Ақылбеков Ә. Т., Кривобоков В. П., Даулетбекова А. К
жүктеу/скачать 4,15 Mb. Pdf көрінісі
|
Пери́од полураспа́да Radionuclide half-life. Промежуток времени, в течение которого число ядер данного радионуклида в результате самопроизвольного распада уменьшится в два раза. Жартылай ыдырау периоды Radionuclide half-life. Берілген радионуклидтің радиобелсенді ядросының саны орта есеппен екі есе кемуіне кететін уақыт аралығы.
Periplasmatron Сильноточный источник ионов, в котором предусмотрено: (1) создание однородной плазмы в области эмиссии ионов путѐм ввода в неѐ ионизирующих электронов с внешней радиальной границы; (2)
удержание этих электронов с помощью магнитного экранирования анодов,
расположенных в магнитном поле остроугольной конфигурации. Периплазматрон Periplasmatron Аса дәл иондардың кӛзі. Онда мыналар қарастырылған: 1) иондардың эмиссия облысында сыртқы радиальді шекарасынан иондаушы электрондарды оған енгізу арқылы біртекті плазманы тудыру; 2) ӛткір бұрышты конфигурациялы магниттік ӛрісте анодты магнитті экрандау арқылы алынған
электрондарды ұстап қалу. Перколяция Percolation (от лат.
percolatio — процеживание, фильтрация). 1.
Способ выщелачивания руд
(главным образом
медных и золотосодержащих) в неподвижном слое (выщелачивание просачиванием). 2. Применительно к радиационным и плазменным технологиям теория перколяции – это математический аппарат (подход), позволяющий рассчитывать условия, при которых возникают потоки вещества и энергии через твѐрдое тело, а также
устанавливать основные закономерности в их динамике.
Percolation (лат. percolatio — сүзу). 1. Тұрақты
қабатта кенді
(негізінен құрамында мыс және алтыны бар) сілтіден тазалау тәсілі. 2.
Радиациялық және
плазмалық технологияда қолдануға қатысты перколяция теориясы –қатты дене арқылы заттың және энергия ағыны туындайтын шарттарды есептеуге, сондай-ақ олардың динакмикасындағы негізгі заңдылықтарды анықтауға мүмкіндік беретін математикалық аппарат. Печь Furnace
Устройство для термической обработки материалов и изделий. Пеш Furnace
Материалдар мен бұйымдарды термиялық ӛңдеуге арналған қондырғы. 185
металл расплавлен непосредственно электрической дугой, образующейся между электродом и его поверхностью или косвенно дугой между двумя электродами, смежными с металлом.
электрод және оның бетінің арасында немесе екі электродтың аралығында пайда болатын электр доғасымен балқытылатын пеш. печь прямого действия дуговая / direct current arc furnace — электродуговая печь, в которой один электрод расположен в центре свода печи и является катодом системы. Электроток течет от электрода через ванну к электроду, расположенному в подине печи. Ток из подины проходит через огнеупоры печи к медной опорной плите и дальше — к медным наружным кабелям. Используется в производстве ферросплавов, углеродистых и легированных сталей и нержавеющих сталей. тура әрекет ететін доғалық пеш / direct current arc furnace — пештің ортасында орналасқан және жүйенің катоды болып табылатын электроды бар электр доғалық пеш. Электр тогы ванна арқылы пештің түбінде
орналасқан электродқа қарай қозғалады. Ток пештің түбінен оның тіреуішінен мысты тіреуіш плитасына және одан әрі – сыртқы мысты кабельге қарай ӛтеді. Ферроқоспалар, кӛміртекті және легирленген болат және тот баспайтын болат ӛндірісінде қолданылады.
использующая низкие атмосферные давления вместо защитной газовой среды. вакуумдық пеш / vacuum furnace — қорғаушы газ ортасының орнына тӛмен атмосфералық қысымды қолданатын пеш.
plasma furnace — технологическая печь (обычно в металлургической или химической промышленности), в которой нагревание перерабатываемого сырья осуществляется с помощью плазмотрона (чаще дугового). плазмалы доғалық пеш / arc discharge plasma furnace — ӛңделетін шикізатты қыздыру плазматронның кӛмегімен орындалатын технологиялық пеш (әдетте металлургия және химиялық ӛндірістерде).
Thermal peak Область в окрестностях точки рассеяния быстого нейтрона или ускоренниго иона, при котором значительная часть энергии этой частицы передаѐтся атомам твѐрдого тела и превращается в тепло. Современные компьютерные модели представляют тепловой пик как расплавленную зону, затвердевающую за время порядка 1 пс. Такой переход из жидкого в твердое состояние должен сопровождаться фазовыми превращениями, характерными для быстрой или сверхбыстрой закалки. Однако экспериментальные наблюдения не обнаруживают подобных превращений. Жылулық шың Thermal peak Жылдам нейтрон немесе үдетілген ионның шашырау нүктесінің айналасындағы облыс. Мұнда бӛлшектер энергиясының айтарлықтай бӛлігі қатты дене атомына беріліп, жылуға айналады. Қазіргі заманғы комплекстік модельдер жылулық шыңды 1 пс уақыт аралығында қатаятын балқытылған аймақ түрінде сипаттайды. Мұндай сұйық күйден қатты күйге ӛту жылдам немесе аса жылдам шыңдауға тән фазалық ауысулармен қабаттаса жүруі тиіс. Алайда мұндай ауысулар эксперменттік бақылауларда тіркелмеген.
Pinch effect Свойство канала электрического разряда в электропроводящей среде уменьшать своѐ сечение под действием собственного магнитного поля. Пинч-эффект Pinch effect Электр разряды каналының электр ӛткізгіш ортада ӛзінің қимасын токтың меншікті магнит ӛрісі әсерінен кішірейту қасиеті.
Pyrolysis (от греч. руг — огонь, lysis — Пиролиз Pyrolysis (гр. руг — от, lysis — ыдырау) 186
разложение, распад) Необратимый термический процесс разложения веществ без окисления. Заттардың ыдырауының тотығусыз қайтымсыз термиялық процесі. пиролиз плазмохимический / plasmochemical pyrolysis — термическое разложение вещества в среде
низкотемпературной плазмы,
которую используют в качестве источника энергии и средства для стимулирования химических реакций. плазмохимиялық пиролиз / plasmochemical pyrolysis — энергияның кӛзі ретінде және химиялық реакцияны қоздыру үшін
қолданылатын заттарды тӛменгі температуралы плазмалық ортада термиялық ыдырату процесі.
Один из неводных высокотемпературных методов переработки ядерного топлива, в основе
которого лежит
процесс фракционной кристаллизации: физическое разделение элементов, входящих в состав отработавшего топлива, достигается за счет различий в распределений этих элементов между жидкой и твердой фазами цинка, служащего растворителем.
Негізінде фракциялық кристалдау процесі жатқан ядролық отынды ӛңдеудің сусыз жоғары температуралы тәсілдерінің бірі: жұмыс жасап біткен отынның құрамына енетін элементтердің физикалық бӛлінуі осы элементтердің ерітінді ретінде қолданушы мырыштың сұйық және қатты фазалары арасында таралу айырмашылықтары есебінен қол жеткізіледі. Питтинг Pitting
1. Формирование маленьких острых каверн на поверхности коррозией, износом или другим механическим воздействием. 2. Местная
коррозия металлической поверхности, ограниченная точкой или малой областью, которая имеет форму каферны.
Pitting
1. Коррозия, тозу немесе басқа механикалық әсерлерден беткі қабатта кішкентай ӛткір коверндардың қалыптасуы. 2. Нүкте немесе каферна
тәрізді күшкентай облыспен шектелген метал бетінің
жергілікті коррозияға ұшырауы. Плавле́ние Fusion, melting Процесс превращения вещества из
кристаллического (твердого) состояния в жидкое с поглощением теплоты (фазовый переход первого
рода). Главные
характеристики для чистых веществ: температура и теплота плавления. Балқыту Fusion, melting Заттың жылу жұту арқылы кристалдық (қатты) күйден сұйық күйге ӛту процесі (бірінші ретті фазалық ауысу). Таза заттар үшін маңызды сипаттамалар: температура және меншікті балқу жылуы.
плавление в вакууме для того, чтобы предотвратить загрязнение из воздуха или удалить газы, уже растворенные в металле; затвердевание может также быть выполнено в вакууме или при низком давлении. вакуумдық балқыту / vacuum melting — металдың ауада ластануының алдын алу және де оның құрамында ерітілген газды алып тастау
мақсатында вакуумда болатын балқыту процесі; қатайту сонымен қатар вакуумда немесе
тӛменгі қысымда
орындалуы мүмкін. плавление окислительное / oxidation melting — технологический приѐм плавки металла или сплава, при котором его примеси (С, Si, Mn, Сr и др.) интенсивно окисляются вводимыми газообразными или твердыми окислителями. тотықтырушы балқыту / oxidation melting — металл немесе қорытпаны, құрамындағы қоспалары (С, Si, Mn, Сr және басқалар) оған ендірілетін газ тәрізді
немесе қатты
тотықтырғыштармен тотықтырыла отырып, балқытудың технологиялық әдісі. 187
Plasma От греч.Plasma – изображение, вымысел. Частично или полностью ионизированный газ,
который может
быть как
квазинейтральным, так
и не
квазинейтральным. Плазма
считается четвѐртым (после твѐрдого, жидкого и газообразного) агрегатным состоянием вещества. Слово «ионизированный» означает, что от значительной части атомов или молекул отделѐн по крайней мере один электрон. Слово
«квазинейтральный» означает, что несмотря на наличие свободных зарядов (электронов и ионов) суммарный электрический заряд плазмы равен нулю. Присутствие свободных электрических зарядов делает плазму проводящей средой, что обуславливает еѐ заметно большее (по сравнению с другими агрегатными состояниями вещества) взаимодействие с магнитным и электрическим полями. Термин «плазма» используется для систем заряженных частиц,
достаточно больших
для возникновения коллективных эффектов. Микроскопические малые
количества заряженных частиц (например, пучки ионов в ионных ловушках) не являются плазмой.
Plasma
Гр.Plasma – бейне, жалған. Квазибейтарап, сондай-ақ квазибейтарап емес күйде бола алатын, толығымен немесе бір бӛлігі ғана иондалған газ. Плазма заттың агрегаттық күйінің тӛртінші күйі (қатты, сұйық және газды күйден кейін) болып саналады. «Иондалған» сӛзінің мағынасы атомның немесе молекуланың айтарлықтай бӛлігінен кем дегенде бір электроны бӛлініп алынған дегенді білдіреді. «Квазибейтарап» сӛзінің мағынасы бос зарядтардың бар болуына қарамастан (электрондар және зарядтар) плазманың жалпы электр заряд нӛлге тең екендігін білдіреді. Еркін электр зарядтарының болуы ӛткізгіштік ортаға айналдырып, магнит және электр ӛрістерімен әрекеттесуіне (басқа агрегаттық күйлермен салыстырғанда) айтарлықтай жағдай
жасайды. «Плазма» термині ұжымдық эффектілердің пайда болуына жеткілікті зарядталған бӛлшектер жүйесі
үшін қолданылады. Зарядталған бӛлшектердің (мысалы, иондық тұзақтағы иондар шоғыры) микроскопиялық аз мӛлшері плазма деп есептелмейді.
плазма, сопровождающая процесс абляции вещества на поверхности твѐрдого тела.
дененің бетінде заттың абляция процесі қабаттаса жүретін плазма.
плазма, которая генерируется в среде газообразного водорода.
тәрізді сутектік ортада генерацияланатын плазма.
для
генерации которой
в качестве технологического газа используется воздух.
үшін технологиялық газ ретінде ауа қолданылатын плазма.
плазма,
содержащая область
с существенным отклонением какого-либо параметра от среднего значения (плотности, температуры, концентрации зарядов и т.д.). ұйытқыған плазма / disturbed plasma — қандай да бір параметрінің (тығыздығының, температурасының, заряд
концентрациясының және т.б.) орташа мәнінен айтарлықтай ауытқыған облысы бар плазма.
ionized plasma — плазма с относительно небольшой долей нейтральных частиц (атомов, молекул). жақсы иондалған плазма / well ionized plasma
— бейтарап бӛлшектерінің (атомдарының, молекулаларының) саны
салыстырмалы түрде аз болатын плазма. плазма высокотемпературная / high temperature plasma — плазма, в которой температура ионов превышает 10 6 К. жоғары температуралы плазма / high temperature
plasma
— иондарының температурасы 10 6 К асатын плазма. 188
— плазма, существующая в газовом разряде. газды разрядты плазма / breakdown plasma — газдық разрядта болатын плазма. плазма дистанционная / distant plasma — плазма, которая инициируется в удалѐнной камере (отсеке
камеры), а затем транспортируется в рабочую камеру с обрабатываемым материалом. Преимущество: жесткое ультрафиолетовое излучение не
взаимодействует с чувствительными компонентами. Недостаток: сложность организации еѐ транспортировки.
қашықта
орналасқан камерада қоздырылатын, кейіннен ӛңделетін материалмен жұмыс жасалатын камераға тасымалданатын плазма. Артықшылығы: ультракүлгін сәуле сезгіш компоненттермен әрекеттеспейді. Кемшілігі: оны тасымалдауды ұйымдастырудың қиындығы. плазма замагниченная / magnetized plasma — плазма, находящаяся в магнитном поле в таких условиях, что ларморовская частота вращения заряженных частиц в нѐм существенно превышает характерную частоту соударений между односортными частицами (электронами и ионами).
ондағы зарядталған бӛлшектердің ларморлық айналу жиілігі бір сортты бӛлшектердің (электрондардың және иондардың) ӛзара соқтығысу жиілігінен асып түсетіндей жағдайдағы магниттік ӛрісте орналасқан плазма.
термин, применяемый в основном в русской литературе. В иностранной литературе эта плазма
называется «ненейтральной». Представляет собой ансамбль заряженных частиц, в котором отсутствует полная нейтральность электрического заряда. Такие
системы характеризуются, в зависимости от плотности заряда, большими собственными электрическими полями. Известно, что заряженная плазма проявляет коллективные свойства, которые качественно аналогичны коллективным свойствам нейтральной плазмы. Заряженная плазма используется в ускорителях, основанных на коллективных эффектах, в исследованиях по физике сильноточных релятивистских электронных пучков, для генерации мощного микроволнового излучения, для захвата античастиц и получения позитронной плазмы, а также ускорения ионов и нагрева плазмы на коллективных неустойчивостях. зарядталған плазма / unneitral plasma — негізінен орыс әдебиеттерінде қолданылатын термин. Шет елдік әдебиеттерде бұл термин «бейтарап емес» деп аталады. Жалпы электрлік заряды
толығымен бейтараптанбаған зарядталған бӛлшектер ансамблін айтады. Мұндай жүйелер зарядтың тығыздығына сәйкес үлкен меншікті электр ӛрісімен сипатталады. Зарядталған плазманың кӛрсететін ұжымдық қасиеттері сапалық тұрғыда бейтарап плазманікіне ұқсас екендігі белгілі. Зарядталған плазма ұжымдық
эффектіге негізделген үдеткіштерде, аса дәл релятивті электрондар шоғы физикасында, қуатты микротолқынды сәулені генерациялау үшін, анти бӛлшектерді қармап алу және позитронды плазма алу үшін, сондай-ақ иондарды үдетуге және ұжымдық тұрақсыздықта плазманы қыздыру үшін қолданылады.
плазма, в которой средняя потенциальная энергия взаимодействия частиц значительно меньше их средней кинетической энергии. идеал плазма / perfect plasma — ондағы бӛлшектердің әрекеттесуінің орташа
потенциалдық энергиясы олардың орташа кинетикалық энергиясынан әлдеқайда аз болатын плазма.
— плазма, у которой температуры всех компонентов (в первую очередь электронов и ионов) равны. изотермиялық плазма / isothermal plasma — барлық
компоненттерінің (ең
бірінші электрондардың және иондардың) температурасы тең болатын плазма. 189
плазма, полученная в импульсном газовом разряде. импульсті плазма / pulse plasma — импульсті газды разрядта алынған плазма. плазма индуктивная / inductance plasma — плазма, в которой электроны возбуждаются не с помощью электрического переменного поля, а с помощью внешней катушки индуктивности под действием переменного напряжения. Полученная плазма является устойчивой в области низкого вакуума и до области
нормальных давлений. Температура такого «плазменного пламени» находится в диапазоне от 10 000 до 20 000 К.
онда электрондар айнымалы электр ӛрісі кӛмегімен емес,
айнымалы кернеудің әсерінен сыртқы индуктивтілік катушканың кӛмегімен қоздырылатын плазма. Алынған плазма тӛменгі вакуум облысында және қалыпты қысым облысына дейін тұрақты болып табылады. Мұндай «плазмалық жалынның» температурасы 10 000 нан 20 000К
дейінгі диапазон аралығында жатады. плазма квазиравновесная / quasi-equilibrium plasma — низкотемпературная плазма, характеризующаяся практически одинаковой температурой всех частиц. В плазмохимических процессах она является эффективным энергоносителем, а также источником химически активных частиц, в т.ч. атомов и радикалов.
equilibrium plasma — барлық бӛлшектерінің температурасы бірдей тӛмен температуралы плазма. Плазмалы химиялық процестерде эффективті энергия тасымалдаушы, сондай- ақ химиялық белсенді бӛлшектердің, соның ішінде атомдардың және радикалдардың кӛзі болып табылады. плазма лазерная / laser plasma — нестационарная плазменная среда,
образующаяся при воздействии мощного лазерного излучения на вещество. лазерлік плазма / laser plasma — затқа қуатты лазерлік сәуленің әсер етуінен түзілетін тұрақсыз плазмалық орта.
жүктеу/скачать 4,15 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|