжілісті   Сталин   басқарады.   Бас   қолбасшы   ешқандай   ескертпе 
жасамайды. Тек  майдандардың  өзара байланысы жайында бірнеше сұрақ  қана қояды. 
Сөйтіп мәжіліс бітуге айналады. Карталар жинала бастайды. Осы кезде Сталин кенеттен: 
                          -       Бас   штабтың   шешіміне   бәріңіз   де   келісесіздер   ме?   Бәлкім,   бұл 
мәселеге қатысты басқаша ұсыныстарыңыз болар? - деп сұрады. 
                          Сонда   Баграмян   орнынан   тұрып,   өз   жоспарын   айтады.   Генерал   Рейтер 
тағы   да   оған   қарсы   шығады.   Сталин   екеуінің   де   сөзін   тыңдап   болып,   Баграмянның 
ұсынысын орынды деп табады. Сөйтіп оның жобасы ешбір өзгеріссіз қабылданады. 

                         Мен осыған ишара едім. Баграмян күлімсіреді де: 
                         -      Сіз қателескен жоқсыз. Солай болғаны рас, - деп басын изеді. - Бірақ 
мен сіздің ойыңызды ұқтым, полковник, - командашы маған зілсіз сұқ саусағын безеді. - 
Баграмянның   өз   пікірі   болса,   менің   де   өз   пікірім   бар.   Баграмян   қыңыр   болса,   мен   де 
қыңырмын деп тұрсыз ғой. 
                           -   Тіпті де олай емес, жолдас командашы, - дедім мен иегімді көтеріп,- 
командирдің қайсарлығы, табандылығы деген де терминдер бар ғой... 
                           -   Жолдас полковник, операцияны аяқтаңыз, - деді маршал Василевский 
салмақты үнмен.- Сөзіңізді жалғастырыңыз. 
                         Мен алыстағы корпустың көмегінсіз-ак, жақындағы дивизиялардың маневрі 
арқылы жағдайдан шығу мүмкіндігін айттым. 
                            -   Полковник   жолдасқа   енді   кімнің   қандай   сұрағы   бар?   -   деді   маршал 
Василевский мен сөзімді аяктағаннан кейін. 
                          Бағанадан бері екі қолын артына ұстап, бөлме ішінде ерсілі-қарсылы үнсіз 
жүрген Жуков аласа бойлы шағын денесін ықшам қозғап, қасыма келді. 
                           - Сен маған ренжіп қалдың ба? - деді маған тіке қарап. 
                           - Полковниктің маршалға ренжуі ағаттық болады, - дедім мен. 
                           Маршал   Жуков   ішек-сілесі   қата   күлді   де,   иығымнан   алақанымен   түйіп 
жіберді. Тегеуріні қатты екен. Шайқалып барып, қайта түзелдім. 
                           - Енеңді ұрайын, сен мені қатырдың, - деді содан соң. 
                           Маршал Василевский орнынан қозғала түсіп: 
                           - Жолдас полковник, сізге рұқсат, бара беріңіз, - деді. 
                            Мен   шығып   кеттім.   Іштен   хабар   күтіп,   ауыз   бөлмеде   біраз   отырдым. 
Қадірлі командашыны өкпелетіп алдым-ау деп ойладым. Адамға жақсы көретінімді жеткізе 
алмайтын   орашолақтығыма   өкіндім.   Бірақ   жұрттың   бәрі   жақсы   көргенін   жалбақтап 
білдіруге міндетті емес шығар деп өзімді өзім және жұбаттым. 
                          Бірақ   Баграмян   көңіліне   ештеңе   алмаған   екен.   Оны   артынан   білдім. 
Соғыстан кейін, маған Бас штаб академиясына оқуға бару туралы қағаз толтырылғанда 
Иван Христофорович: академияға сондай полковниктерімізді жіберуіміз керек деп, бірден 
қол қо- 
йыпты. 
                          Сонымен   біраздан  кейін   іштен   Чистяков  шықты.   Орнымнан   атып  тұрып, 
бірден қабағына қарадым. Көңілді екен.
-  Сен 9-шы гвардиялық дивизияның командирі болып тағайындалдың, - деді ол бірден. - 
Комаңдашы қол қойды. Екі маршал батасын берді. Құттықтаймын! - Генерал-полковник 
құшырлана қолымды қысты.- Бірақ, - деді одан кейін түсін суытып, - үлкендердің алдында 
байқап   сөйлеу   керек,   енеңді   ұрайын.   Сен   бастықтарға   жақпай   қала   ма   деп   жаным 
мұрнымның ұшына келді. Командашымен атаңның басына сөз таластырасың ба? Әйтеуір, 
ол кісі шамданған жоқ. Әйтпесе күйіп кететін едің. Ұқтың ба? 
                           Мен үндемедім. Үндемегенім: өтер іс өтті, өкінгенмен пайда жоқ. Генерал 
бетіме алара қарады да, енді даусын жұмсарта сөйледі. 
                           -   Іштен телефон соқтым. Қазір саған машина келеді. Бар да дивизияны 
қабылда және оның әкесі бола біл. Дивизия қазір қатты шайқас үстінде. Тез жет. 
                            -   Құп,   жолдас   генерал,   -   дедім   мен   оң   қолымды   шекеме   көтеріп,   - 
дивизияны қабылдауға және оған әке болуға! 
                            - Жөнел. 
                         Сөйтіп мен дивизия командирі болдым. 
                           Автор.   Рақмет,   Бауке.   Бұл   арада   Сіздің   дивизия   командирі   болдым 
дегеніңізге ешкім таласа алмайды. Өйткені Сіз онда Баграмян штабынан 9-шы гвардиялық 
дивизия   командирінің   орынбасарлығына   тағайындалып,   бірақ   дивизия   командирінің 
лауазымын   арқалап   шықтыңыз.   Бұйрықта   солай   делінген:   орынбасар   болып 
тағайындалсын,   командирдің   міндетін   атқарсын   деп   көрсетілген.   Бұл   1945   жылдың   21 
январы болатын, Бауке. 
                              Бауыржан. Рас. 

                              Автор. Ал Сіз өзіңізге жүктелген дивизия командирі міндетін ойдағыдай 
атқарыпсыз, Бауке. Ол туралы тиісті документ бар. 
                              Бауыржан. Қандай? 
                             Автор. Мынадай. 
«Гвардия полковнигі Момышұлы Бауыржанды 9-шы 
гвардиялық қызылтулы атқыштар дивизиясының 
командирі лауазымына бекіту туралы 
ҰСЫНЫС 
                         Бұл лауазымның міндетін 1945 жылдың 25 январынан бері атқарып келеді, 
батыл, өжет, тактикалық жағынан сауатты, ұрыс үстінде әскерлердің өзара байланысын 
ептілікпен ұйымдастыра біледі, ұрысты жақсы басқарады, тәртіпті. Өзіне де, өзгелерге де 
талап қойғыш, бағыныштыларының арасында абыройлы. Саяси ой-өрісі кең. Моральдық 
жағынан берік. Партия ісіне берілген. 
                        Әскерлерге ойдағыдай басшылығы, Прибалтикадағы неміс группировкасын 
жою   жөніндегі   ұрыстарда   көрсеткен   ерлігі   мен   батырлығы   үшін   Қызыл   Ту   орденімен 
наградтауға ұсынылды. 
                          Қорытынды:   атқарып   келе   жатқан   лауазымына   лайық.   Момышұлын 
дивизия командирі лауазымына бекіту туралы ұсыныс енгіземін: 
  
 2-ші гвардиялық атқыштар корпусының командирі Совет Одағының Батыры гв. генерал-
майоры БАКСОВ. 
8 март 1945 ж.» 
                          Бауыржан. Рақмет. 
VІІ 
                           Автор.   Осы   ұсынысқа   қоса   берілген   жауынгерлік   мінездемеге   корпус 
командирі   Баксовтан   кейін   өздерінің   ризалықтарын   генерал-полковник   Чистяков   пен 
армия Соғыс советінің мүшесі Совет Одағының Батыры гвардия генерал-майоры Абрамов 
қол қойған. 
                      Ол екеуінен төменірек: «Дивизия командирі лауазымына лайық» деп жазып 
2-ші Балтық майданының командашысы Совет Одағының Маршалы Говоров пен Соғыс 
советінің мүшесі генерал-лейтенант В.Богаткин деген кісі қол қойыпты. 
                       Міне, осыдан кейін Сізге АГ-00 001 сериялы № 52. 374 куәлік берілді. Ол 
куәлікте Қорғаныс Халық Комиссарының 1945 жылы 28 марттағы 0115 санды бұйрығы 
бойынша   Сіздің   штатты   лауазымыңыз   9-шы   гвардиялық   Қызылтулы   атқыштар 
дивизиясының командирі екендігі көрсетілген. Сонымен бірге «Москваны қорғағаны үшін» 
медалімен,   Қызыл   Ту   орденімен   наградталғаныңыз,   Оңтүстік   Қазақстан   облысының 
Жуалы   ауданында   туғаныңыз,   әйеліңіздің   аты-жөні   Мұканова   Жамал   және   Бақытжан 
деген ұлыңыз бен Шолпан деген қызыңыз бар екендігі айтылған. «Куәлік иесінің өз қолы» 
деген жерге «Б.Момышұлы» деп латын әріптерімен қол қойыпсыз. Бір қызық жері Сіз өз 
куәліктеріңіздің бәріне де осылай латынша қол қойып отырғансыз. Бұл документтің бірінші 
бетіне   де,   соңғы   бетіне   де   2-ші   гвардиялық   атқыштар   корпусының   командирі   Совет 
Одағының   Батыры   генерал-майор   Баксов   қол   қойған.   Менде   бұл   куәліктің   де   фото 
көшірмесі бар. Осы рас па, Бауке? 
                        Бауыржан. Рас. 
                        Автор. Осы арада тағы бір анықтап алатын мәселе боп тұр, Бауке. 
                       Бауыржан. Қандай? 
                        Автор.   Жаңылмасам   Сіздің   қызмет   тізімдеріңіздің   бірінен   қырық   төртінші 
жылдың   аяғында,   академияның   алты   айлық   курсын   бітіргеннен   кейін,   2-ші   Балтық 
майданының қарамағына жіберілді дегенді көзім шалған сияқты еді. Ол кезде 2-ші Балтық 
майданының   командашысы   А.   И.   Еременко   болатын.   Сонда   Сіз   қалай   1   -ші   Балтық 
майданының   командашысы   Баграмянның   штабынан,   Василевский   мен   Жуковтың 
ортасынан бір-ақ шықтыңыз? 
                  Әлде генерал-полковник Чистяков Сіздің 2-ші Балтық майданының резервінде 
жатқаныңызды   біліп,   Сізге   сенгендіктен,   басшылық   орны   бос   тұрған   9-шы   гвардиялық 

дивизияға командир етуге шакыртты ма? Бұл үшін, әрине, армия командашысы майдан 
ко- 
мандашысымен ақылдасады. Ал Баграмянның Сізді Ставканың екі Балтық майданындағы 
өкілі Василевский арқылы шақырттырып алуы мүмкін ғой. 
                   Бауыржан. Иә, солай. 
                   Автор. Оған дейін генерал-полковник Чистяковпен кездескен бе едіңіз? 
                   Бауыржан. Иә, кездескенбіз. Немене сен бір сұрақты қайта-қайта қоя бересің. 
Сенбей отырсың ба өзің? 
                      Автор. Неге сенбейін, Бауке. Анықтап алайын деп жатқаным ғой. Москвада 2-
ші Балтық майданына барамын деп өзіңіз тілек білдіріп пе едіңіз? 
                     Бауыржан. Иә. 
                     Автор. Неге? 
                      Бауыржан. Алыста жүрген адам үйіне қайтуы тиіс пе, жоқ айдалаға қаңғып 
кетуі керек пе? 
                     Автор. Әрине, үйіне қайтқаны жөн. 
                     Бауыржан.   Ендеше   бұл   да   сол.   Сол   кезде   генерал-полковник   Казаков 
басқаратын   10-шы   армия   2-ші   Балтық   майданының   қарамағында   болатын.   8-ші 
гвардиялық Панфилов дивизиясы сол армия құрамында жүрді. Ол менің туған үйім емес 
пе? 
                     Автор. Рас. Сонда бармақ ойыңыз болып па еді? 
                     Бауыржан.   Иә.   Дивизиямды,   жігіттерімді   сағындым.   Онда   мен   екі   полкта 
қызмет істедім ғой. Соның қайсысы бос болса, бұрынғы орныма баруға да бейіл едім. 
Бірақ жолда генерал-полковник Чистяков кездесті де, ол мені өз армиясына шақыртып 
алды. Жақсы ұстаз жаман шәкіртін де ұмытпайды екен.
Автор. Сіз жаман шәкірт болған жоқсыз ғой, Бауке. 
                     Бауыржан. Сөздің сірәғысы емес пе? 
                     Автор. Ұстаздарыңыздан ұмытқандарыңыз бар ма? 
                       Бауыржан.   Шәкірт   үшін   ұстаздың   жаманы   жоқ.   Олардың   бәрі   де   есімде. 
Солардың ішінде ең алдымен ойыма оралатыны Панфилов пен Чистяков. Чистяков маған 
үш рет ұстаз болған кісі. Ал бір шәкірттің бір ұстаздан бастауыш кластарда, орта мектепте 
және жоғары оқу орнында сабақ алуы өмірде өте сирек кездесетін оқиға. 
                      Автор. Ол кісімен байланысыңыз қандай? 
                       Бауыржан.   Қарт   адамдардың   арасында   байланыс   бәсеңдеу   болады. 
Москваға   барғанда   -   соғамын,   сәлем   беремін.   Былтыр   Иван   Михайлович   Чистяков 
Алматыға келді. Үйіме шақырып қонақ еттім. 
                       Автор. Сізді жақсы көрген командирлеріңіздің бірі генерал-майор Баксов па 
деп ойладым, Бауке. 
                      Бауыржан. Баксов ер көңілді, өжет, өткір кісі еді. Тәртіптілікті, тиянақтылықты 
ұнататын. Бұлтаң-сұлтаңы жок, тура мінезді нағыз орыс адамы болатын. 
                       Автор.   Оны   айтып   отырған   себебім   Баксов   Сізге   алты-жеті   жақсы 
мінездемелер жазыпты. 
                      Бауыржан. Онысына рақмет. 
                       Автор.   Өзіңізді   екі   рет   Қызыл   Ту   орденіне   ұсыныпты:   2   мартта   және   16 
майда. Сіз 1945 жылы 6 июньде 1 дәрежелі Отан соғысы орденімен наградталдыңыз. Бұл 
Баксовтың сол ұсынысының нәтижесі болуға тиіс. 
                        Бауыржан. Әрине. 
                     Автор. Бір қызығы Сіз тек 6 июньде ғана наградталып отырыпсыз. Ең бірінші 
рет Қызыл Ту ордені 1942 жылы 6 июньде беріліпті. «Москваны қорғағаны үшін» медалін 
де 1944 жылы 6 июньде алыпсыз. 
                      Бауыржан. Кездейсоқ көп сәйкестіктің бірі болар. 
                      Автор.   Сіздің   батальон   басқарған,   полк   командирі   болған   кездердегі 
жауынгерлік   іс,   еңбектеріңізден   азды-көпті   хабардармыз,   Бауке.   Енді   9-шы   гвардиялық 
дивизияның басшысы болған кезіңізден қысқаша да болса дерек айтпайсыз ба? 

                      Бауыржан. 1944 жылдың екінші жартысынан бастап 1, 2, 3- Балтық және 3-
Белорусь   майдандары   әскерлерінің   иығына   Балтық   республикаларының   жерін   жаудан 
босату, бұл үшін ең алдымен жау шебін бұзып, Балтық жағалауына шығу, сөйтіп Балтық 
пен Шығыс Пруссия арасындағы күре тамырды талқандап, немістің «Солтүстік» армиялар 
тобын Германиядан бөліп ұстау міндеті жүктелді. Дұшпанның 16 және 18-армияларына 
соққы бере отырып, жаз бойы бұл майдандар осы міндетті сатылап орындаумен болды. 
Оңтүстік Литваға (Вильнюс, Каунас, Неман жағалауы) Черняховский бет қойды. Курляндия 
мен   Ригаға   қарай  Баграмян   құлаш   сермеді.  Еременко   Резекнеге   бағыт   ұстады.   Сөйтіп 
Вильнюс, Шауляй, Елгава, Двинск, Резекне алынды. 3-ші Балтық майданының армиялары 
Остров пен Псковты, Ленинград майданының  әскерлері Нарваны азат етті. Сөйтіп бұл 
майдандар   біртіндеп   күз   бойы   алға   баса   берді.   Рига   босатылды.   Октябрьдің   екінші 
жартысында 3-ші Балтық майданы ажыратылды. 1945 жылы январьдың басында қалған 
екі Балтық майданы шабуылды тоқтатып, аз уақытқа табан тіреп бекіністе болды. 1-ші 
Балтық майданының қарамағындағы 9-шы гвардиялық дивизияға мен осы кезде келдім. 
Бұл   майдандар   мен   армиялар   штабтарында   алдағы   шайқас-шабуылдардың   жоба-
жоспарлары үсті-үстіне талқыланып жатқан қарбалас, қызу шақ еді. 
                      Олай   болатын   себебі   мынадай.   Қырық   бірінші   жылы   немістердің   біздің 
Отанымыздың   жеріне   үш   топқа   бөлініп   кіргенін   білесің.   Олар:   «Солтүстік»,   «Орталық» 
және   «Оңтүстік»   армиялар   топтары   деп   аталды   ғой.   Біздің   әскерлердің   соққысы 
салдарынан 
оның   екеуі,   әсіресе   «Оңтүстік»   армиялар   тобы   тоз-тоз   болып,   бірнеше   рет   қайта 
жасақталды. Тек «Солтүстік» армиялар тобы ғана үш жыл бойына қаймағы бұзылмаған 
қалпында   тұрды.   Балтық   майдандары   әскерлерінің   1944   жылғы   жазғы,   күзгі   тегеурінді 
қимылдарынан кейін бұл да өзінің бұрынғы белсенді оперативтік-стратегиялық бірлестік 
қалпынан айрылды. Бұрын Балтық жеріне бауырын төсей созылып жатқан «Солтүстік» 
армиялар   тобы,   енді   таяқ   тиген   жыландай   жиырылып,   шиыршықталып,   «Курляндия» 
армиялар тобы  деп аталып, түбекке тығылды.  Бұл  топта отыздан  аса дивизия  болды. 
1944   жылы   5   сентябрьде   Финляндияның   бізбен   соғысты   тоқтатуына   байланысты, 
Финляндиядағы неміс әскерлері де «Курляндия» тобына келіп құйылып жатты. 
                  Сөйтіп, тар түбекке иін тіресе тығыздалып топталған жау жан аямай қарсылық 
көрсетті.   Жабайы   шошқалар  емен  ағашының   түбін  тұмсығымен   қопарып,   қалай  ойран-
асыр   қылса,   немістер   де   Курляндия   түбегін   сондай   етіп,   окоппен   ойып,   траншеямен 
тілімдеді. Ордың әр он бес метрінен автомат пен винтовканың тұмсықтары қылтиып, әр 
сексен метр жерде қылғына қылқиып пулеметтер тұрды. 
                    Орлардың   алдына,   30-40   метрдей   жерден,   темір   тікенекті   сым   темірлер 
тартылып, артына, 15-20 метрге, бүйінің ініндей үңірейе блиндаждар тізілген. Бұл - жау 
бекінісінің бірінші линиясы болса, содан жүз-екі жүз метрдей қашықтықтан дәл осындай 
екінші   линия   тартылған.   Екінші   линияның   арты   танк   өте   алмайтын   жалпақ   та   терең 
орлармен қоршалып, артиллериямен тығындалған. 
                    Мұның бәрі бірінші рубеж аталады. Одан бес-алты километрдей кейінде дәл 
осындай   құрылыс,   құралдары   бар   екінші   рубеж   басталады.   Одан   кейін   үшінші   рубеж 
келеді.   «Солтүстік»   армиялар   тобының   командашысы   генерал-полковник   Шернер   осы 
линия, рубеждегі солдаттардан бір-бірлеп отырып, өлсем де орнымнан шегінбеймін деген 
қолхат алған. 
                     Олай болатын себебі Совет Одағының жеріне басып кірген кезде Гитлер өз 
күшінің сол қанатын Курляндия арқылы Ленинградқа төкті. Ленинградқа блокада жасады. 
                        -         Егер   Курляндия   біздің   уысымызда   тұратын   болса,   Россия   үшін 
Европаға   жол   жабық.   Курляндия   -   Россияның   Балтық   теңізіндегі   форпосты   саналатын 
Ленинградты   алатын   плацдарм.   Ол   -   Ленинградтың   тажалы,   одан   соң   Россияның 
Европалық   бөліміне   сілтелетін   найза.   Сондықтан   Курляндияға   тез   табан   тіреп,   оны 
қаһарман қамалға айналдыруымыз керек, - деп өзінің стратегиялық нұсқауын берді. Қырық 
төртінші  жылы   Совет  Армиясының  Балтық  майдандары  әскерлерінің  жойқын  шабуылы 
басталып, Гитлер армиясы амалсыздан кейін шегіне бастады. Осы кезде Гитлер: 

                         -        Қайткен   күнде   де   Курляндиядан   айрылмау   керек.   Орыстар   Балтық 
жағалауына   шыға алмайтын  болсын!  Әйтпесе  Финляндия,  Швеция,  Норвегия,  Польша, 
Дания   қолдан   кетеді.   Шығыс   Пруссия   қатал   соққыға   ұшырайды.   Одан   кейін   бүкіл 
империяға қатер төнеді, - деп және бажылдады.- Күшті қорғаныс шебін жасап, қайткенде 

жүктеу/скачать 1,37 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: