Ақылбеков Ә. Т., Кривобоков В. П., Даулетбекова А. К
Деформа́ция механи́ческая
жүктеу/скачать 4,15 Mb. Pdf көрінісі
|
Деформа́ция механи́ческая Deformation, distortion, strain (от лат. deformatio – искажение) Изменение взаимного расположения множества частиц материальной среды, возникающее в результате приложения механических сил, теплового расширения, воздействия электрического и магнитного полей и др., приводящее к искажению формы и размеров тела и вызывает изменение сил взаимодействия между
Deformation, distortion, strain (лат. deformatio – қисаю) Механикалық күштің түсірілуі, жылулық ұлғаю, электрлік және магниттік ӛрістерінің және т.б. әсері нәтижесінде туындайтын, дене ӛлшемінің және пішінінің бұрмалануына әкелетін және бӛлшектер арасындағы ӛзара әрекеттесу күшін ӛзгертетін, яғни кернеу тудыратын материалдық ортаның кӛптеген бӛлшектерінің ӛзара орналасуының ӛзгеруі.
52
частицами, т.е. появление напряжений. деформация вязко-упругая / ductile elastic deformation — для нее характерна явная зависимость от процесса нагружения во времени, причем при снятии нагрузки деформация самопроизвольно стремится к нулю. Зависит от скорости нагружения. — тұтқыр-серпімді деформация / ductile elastic deformation — оған жүктеу процесінің уақытқа айқын тәуелділігі тән, жүктемені алып тастағанда деформация ӛздігінен нӛлге ұмтылады. Жүктеменің жылдамдығына тәуелді. деформация пластическая / plastic
deformation — сохраняется при снятии напряжений и сопровождается рассеянием энергии; величина ее зависит не только от значений приложенных сил, но и от предшествующей истории их изменения.
deformation — кернеуді алып тастағаннан кейін де сақталады және энергияның шашырауымен қабаттаса жүреді; оның шамасы тек түсірілген күштің мәніне ғана емес, сонымен қатар олардың алдыңғы ӛзгерісіне тәуелді болады.
deformation, reversible deformation, elastic strain, deflection, compliance — возникает и исчезает одновременно с нагрузкой и не сопровождается рассеянием энергии. Не зависит от скорости нагружения. — серпімді деформация / elastic [Hooke(an)] deformation, reversible deformation, elastic strain, deflection, compliance — жүктемемен бір мезетте пайда болады және жоғалады, сондай-ақ
энергияның шашырауы болмайды. Жүктеу жылдамдығына тәуелді емес. деформация холодная / cold strain — пластическая деформация, при которой происходит упрочнение и отсутствует разупрочнение. — суық деформация / cold strain — беріктік пайда болатын және беріктіктен ажырау болмайтын пластикалық деформация.
Deforming, straining Пластическое формоизменение материала под
действием внешнего усилия; применяется для придания требуемой геометрической формы металлоизделиям и полуфабрикатам, для создания в них необходимой структуры и свойств. Cм. также деформация, деформируемость. Деформациялау Deforming, straining Сыртқы күштеудің әсерінен материал пішінінің пластикалық ӛзгеруі; металдық бұйымдарға, жартылай дайын ӛнімдерге талапқа сай геометриялық пішін беру үшін қасиеттерді алу үшін қолданылады. Сон. қ. қараңыз: деформация,
Deformability, formability Способность металлического тела пластически деформироваться без
макроразрушения. См. также деформация, деформирование. Деформацияланғыштық Deformability, formability Металл дененің
макро бұзылуынсыз пластикалық деформациялана алу қабілеті. Сон. қ. қараңыз: деформация, деформациялану. Диаграмма состояния (диаграмма равновесия, диаграмма фазовая) Constitution diagram, constitutional diagram, equilibrium diagram Геометрическое изображение равновесных состояний термодинамической системы при разных
значениях параметров, определяющих эти состояния (температуры, давления, концентрации компонентов и т.д.) Қалып-күй диаграммасы (тепе-теңдік диаграммасы, фазалық диаграмма) Constitution diagram, constitutional diagram, equilibrium diagram Күйді анықтайтын параметрлердің (температура, қысым,
компонеттер концентрациясы және т.б.)
түрлі
мәндеріндегі термодинамикалық жүйе тепе- теңдік күйінің геометриялық сызбасы. 53
Diamagnetism Свойство, характеризующее магнитную восприимчивость плазмы, способность при помещении в магнитное поле намагничиваться навстречу действующему на нее внешнему магнитному полю.
Diamagnetism Плазманың магнитті қабылдағыштығын, ғимаратта сыртқы магниттік ӛрістен оған қарсы әрекет ететін магниттік ӛрістегі магниттелу қабілетін сипаттайтын қасиет. Диафра́гма (в электро́ нной и ио́ нной о́птике) Shield, diaphragm stop Отверстие в проводящей пластине на пути пучка, ограничивающее его сечение. Диафрагма (электрондық және иондық оптикада) Shield, diaphragm stop Кӛлденең қимасын шектейтін шоқтың жолындағы ӛткізгіш пластинадағы саңылау.
Dynamics of diluted gases Раздел газовой динамики, в котором при изучении течения газа низкой плотности учитывается его дискретная молекулярная структура. Разрядталған газдың динамикасы
Dynamics of diluted gases Тӛмен тығыздықтағы газ ағысын
қарастырған оның дискретті молекулалық құрылымы ескерілетін, газ динамикасының бӛлімі.
Electric dipole (от греч. di – два и pólos – полюс), douplet, electric douplet Система, состоящая из двух равных по абсолютной величине и разноимѐнных точечных зарядов, находящихся на некотором расстоянии друг от друга. Электрлік диполь Electric dipole (гр. di – екі и pólos – полюс), douplet, electric douplet Бір-бірінен белгілі бір
қашықтықта орналасқан, абсолют шамасы бойынша бірдей және таңбасы әр түрлі нүктелік зарядтан тұратын жүйе. Дислока́ция в криста́ллах Dislocation (от ср.- век. лат. dislocatio – смещение, перемещение) Линейный дефект кристаллической решетки, представляющий собой нарушение правильного чередования атомных плоскостей.
Dislocation ( орта ғас. лат. dislocatio – ығысу, орын ауыстыру) Атомдық
жазықтықтардың дұрыс
кезектесуінің бұзылуын сипаттайтын кристалдық тордың сызықтық ақауы. дислокация винтовая / screw dislocation — дислокация, моделью которой может слу- жить атомная плоскость, имеющая вид пологой винтовой лестницы. бұрандалы дислокация / screw dislocation — моделі атомдық жазықтығы бұрандалы басқыш сипатына ие дислокация.
дислокация, моделью которой может служить оборванная внутри кристалла атомная плоскость. шеткі дислокация / edge dislocation — атомдық жазықтықтың кристалл ішінен үзілуі түріндегі дислокация.
Dispersion (от лат. dispergo – рассеиваю, рассыпаю), disintegration Тонкое измельчение твердых тел и жидкостей, проводящее к образованию дисперсных систем: порошков, суспензий, эмульсий.
Dispersion (лат. dispergo – шашу, шашырату), disintegration Дисперстік жүйелер: ұнтақтар, суспензиялар, эмульсиялар түзілуіне алып келетін, қатты денелер мен сұйықтықтарды ұсақтау. Диспе́рсность Dispersibility, dispersion Характеристика размеров частиц в
Dispersibility, dispersion Дисперстік жүйелердегі бӛлшектер 54
дисперсных системах. Дисперсность обратно пропорциональна среднему диаметру частиц и определяется удельной поверхностью, т.е. отношением общей поверхности частиц к единице объема или массы дисперсной фазы.
ӛлшемдерінің сипаттамасы. Дисперстік бӛлшектің орташа
диаметріне кері
пропорционал және меншікті бетпен, яғни бӛлшектерінің жалпы бетінің, оның бірлік кӛлеміне немесе дисперстік фаза массасына қатынасымен анықталады. Диссоциа́ция Dissociation, splitting (от лат. dissociatio – разделение, разъединение) Обратимый распад молекулы на две или несколько частей – свободные радикалы, ионы и другие молекулы под воздействием электрического тока,
теплоты, ионизирующего излучения и т.д. Диссоциа́ция Dissociation, splitting (лат. dissociatio – бӛліну, ажырау) Электр тогының, жылудың, иондаушы сәулеленудің және
т.б. әсерінен молекулалардың бір
немесе бірнеше
бӛліктерге – бос радикалдарға, иондарға және басқа да молекулаларға қайтымды ыдырауы. диссоциация термическая / thermal
dissociation — химическая реакция обратимого разложения вещества, вызываемая повышением температуры.
thermal
dissociation — температураның жоғарылауы нәтижесінде заттың қайтымды ыдырау реакциясы
photochemical dissociation, fotodissociation — химическая реакция
обратимого разложения вещества, вызываемая действием света.
photochemical dissociation, fotodissociation — жарықтың әсерінен заттың қайтымды ыдырау реакциясы. диссоциация электролитическая / electrolytic dissociation — распад вещества на ионы при растворении.
dissociation — заттың еруі кезінде иондарға ыдырауы.
Spraying distance Расстояние по оси высокотемпературной газовой струи от торца направляющего устройства до напыляемой поверхности.
Spraying distance Жоғары температуралы газ ағынының осі бойынша
бағыттаушы құрылғыдан тозаңданатын бетке дейінгі арақашықтық.
Diffractometer Прибор для
анализа структуры с фотоэлектрическим или ионизационным детектором, позволяющий регистрировать рентгеновское, лазерное и др. излучения, рассеянные исследуемым объектом. В материаловедении наиболее широко
используются универсальный дифрактометр рентгеновский общего назначения (ДРОН). Дифрактометр Diffractometer Зерттелуші объектіден шашыраған рентгендік, лазерлік және т.б. сәулеленулерін тіркеуге мүмкіндік беретін фотоэлектрлі және иондаушы детектордың кӛмегімен заттың құрылымын талдауға арналған құрылғы. Материалтануда жалпы мақсаттағы әмбебап рентгендік дифрактометр (ЖӘРД) кең қолданылады.
Diffraction (от лат.
diffractus — разломанный, преломленный) Любое отклонение распространяющихся волн от направлений, предписываемых законами геометрической оптики.
Diffraction (лат. diffractus — сынған, сындырылған) Таралушы толқынның геометриялық оптика заңдарына негізделген бағытынан кез келген ауытқуы. дифракция атомов и молекул / atom and molecule diffraction — рассеяние пучка молекул на частицах газа или на поверхности твердого тела с немонотонной атомдардың және молекулалардың дифракциясы / atom and molecule diffraction — молекула шоқтарының газ
бӛлшектеріндегі немесе қатты дене бетінен 55
зависимостью интенсивности рассеяния от его направления. Определяется потенциалом взаимодействия и распределениями по начальным и конечным состояниям рассеиваемых и рассеивающих объектов.. шашырау қарқындылығының оның бағытынан монотонды емес тәуелділікпен шашырау. Шашырайтын және шашырататын объектілердің бастапқы және соңғы күйлері бойынша таралуымен және ӛзара әрекеттесу потенциалдарымен анықталады дифракция медленных электронов / slow electron diffraction — дифракция электронов с энергиями от десятков до сотен эВ; один из основных методов изучения структуры приповерхностных слоев монокристаллов толщиной ~ 1нм. баяу электрондардың дифракциясы / slow electron diffraction — энергиясы оннан жүз эВ-қа дейінгі электрондардың дифракциясы; монокристалдардың қалыңдығы ~1нм беткі қабаттарының құрылымын зерттеудің негізгі әдістерінің бірі. дифракция нейтронов / neutron diffraction — явление рассеяния нейтронов, в котором определяющую роль играют его волновые свойства. См.также нейтронография.
diffraction — нейтрондардың толқындық қасиеттері маңызды
рӛл атқаратын, нейтрондардың шашырау құбылысы. Сон. қ. қараңыз: нейтронография. дифракция рентгеновских лучей / X-ray diffraction — возникновение отклоненных (дифрагированных) лучей в результате интерференции упруго рассеянных электронами вещества вторичных волн. рентгендік сәулелердің дифракцисы / X-ray diffraction — зат электрондарымен серпімді шашыраған екінші ретті толқындардың интерференциясы нәтижесінде ауытқыған (дифракцияланған) сәулелердің пайда болуы.
diffraction — дифракция световых волн, имеющих плоский волновой фронт.
diffraction — жазық толқындық шепке (фронтқа) ие
жарық толқынының дифракциясы.
дифракция световых волн,
имеющих сферический волновой фронт. Френель дифракциясы / Fresnel diffraction — сфералық толқындық шепке ие жарық толқынының дифракциясы.
упругое
когерентное рассеяние микрочастиц объектами (т.е. рассеяние, происходящее без изменения рассеивающего объекта), при котором из начального пучка частиц
возникают отклоненные от него дифракционные пучки.
particle diffraction
Бастапқы бӛлшектердің шоғынан ауытқыған дифракциялық шоқтар пайда болатын, объектілерден микробӛлшектердің серпімді когерентті шашырауы (яғни, шашырататын объектінің ӛзгеруінсіз ӛтетін шашырау). дифракция электронов / electron diffraction — упругое рассеяние электронов на кристаллах или молекулах жидкостей и газов, при котором из первичного пучка образуются отклоненные на определенные углы дополнительные пучки электронов. См. также электронография. — электрондардың дифракциясы / electron diffraction — бастапқы шоқтардан белгілі бір бұрышқа ауытқыған қосымша электрондардың шоғы пайда болатын, электрондардың кристалдардан немесе сұйықтар мен газ молекулаларынан серпімді шашырауы. Диффуза́нт Doping agent, dopant,diffusant Диффундирующее вещество, диффундирующая примесь.
Doping agent, dopant,diffusant Диффузияланушы зат, диффузияланушы қоспа. Диффу́зия Diffusion (от лат. diffusio – распространение, Диффу́зия Diffusion (лат. diffusio – таралу, жайылу, 56
растекание, рассеивание) Взаимное проникновение соприкасающихся веществ друг в друга вследствии теплового движения частиц.
Обычно диффузия происходит в направлении уменьшения концентрации диффузанта и ведѐт к его равномерному распределению по занимаемому объѐму, к выравниванию химического потенциала. Вместе с тем существуют другие виды
диффузии, обусловленные градиентами температуры, давления и т.д. шашырау) Бӛлшектердің жылулық
қозғалысы нәтижесінде бір-біріне жақын
тұрған заттардың бір-біріне ӛзара енуі. Әдетте диффузия диффузант концентрациясының азаю бағытында жүреді және алып тұрған кӛлемі бойынша оның біркелкі үлестірілуіне, химиялық потенциалдың теңелуіне алып келеді. Сонымен қатар, температураның, қысымның және т.б.
градиентімен негізделген диффузияның басқа да түрлері бар.
diffussion — перенос диффузанта при наличии в диффузионной среде градиента давления (диффузия в поле градиента давления).
barodiffusion, pressure diffussion — диффузанттың қысым градиентіндегі диффузиялық ортада
тасымалдануы (қысым градиенті ӛрісіндегі диффузия). жүктеу/скачать 4,15 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|