Үшінші жəне төртінші дəрежелі теңдеулерді шешу

Орта ғасырлар заманында алгебра,алгебралық символика бойынша

жинақталған мағлұматтар қол жеткен табыстар нəтижесінде XVI ғасырдың

математиктері күн тəртібіне бұрыннан қойылған,көптен бері табылмай келе

жатқан бірсыпыра ірі мəселелерді қолға алады. Солардың бірі- үшінші жəне

төртінші дəрежелі теңдеулерді шешу үшін формулаларды қорытып

шығару.Омар Хаям жəне басқа Шығыс оқымыстылары бұл проблеманы

шеше алмай,болашаққа аманат ретінде қалдырып кеткенін жоғарыда

айтқанбыз.Үшінші дəрежелі теңдеуге арналған осындай формуланы

математика тарихында тұңғвш рет XVI ғасырда өмір сүрген Итальян

математиктері Николо Тарталья (1500-1557) жəне Джироламо Кардано (1501-

1556) табылады.

Үшінші жəне төртінші дəрежелі теңдеулерді радикалдар арқылы шешетін

формуланы табу қайта өрлеу заманы математикасының үлкен жетістігі

болды,міне осыдан бастап Европа математиктері ежелгі грек жəне орта

ғасырлардағы араб оқымыстылары жеткен деңгейге жетіп қана

қоймай,олардан көш үлгері кетеді.Осыдан кейін енді математиктер бесінші

жəне одан жоғары дəрежелі теңдеулерді шешудің жалпы формулаларын іздей

бастайды.Бұл сырт қарағанда шешілуі күмəн туғызбайтын мəселе болғанмен

, оның радикалдар арқылы формуласын табу оңай шаруа болмады, осы

бағытта көп ғалымдар 300 жыл бойы зерттеулер жүргізіп, ақыр аяғында

XIX ғасырда

4

f

n

арқылы шешуге болмайтының дəлелдейді.Мұны анықтағандар жас

математиктер Галуа мен Абель болды.Француз математигі Эверист Галуа

(1811-1832) жиырмадан асқан шағында дуэлде өледіғ ал норвегтің дарынды

ауырлығынан айықпас ауруға шалығып, жиырма жеті жасында дүние

салады.Бұлар классикалық алгебраның сапа жөгінен жоғары сатысы болып

табылатын қазіргі алгебраның іргетасын қалады.