Ақылбеков Ә. Т., Кривобоков В. П., Даулетбекова А. К
жүктеу/скачать 4,15 Mb. Pdf көрінісі
|
Оксидирование Oxide formation, oxidation Создание оксидной пленки на поверхности изделия или заготовки в результате окислительно-восстановительной реакции. О. преимущественно используют для получения защитных и декоративных покрытий, а также для формирования диэлектрических слоев.
Различают термический, химический, электрохимический (или анодный) и плазменный методы О. Оттегілеу Oxide formation, oxidation Қышқылдандыру-қалпына келтіру реакциясы нәтижесінде дайындаманың немесе
бұйымның бетінде оттектік қабық түзу. Оттегілеу кӛбіне қорғаушы және декоративті қабат алу үшін, сондай-ақ диэлектрлік қабаттарды алу үшін
қолданады. Оттегілеудің термиялық, химиялық, электрохимиялық және плазмалық әдістері бар. Оксиды поверхностные Surface oxides Оксидная плѐнка
на поверхности большинства металлов. Самопроизвольно образуется в среде, содержащей кислород. В большинстве случаев замедляет или
Surface oxides Кӛптеген металдардың бетіндегі оксидті қабық. Оттегі бар ортада ӛздігінен пайда болады. Кӛптеген жағдайда оның астында жатқан металдың қышқылдануын баяулатады 166
полностью исключает окисление лежащего под ней металла. По этой причине некоторые весьма активные металлы являются очень
устойчивыми к коррозионному воздействию (например, хром), другие - относительно стабильными (например, алюминий). Путем
целенаправленного усиления оксидного слоя можно повысить стойкость металлов к окислению. Являясь диэлектриками, сильно влияют на работоспособность некоторых источников плазмы,
например, магнетронов. С помощью плазмы можно удалить поверхностные окислы практически всех металлов. немесе мүлдем тоқтады. Сол себепті кейбір белсенді металдар коррозиялық әсерге тӛзімді (мысалы, хром), ал басқалары – салыстырмалы түрде тұрақты (мысалы, алюминий) болып келеді. Оттектік қабатты мақсатты түрде күшейту арқылы металдың қышқылдануға тӛзімділігін күшейтуге болды. Диэлектрик болғандықтан, кейбір плазма кӛздерінің, мысалы,
магнетрондардың, жұмыс жасау қабілеттеріне қатты әсер етеді. Плазманың кӛмегімен барлық металдардың беттік тотықтарын алып тастауға болады. Омегатрон Omegatron Масс-спектрометр, в котором разделение ионов,
различающихся величиной отношения массы к заряду, происходит во взаимно перпендикулярных переменном электрическом и постоянном магнитном полях.
Разрещающая способность омегатрона уменьшается с ростом массы иона.
Используется для
определения состава и измерения парциального давления остаточных газов в вакуумных системах.
Omegatron Массаның ионға қатынасының шамасы бойынша ажыратылатын иондардың бӛлінуі ӛзара перпендикуляр айнымалы электрлі және тұрақты магнитті ӛрістерде жүзеге асадтын, масс-спектрометр. Омегатронның рұқсат етуші қабілеті ион массасының ӛсуімен азаяды. Вакуумдық жүйелерде қалдық газдардың құрамын анықтау үшін және парциалды қысымын ӛлшеу үшін қолданылады. Ондуля́тор Undulator, telegraphic register (франц. ondulateur, от onde — волна). Устройство, в котором создаются электромагнитные поля, действующие на движущиеся в нем заряженные частицы с периодической силой, удовлетворяющей условию: среднее за период значение силы равно нулю. Ондулятор Undulator, telegraphic register (фр. ondulateur, onde — толқын). Ішінде қозғалған зарядталған бӛлшекке күштің әр периодтағы орташа мәні нӛлге тең периодтық күшпен әсер
ететін электромагниттік ӛріс тудыратын қондырғы. Оплавле́ние Reflow
Плавление электролитического (или какого- либо другого) покрытия с последующим затвердеванием (без плавления подложки). Поверхность имеет внешний вид и физические свойства горяче-погруженной поверхности (особенно олово или покрытия из сплавов на его основе). Такое же называние носит процесс придания блеска поверхности путем еѐ оплавления.
Reflow
Электролиттік (н/е қандайда бір басқа) қаптамаларды кейіннен қатайта отырып еріту (тӛсенішті балқытпай). Үстіңгі қабат
ыстықтай-батырылған беттің сыртқы түрі мен физикалық қасиеттеріне ие (әсіресе қалайы немесе оның негізінде жасалған қоспалар қаптамасы). Үстіңгі қабатты еріту арқылы жылтырату процесі де осылай аталады. оплавление плазменное / plasma reflow — оплавление покрытия на поверхности твѐрдого тела с использованием тепла плазмы. плазмалық еріту / plasma reflow — қатты дене бетіндегі қаптаманы плазманың жылуын қолдана отырып еріту.
167
Neutron optics Раздел нейтронной физики, в котором изучаются волновые свойства нейтрона, процессы распространения нейтронных волн в разных веществах и полях. К числу таких процессов относятся дифракция и интерференция нейтронных волн, преломление и отражение нейтронных пучков на границе раздела двух сред. Нейтрондық оптика Neutron optics Нейтрондық физиканың
нейтронның толқындық қасиеттері, нейтрондық толқындардың әртүрлі ортада таралу процестері қарастырылатын бӛлімі. Мұндай процестерге нейтронды толқындардың дифракциясы және
интерференциясы, нейтрондық шоқтардың екі ортаның бӛліну шекарасында
сынуы мен шағылуы жатқызылады.
Electron optics, ion (beam-forming) optics Раздел физики, в котором изучаются законы распространения пучков заряженных частиц — электронов и ионов
— в макроскопических магнитных и электрических полях и вопросы их фокусировки, отклонения и формирования изображений. Электрондық және иондық оптика Electron optics, ion (beam-forming) optics Зарядталған бӛлшектер шоғы- электрондар мен иондардың –макроскопиялық магнит және электр ӛрістерінде таралу заңдары мен оларды
фокустау, ауытқуы
және тбейнелердіәң қалыптасуы қарастырылатын физиканың бӛлімі.
Orbiton Квазичастица, являющаяся элементарным квантом орбитальной волны в твердом телею орбитальная волна – это волна деформации электронных облаков в орбитально ориентированных средах.
Орбитальная ориентированность означает, что соседние атомы должны иметь строго одинаковую форму электронных оболочек, орбиталей; деформация же орбитальной ориентрированности подразумевает, что электронная конфигурация соседних атомов слегка различается. Для существования орбитальных волн необходимо, чтобы электронные уровни в многоэлектронном атоме или ионе были вырождены. Орбитон Orbiton
Қатты денеде
орбитальды толқынның элементарлы кванты болып табылатын квазибӛлшек. Орбитальды толқын бұл – орбитальды бағдарланған орталардағы электронды бұлттар деформациясының толқыны. Орбитальды бағдарланушылық кӛршілес атомдар электронды қабықшалардың, орбитальдардың қатаң бірдей пішініне ие болуы керек екендігін білдіреді; ал орбитальды бағдарланудың деформациясы кӛршілес атомдардың электронды конфигурациясы шамалы ажыратылатынын білдіреді. Орбитальды толқындар бар болуы үшін копэлектронды атомда немесе ионда электронды деңгейлер туындаған болуы керек.
Crystallographic orientation Положение кристаллографических осей решетки кристалла или зерна относительно внешних координатных осей либо
соответствующих осей др. кристалла или зерна. Кристаллографиялық бағдарлану Crystallographic orientation Кристалл торының
немесе түйірінің кристаллографиялық остерінің сыртқы координаттық остерге немесе
басқа кристаллдың остері мен түйіріне қатысты орналасуы.
Nuclear weapon Оружие взрывного действия, основанное на использовании ядерной энергии, освобождающейся при цепной реакции деления тяжелых ядер или термоядерной реакции синтеза легких ядер.
Nuclear weapon Жеңіл ядролар синтезінің термоядролық реакциясы немесе ауыр ядролардың тізбектік бӛліну реакциясы кезінде бӛлінетін ядролық энергияны пайдалануға негізделген жарылыстық әсері бар қару.
168
Coherent precipitate, sediment Кристаллический осадок, который
образуется из
твердого раствора с ориентацией, сохраняющей непрерывность между кристаллической решеткой выпадающего в осадок вещества, и решеткой матрицы. Обычно сопровождается некоторым напряжением в обеих решетках. Решетки соответствуют поверхности раздела между осадком и матрицей, не позволяющей различить границы фаз. Когерентті тұнба Coherent precipitate, sediment Тұнбаға түсетін заттың кристалл торының немесе матрицаның торының арасындағы үздіксіздікті сақтайтын бағдарлы қатты ерітіндіден түзілетін кристалл тұнба. Әдетте екі торда да кернеудің пайда болуымен жүреді. Торлар тұнба мен фазалар шекарасын айыруға мүмкіндік бермейтін матрица арасындағы бӛліну бетіне сәйкес келеді.
Precipitation, deposition, sedimentation 1. Способ выделения одного или нескольких компонентов раствора переводом их
в малорастворимые соединения. 2. Выделение дисперсной фазы из запыленных газов или суспензий под действием инерционных или
электростатических сил. Тұндыру Precipitation, deposition, sedimentation 1. Ерітіндінің аз еритін қосылыстарға ауыстыра отырып бір немесе бірнеше компоненттерін бӛліп алу әдісі. 2. Инерциялық немесе электростатикалық күштің әсерінен тозаңдатылған газдан немесе суспензиядан дисперстік фазаны бӛліп алу. осаждение из паровой фазы / physical vapor deposition (PVD) — общее название процессов нанесения покрытий, основанных на
физических методах
конденсации вещества из паровой (газовой) фазы. Наиболее общие PVD методы включают распыление и испарение. Разбрызгивание, которое является главным процессом PVD, использует перенос материала от источника к детали посредством бомбардировки мишени
газовыми ионами,
которые ускоряются высоким напряжением. Испарение, которое
было первым
процессом PVD, предполагает перенос материала для формирования покрытия только физическим способом, по существу выпариванием. PVD процессы используются, чтобы
улучшить износостойкость, сопротивление истиранию и твердость режущих инструментов, а также как коррозионно-стойкие покрытия. — булық фазадан тұндыру / physical vapor deposition (PVD) — заттардың бу (газдық) фазасынан конденсациялануына негізделген қаптаманы жүргізу процесінің жалпы атауы. Жалпы PVD әдістеріне тозаңдану және булану жатады. PVD-дің негізгі процесі болып табылатын бүрку процесінде материалдың кӛзден бұйымға тасымалдануы нысананы жоғары кернеумен үдетілген газ иондарымен соққылау арқылы жүргізіледі. PVD процестері материалдардың тозуға тӛзімділігін және кескіш құралдардың қаттылығын, сонымен қатар қаптаманың коррозияға тӛзімділігін арттыру
үшін қолданылады. осаждение из парогазовой фазы / vapor- and-gas deposition, vapor (-phase) deposition — метод
получения металлических порошков, включающий высокотемпературный нагрев материала и его
испарение с последующей конденсацией. бу газдық фазадан тұндыру / vapor-and-gas deposition, vapor (-phase) deposition — материалды жоғары температураларға дейін қыздыру арқылы буландырып, кейіннен конденсациялау арқылы металл ұнтақтарын алу әдісі. 169
(CVD) / сhemical vapour deposition(CVD) — химическое осаждение из паровой фазы. В CVD-процессе тонкая
пленка на
поверхности изделия образуется в ходе химической реакции компонентов газовой или паровой смеси между собой или между ними и материалом изделия. химиялық (CVD) бу фазадан тұндыру / сhemical vapour deposition(CVD) — бу фазадан химиялық тұндыру. CVD процесінде бұйым бетіндегі жұқа қабық газды немесе булы қоспа компоненттерінің ӛзара немесе олардың
бұйым материалымен болған химиялық реакцияның нәтижесінде пайда болады. осаждение из паровой фазы химическое, усиленное плазмой (PACVD) / plasma enhanсed сhemical vapour
deposition(PACVD) — процесс CVD, усиленный плазмой. В качестве важных применений плазменных CVD-процессов выступают осаждение пленок аморфного углерода и кремния, а также пленок нитрида титана, карбида титана или нитрида кремня. плазмасымен күшейтілген бу фазадан химиялық тұндыру(PACVD) / plasma enhanсed сhemical vapour deposition(PACVD) — плазмамен күшейтілген CVD процесі. CVD
процесінің маңызды
қолданысы аморфтық кӛміртегі мен кремнийдің, сондай- ақ титан нитридінің, титан карбидінің немесе кремний нитридінің қабығын тұндыру болып табылады.
Fission fragments Ядра, образующиеся при ядерном делении и обладающие кинетической энергией, полученной при этом делении.
Fission fragments Ядролық ыдырау кезінде пайда болатын және осы ыдыраудың нәтижесінде кинетикалық энергияға ие болатын ядролар.
Radioactive waste vitrification Отверждение жидких
или порошкообразных радиоактивных отходов путем смешения их со стеклообразующими материалами, нагрева смеси до 1000 0 С и
розлива образующегося стекловидного продукта в толстостенные контейнеры из нержавеющей стали для застывания и последующего захоронения. Радиобелсенді қалдықтарды шыныландыру Radioactive waste vitrification Сұйық немесе ұнтақ тәрізді радиобелсенді қалдықтарды шыны түзетін материалдармен араластыру, 1000 0 С дейін қыздыру және түзілетін шыны тәрізді ӛнімді тотықпайтын болаттан жасалған қалың
қабырғалы контейнерлерде суыту және кейіннен кӛму үшін құю арқылы қатайту.
Islands
Гетерогенные двух-
или трѐхмерные образования на поверхности твѐрдого тела, возникающие в результате конденсации при условии, что атомы в них сильнее связаны между собой, чем с подложкой. Бұрыштаулар Islands
Қатты дененің
бетінде конденсация нәтижесінде пайда болатын екі немесе үш ӛлшемді гетерогенді түзілістер. Мұндай түзілістер ондағы атомдардың тӛсеніш атомдарымен болатын байланысына қарағанда бір-бірімен байланысы күштірек болғанда туындайды. островки адатомов / adatom islands — частицы, образованные в результате слияния адатомов. — адатомдардың бұрыштаулары / adatom islands — адатомдардың бірігуі нәтижесінде пайда болатын бӛлшектер.
образование ямок на гладкой поверхности в результате ионной бомбардировки, которые можно представить как островки вакансий. вакансиялық бұрыштаулар / vacancy islands — иондық атқылау нәтижесінде тегіс бетте түзілетін, вакансиялық бұрыштаулар деп есептеуге болатын шұңқырлар. островок критический / critical island — неустойчивый островок такого размера, что критикалық бұрыштау / critical island — оған тағы да бір атомды қосқанда тұрақты 170
присоединение к нему ещѐ одного атома делает его устойчивым. күйге
ӛтетін ӛлшемдегі тұрақсыз бұрыштаулар. островки магические / magic islands — островки определѐнных размеров на поверхности твѐрдого тела, которые из-за своей специфической структуры обладают повышенной стабильностью. магиялық бұрыштаулар / magic islands — ӛзінің ерекше құрылысының арқасында жоғары тұрақтылыққа ие болатын, қатты дене
бетіндегі белгілі
бір ӛлшемді
бұрыштаулар. Осциллятор Oscillator Материальная колебательная система.
Oscillator Материалды тербелмелі жүйе.
Oscillations Процесс колебания частиц около
положения устойчивого равновесия. Осцилляциялар Oscillations Тӛзімді тепе-теңдік қалыбының жанындағы бӛлшектердің тербелу процесі. осцилляции Фриделя / Friedel oscillations – периодическое распределение электронной плотности в металлах, возникащее при экранировании примеси. Фридель осцилляциялары / Friedel oscillations – қоспаны қалқалау кезінде туындаушы металдардағы электронды тығыздықтың периодты таралуы.
колебания плазменных электронов в электромагнитном поле. Электрондар осцилляциялары / electron oscillations – электромагнитті ӛрістегі электрондардың плазмалық тербелістері. жүктеу/скачать 4,15 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|