елесі тапсырмалар төмендегі мәтін бойынша

елесі тапсырмалар төмендегі мәтін бойынша 
Химияның табиғатты, тірі дүниені зерттеуде және халық шаруашылығын дамытуда маңызы 
зор. Химияның негізгі міндеттеріне халық шаруашылығына қажетті сапалы өнімдер алу, 
өндіріс қарқынын арттыру, қалдықсыз заттар өндіру, тағы басқа міндеттер жатады. 
Табиғатта халық шаруашылығына қажетті заттар кездесе бермейді. Сондықтан химиялық 
әдістерді және химияның жетістіктерін пайдаланып алуан түрлі өнімдер өндіреді. 
1. «Жетістіктерін» сөзіне мағынасы жақын сөзді табыңыз 
A) пайдасын 
10% болды. Пайдамен сатылған компьютердің 
бастапқы бағасы 
A) 60 мың 
B) 105,6мың 
C) 
180 мың 
D) 
мың 

B) реакцияларын 
C) табысын 
D) элементтерін 
E) өнімін 
Kелесі тапсырмалар төмендегі мәтін бойынша 
Tалант дегеніміз не? Ол бір нәрсеге, мысалы, музыкаға, әдебиетке, сурет өнеріне деген зор 
қабілет. Талантты болу тек музыкант, ақын немесе суретшіге ғана тән емес. Кез келген 
мамандық иелерінің ішінде қабілеттері мен таланттылары кездеседі. Әрбір адамның өзіне 
тән қабілеттілігі болады. Ол еңбек пен әрекет үстінде ғана дамиды. Халықтың «талант 
дегеніміз еңбек» дейтіні сондықтан. 
2. Берілген мәтінге сәйкес тақырыпты таңдаңыз 
A) Талант 
B) Халықтық қабілет 
C) Өнер иесі болу 
D) Мамандық 
E) Еңбек 
3. «Зор» сөзіне мағынасы жақын сөзді табыңыз. 
A) шағын 
B) ауқымды 
C) орташа 
D) үлкен 
E) кішкентай 
4. Берілген мәтіннің мақсатын анықтаңыз 
A) талдау 
B) салыстыру 
C) пікір білдіру 
D) анықтама беру 
E) зерттеу 
Kелесі тапсырмалар төмендегі мәтін бойынша 
Бесікке салу жолы үлкен немесе елдің тәрбиелі, өнегелі әжелеріне, әйелдерге 
тапсырылады. Ол бесікті отпен аластап, «тыштырма» жасап алып, баланы бесікке бөлейді. 
Бесікке салған адамға «бесікке салар», яғни кәделі сый беріледі. Осындай қуаныш үстінде 
«Бесік жыры» айтылады. 
5. Берілген мәтінге сәйкес тақырыпты таңдаңыз 
A) Бесік жыры 

B) Кәделі сый 
C) Қуанышты күн 
D) Бесікке салу 
E) Отпен аластау 
6. «Бөлейді» сөзіне мағынасы жақын сөзді табыңыз 
A) жату 
B) қою 
C) ойнату 
D) тұрғызу 
E) салу 
7. Берілген мәтіннің мақсатын анықтаңыз 
A) салыстыру 
B) ғылыми зерттеу 
C) талдау 
D) пікір білдіру 
E) түсіндіру 
8. Мәтіндегі бос орынды толтырыңыз.Қазақ елінде әйелдердің арасынан әйгілі ... 
шыққан.Бұл өнердің о бастағы үлгісін Қобыланды батырдың жары - Қызқұртқа көрсеткені 
белгілі. Ол жарының тұлпарын өзі баптаған. 
А) лаушы 
B) атбегі 
С) атқосшы 
Д) әбзелші 
Е) құсбегі 
9. Тапсырмаға қосымша:Полярдың ақ қар көк мұзында тіршілік ететін ақ аюдың түсі 
әрқаншан ақ болады. Ақ аю - жер бетіндегі ең жыртқыш аң, алайда ол арктикадан басқа 
ешбір жерде кездеспейді. Бнкіл өмірін мұз үстінде өткізеді.Су - олардың табиғи тіршілік 
ортасы.Ақ аю сағатына 4-5 км жылдамдықпен ұзақ уақыт жүзе алады. Олар сіда итбалықтан 
кем сүңгімейді. Ақ аю су астында екі минуттай жүзіп жүре алады. Олар итбалықпен, балық 
және құстармен қоректенеді.Мәтін мазмұнына сәйкес сұрақты таңдаңыз. 
А) Ақ аю неше жыл өмір сүреді? 
B) Арктикада өмір сүретін аюдың түсі неліктен ақ түсті? 
С) Итбалық немен қорпктенеді? 
D) Ақ аю суда қалай жүзеді? 
Е)Арктикадан қандай құстар өмір сүреді? 
10. Мәтіндегі бос орынды толтырыңыз.Ұлттық ойы жоқ адам,ұлттық болмысы 
қалыптаспаған кісі ұлттық музей жасай алмайды. Өзбекәлі Жәнібек өмірде бар, кешеден 
бүгінге жеткен жәдігерліктерді,тарихтың көшіне ілесе алмай ұмыт болуға айналған 
тұрмыстық бұйымдарды ... еңбектер арқылы тауып алып, қайта жаңғыртып жаңа өмір 
сыйлай білді. 
А) мәдени 
В) көркем 
С) ресми 
D) іскери 
Е) ғылыми 

11. Мәтіндегі бос орынды толтырыңыз. Мәселені 
қоя білудің өзі - оны 
жартылай шешу деген сөз. 
А) 
тұтас 
В) 
бұрыс 
С) 
жалпы 
D) 
жеңіл Е) 
дұрыс 
12. Тапсырмаға қосымша: 
Басы аман, малы түгелдердің көңілі шаттықта, Жамалдың көңілі һәмән қайғыда болумен 
біраз уақыт өтіп еді. Жамал қанша қайғылы болса да, сырын халыққа білгізбес үшін қыз- 
бозбала жиналған ойын-тойдан қалмаушы еді. Және де Жамал болмаған ойынның 
қызығы да аз секілді көрінуші еді. Автор Жамалдың көңілін қалай сипаттаған? 
А) алдап арбаушы,өтірікке жаны 
құмар В) ойын-тойдан қалмайтын 
жеңілтек С) қайғысымен бөліскен 
қазақ қызы 
D) өз-өзін жұбатып жүрген 
кейіпкер Е) қуанышын жасыра 
алмай жүр 
13. Мәтіндегі бос орынды толтырыңыз.Ұлттық ойы жоқ адам,ұлттық болмысы 
қалыптаспаған кісі ұлттық музей жасай алмайды. Өзбекәлі Жәнібек өмірде бар, кешеден 
бүгінге жеткен жәдігерліктерді,тарихтың көшіне ілесе алмай ұмыт болуға айналған 
тұрмыстық бұйымдарды ... еңбектер арқылы тауып алып, қайта жаңғыртып жаңа өмір 
сыйлай білді. 
А) 
мәдени 
В) 
көркем 
С) 
ресми 
D) 
іскери 
Е) 
ғылыми 
14. Мәтіндегі 
бос 
орынды 
толтырыңыз.“Майдалар 
арасында 
жүрсең,ұсақталасың,ірілердің қасында жүрсең Жақсылармен жанас.Өзіңді-өзің басқара 
біл” - дейді неміс ақыны Гете. 
А) 
қаласың 
В) 
басасың 
С) 
күлесің 
D) 
өсесің 

Е) 
жүресің 
15. Тапсырмаға қосымша: Жел энергиясының басқа энергия көздерінен экологиялық және 
экономикалық артықшылығы көп.Жел энергетикасы қондырғыларының технологиясын 
жетілдірсе,оның тиімділігі артады.Республиканың кейбір су электр станциялары мен жел 
электр стансыларын біріктіріп, электр энергиясын өндірген өте тиімді.Қыс айларында 
желдің күші көбейсе, жаз айларында азаяды.Ал су керісінше, қыс айларында азайса, жаз 
айларында көбейеді.Сөйтіп энергия өндіруді біршама тұрақтандыруға болады.Бұл - өте 
зор энергия көзі.Мәьіндегі қосымша ақпаратты көрсетіңіз. 
А) Жел энергиясының қуаты күшті 
В) Жел электр энергиясы үйлерді жарық етеді 
С) Жел энергиясы басқа энергиядан арзан тұрады 
D) Жел энергиясы басқа энергиядан таза болады 
Е) Су және электр стансыларын біріктірген пайдалы 
Қазақта бейтаныс екі адам кездессе, жасы кіші сәлем береді. Жасы үлкені сәлем алады. 
Жас бала үлкен кісіден «Атың кім?» - депсұрамайды. 
1.Мәтінніңидеясынеде? 
А) дұрыс сәлемдесу 
В) үлкенді құрметтей білу
С) амандаса білу 
D)қазақтың дәстүрін насихаттау 
2- 
мәтін 
Балалар сабақтан қайтты. Аспан бұлттаныптұр. Сіркіреп жауын жауа бастады. Жауын 
басылмастан қатты жел тұрды. Енді не істеу керек? Олар жақын жердегі сарайды 
паналады. Табиғат қандай қызық! бірдемде алай-түлей болып кетуінің себебі неде? 
2. 
Автор не айтқысыкелді? 
А) балалар мен табиғатар асында байланыс бар екенін
В) балалардың сабақтан қалай қайтқанын 
С) балалардың жауыннан қалай қорғанғанын 
D) табиғаттың тылсым күштерге толы екенін 
3- 
мәтін 
Африкадаға жайып ұя жасайтын құс бар. Олардың ұясының сыртқы көрінісі шөмеле 
тәріздес. Қалыңдығы –екі метр, кеңдігі бес метр. Кірер аузында түтіктәрізді жіңішке 
дәлізі бар. Ол дәлізден жылан балаларға жете алмайды. Дәліз іші тікенекпен қоршалған. 
3. 
Мәтінге қандай тақырып қоюға болады? 
А) Ұяның құрылысы
В) құрылысшы құс
С) дәліз 
D) еңбекқор құс 
4- 
мәтін 
Аулада биік емен ағашы бар. Ағашқа көктемде құстар ұя салатын. Сайран балаларды 
жақсы көреді. Ол құстарға жемсалып жүрді. Таңертең өткінші жаңбыр жауды. Жел 
тұрды. Кәрі емен теңселе ырғалды. Ұялардың бірі құлап түскелі тұр. Балапандардың 
аянышты даусы естіледі. Сайран шыдаптұра алмады. Ол биік еменге өрмелеп 
шықты. Көйлегінің жыртылғанын да елемеді. Ұяны жайлы орынға көшірді. 
4. 
Мәтінде қандай қасиет көрініс тапты? 

А) Еңбекқорлық
В) достық 
С) татулық 
D) қамқорлық 
5- 
мәтін 
Көмір-көріксіз қаратас. Алайда оның пайдасы мол. Көмір мен үй жылытады. Су да 
көмірмен ысиды. Көмір шаруашылықтың барлық саласында қолданылады. Сондықтан 
оны халқымыз «қара ...» деп те атайды. 
Алғашқы да көмірді адамдар .... тауып алды. Пайдасын кейін түсінді. Біртіндеп оны 
халықтың игілігіне жаратуды үйренді. Біздің мемлекетіміз де атақты екі көмір кені бар. 
Олар Қарағанды мен Екібастұз. 
5. 
І абзацтағы көп нүктенің орнына тиісті сөзді қойыңыз? 
А) көмір
В) тас 
С) алтын 
D) мұнай 
6. 
ІІ абзацтағы көп нүктенің орнына қай сөзді қоюға болады? 
А) әдейі 
В) қасақана
С) кездейсоқ 
D) іздепжүріп 
6- 
мәтін 
Жазда нағашы атамның үйіне бардым. Атамның бақшасында жемістер пісіптұр. Әсіресе 
мені жаңғақ қызықтырды. Бауды тамашалап қарап тұрдым. Кенет бір сауысқан ұша 
жөнелді. Аузына жаңғақ тістеп алыпты. 
Бір кезде әлгі сауысқан жаңғақты тастап жіберді. Содан соң жаңғақтың түскен жеріне 
қонды. Сауысқан қайта ұшып кетті. Мен оның орнына барып қарадым. Жаңғақтың 
ішіндегі дәнін жепкетіпті. Сауысқан жаңғақты осылайшағып жейді екен. 
7. 
ІІ абзацтан нені байқауға болады? 
Сауысқанның .... 
А) аңқауекенін
В) ептіекенін 
С) айлакерекенін 
D) қамқорекенін 
8. 
Мәтін қандай үлгіде жазылған? 
А) ертегі
В) естелік
С) аңыз
D)мақала 
7- 
мәтін 
Қарлығаштар әр қандай жерлерде тіршілік етеді. Олар бір - бірінен тұрпаты жағынан 
ерекшеленеді. Қыстау қарлығашының құйрығы екі айыр болады. Қала қарлығашы мен ін 
қарлығашының құйрығы он шалықты ойық емес болып келеді. Қарлығаштар жерге 
жақын жүре алмайды. Оларға жерден ұшып көтерілу де қиын. Сондықтан олар 
бунақденелерді ұшып жүріп әуеде аулайды. Тіпті суды да ұшып бара жатып тұмсығымен 
іліп ішеді. 

9. 
Мәтін не жайында? 
А) Қарлығаштар туралы ерекше ақпараттар
В) Қарлығаштың түрлері 
С) Қарлығаштардың пайдасы 
D) Қарлығаштардың мекенетуі 
10. 
Қарлығаштар неге әуеде ұшып жүріп бунақ денелерді аулайды? 
А) жерге жақын жүре алмайтындығынан
В) құйырығы айыр болғандықтан 
С) Басқа құстарда не ерекше болғысы келетіндіктен 
D) олар әр түрлі жерлерде түршілік ететіндіктен 
8- 
мәтін Шәмші Қалдаяқов 
Халық ішінде әншілер де, сазгерлер де көп болады. Алайда бір сазгердің әнін бүкіл 
халық – үлкені де, кішісі де, қарты да, жасы да – сүйіп айтуы сирек құбылыс. Ондай ән 
шығарғансазгер – ұлысазгер. 
Шәмші Қалдаяқов Оңтүстік Қазақстан облысының Қызылқұм ауданында туған. Ол жас 
кезінен ақ тамаша әндер шығара бастайды. Шәмшінің әндері ерекше жұмсақ, жылы 
сазымен ел назарын бірден аударды. Оның ән дері қазақ эстрада музыкасын байытты. 
Әлемдік музыкада Штраус, Шопеннің вальстері қандай орыналса, Шәмшінің вальс 
ырғақтары да сондай әсем. 
Данышпан ғалым-жазушы Мұхтар Әуезов Шәмшісаздарын Ақансері, Біржансалдан 
кейінгі «үздік құбылыс» деп бағалады. 
11. 
Кіріспе қандай сөздермен аяқталады? 
А) сондай әсем
В) бағалады 
С) ұлы сазгер 
D) Шәмші Қалдаяқов 
12. 
Мәтіннен жератауын табыңыз 
А) Штарус
В) Шопен 
C) 
Қызылқұм 
D) 
Солтүстік Қазақстан 
13. 
Шәмші әндерін «үздік құбылыс» деп бағаберген кім? 
А) Ақан Сері
В) Біржан сал 
С) Шәмшінің өзі 
D) Мұхтар Әуезов 
9- 
мәтін Еңбекпен тапқан тиын 
Біреудің ерке ұлы болыпты, өзі жалқау екен. Әкесі оны бағып- қағып, асырапты. Ақыры 
кәрілік жеңіп, сырқаты күшейген әке әйеліне айтыпты: 
-Ұлыма ештеңе қалдырмаймын. Ол – жалқау. Барды ұқсату, табыс табу бұның қолынан 
келмейді. 
Жаны ашыған анасы ұлына он сомдық алтын береді: «Мынаны еңбегіме алған едім», - 
деп, әкеңе алтынды сыйлағайсың. 
Кешке алтынды әкесіне ұсынады. Алтынды шал лаулап жанып жатқан пешке лақтырып 
жіберіп: 
-Бұл сенің еңбекпен тапқан ақшаң емес, - депті. Қулықтан ештеңе шықпайтынын білген 

анасы: 
-Біз әкеңді алдай алмайтын көрінеміз, балам. Онан да ақшаны жұмыс істеп тап, - деп 
ақылайтыпты. 
Бала үйінен кетіп, апта бойы жұмыс істейді. Тапқан тиынын әкесіне әкеп береді. Қария 
алтынды тағы да отқалақтырып жібереді. Бұған ұлы шыдай алмай, жалаңаш қолымен 
ақшаны суырып алады да: 
-Әке! Мен бұл тиынды апта бойы шаршап-шалдығып жүріп таптым. Мұныңыз қалай? – 
деп айқайсалыпты. 
Әкесі тұрып: 
-Бұл ақшаны өзеңбегіңмен тапқан екенсің, балам. Көзім енді жетті, депті ұлына. 
14. 
Мәтінде асты сызылған сөзге мәндес сөз табыңыз 
А) өлімі 
В) ауруы 
С) махаббаты 
D) жалқаулығы 
15. 
Мәтін мазмұнына сай мақал-мәтелді табыңыз 
A) 
Бірінші байлық – денсаулық 
B) 
Өтірікке алданба, басың бәлеге душар болар 
C) 
Қойшыны таяғы асырайды, Қасқырды аяғы асырайды 
D) 
Бейнетің қатты болса,