Айтөбел-дат! 6-б етте Кеңес аухадиев



Pdf көрінісі
бет1/6
Дата28.12.2016
өлшемі4,66 Mb.
#613
  1   2   3   4   5   6

Республикалық қоғамдық-саяси ақпараттық газет      

№2 (684) 

12 қаңтар

бейсенбі


2012 жыл

АЙТӨБЕЛ-ДАТ!

6-б

етте

Кеңес АУХАДИЕВ:

 Димекең – «Елім! 

Қазақстаным!» 

деп өмір сүрген 

азамат

www.аlashainasy.kz

e-mail: info@аlashainasy.kz

Жаңаөзенде сайлау өтетін болды

МӘСЕЛЕ


Қазір Білім және ғылым министрлігі тех ни калық 

мамандықтарға көптеп көңіл бөліп, осы салаға мем-

лекеттік тапсырысты көбейтіп отыр. Өйткені Үдемелі 

ин дустриялық-ин но ва циялық  даму  бағдарламасын 

жүзеге асыру үшін бізге 108 мыңға жуық маман қажет 

екен. Оның ішін 

де инженер мамандарына де 

ген 


сұраныс 12 мыңнан асады. Мұнымен қоса еліміздегі 

ше телдік компаниялар мен ұлт тық холдингтер өздеріне 

ке ректі ма ман дар дың көбін шетелден шақыртып отыр-

ғанын ескерсек, отандық ин женерлерге деген сұ ра-

ныс тың  қаншалықты  ар тып  тұрғанын  аң ға ру ға  болады. 

Бірақ өкі ніш тісі сол, біздің ЖОО-лардың көбі са палы 

инженер ма мандарды дайындай ал май отыр. 

Жұмажан ЖАҢБЫРОВ,

техника ғылымының докторы, профессор: 

– Өкінішке қарай, еліміздегі техникалық 

университеттердің болашақ инженер ма ман  дарды 

даярлау деңгейі өте төмен қар қын да келе жатыр. 

ЖОО-лардың  мате риал дық-техникалық  базасы, 

дәріс беру ісі көп артта қалып қойды. Ол – ол ма, 

Кеңес үкіметі кезінде бүкіл әлемге танылған 

 

Қ.Сәтбаев атын дағы Қазақ ұлттық тех ни ка лық уни-

вер си теті мен Әл-Фараби атын дағы ҚазҰУ-дың 

материалдық-техникалық базасы ескі. Бүгінгі заман 

талабына сай емес. Енді мемлекеттік ЖОО-лардың 

өзі осын 

дай дәрежеде тұр 

ған 

да, жекеменшік 

жоғары оқу орындары ту ра лы не айтуға болады? 

Бір сөзбен айтқанда, қа зіргі уни вер ситеттердің 

жағдайымен Ел ба сының қойып отырған талабына 

сәйкес ғы лыми жұ мыс жүргізу мүмкін емес.

Онымен қоса ҰБТ жолға қойыл ға лы бері, мысалы, 

журналистика, өнер саласын таңдаған талап кер лер дің 

шығармашылық қабілетін сынап емтихан аламыз да, 

ал  ин же нерлік  мамандықтарға  тап сыр ған  үміт кер лер-

дің сол салаға бейімі, қы зы ғушылығы бар-жоғын 

анық тап  жат паймыз.

Инженер 

болуға неге 

икеміміз жоқ?

Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың Жолдауындағы 

жаңа индустрияландыру стратегиясын жүзеге 

асыру ісінің қолға алынуына байланысты, 

елімізде заман ағымына сай білікті кадрлар, 

техникалық интеллигенцияның жаңа 

буынын дайындау мәселесі барынша өткір 

сипатқа ие болып отыр. Қазақстанның 2030 

жылға дейінгі даму бағдарламасының 

алғашқы онжылдық үшін белгіленген талабы 

орындалды. Енді Елбасымыз еліміздің 2020 

жылға дейінгі индустриялық-инновациялық 

даму стратегиясын ұсынды. Мұндағы басты 

міндет шикізат сату ғана емес, оны өңдеу ісіне 

келіп тіреледі. Демек, экономикалық дамудың 

ендігі қозғаушы күші дамыған адам ресурсы 

болып табылады. Бұл ретте заманауи инженер 

мамандардың алар орны ерекше болмақ.

ОЙ-КӨКПАР 



Болуы мүмкін дағдарыс қарсаңында БЭК аймағында бірыңғай валюта енгізу тиімді ме?

ИӘ

– 1 қаңтардан бастап біз Бірыңғай 

экономикалық кеңістікке ендік. Соған 

қарағанда, бәлкім, ақша реформасы 

болуы да мүмкін. Бұған дейін Кеден 

одағы шеңберінде тауар, капитал және 

жұмыс күшінің қозғалысы араласып 

кетті. БЭК аясында интеграция тіпті 

тереңдей түседі. Ендігі кездегі маңызды 

мәселе – ортақ валютаның болуы. Ол 

жағынан жүрексінудің жөні жоқ. 

Өйткені әлемде ортақ валюта тәжірибесі 

бар.

Валютасы бір Еуроодақтағы елдер 



дағдарыс кезінде бір-біріне қол ұшын 

созып, бір-бірін сүйемелдеп, тығы рық-

тан шығуға тырысып бағуда. Бұл – осы 

за манғы саясаттың бет-бейнесі. Мә-

селен, өткен жылы біз астықтан рекорд-

тық өнім алдық. 



ЖОҚ

– Негізі, ортақ валюта енгізу – оңай 

шаруа емес. Себебі БЭК-тегі үш елдің 

ұлт тық валютасының тұрақтылығы әр-

түрлі. Оның үстіне, әр елдің даму жағ-

дайы да әртүрлі екенін ескеруге тиіспіз. 

Дағдарыс кезінде Бірыңғай эко но ми-

калық кеңістікке ортақ валюта енгізілсе, 

тауарлар, капитал қозғалысы ша шы-

раң қы, бақылауға көнбейтін сипатқа 

ене ді. Одан қайта дағдарыстан шыға-

тын кезде ортақ валюта енгізу жайында 

сөз қозғауға болар еді. Ал қазір мұндай 

қадам әр елдің экономикасындағы 

кей бір секторларды құрдымға құлатуы 

мүмкін.


Ортақ валюта енгізу деген ұзаққа 

со зылатын процесс болуы керек. Валю-

талар бір-біріне кірігіп, ортақ бағам 

белгіленеді. 



3-бетте

Тасбай СИМАМБАЕВ,

қоғам қайраткері:

Уәлихан ТӨЛЕШОВ, 

саясаттанушы: 

Әуелгіде Кеден одағы аймағында, сосын 1 қаңтардан бас-

тап күшіне енген Бірыңғай экономикалық кеңістікте ортақ ва-

люта ен гізуге әбден болады деген пікір көптен бері айтылып 

жүр. Бұл жайында Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев: «Ең алдымен 

экономикалық кеңістіктің біз үшін тиімділігі мен тең құқылығын 

дәлелдеуіміз керек. Содан кейін барып ортақ валюта туралы 

мәселе туындайды», – деген болатын. Ресей Президенті Дмитрий 

Медведев: «Біз ин тег ра ция ның ең жоғарғы деңгейіне келдік. Ке-

лешекте бұл, әрине, ортақ нарық, ең ақырында – бірлескен валюта 

кеңістігін құру», – дейді. 

Сөйтіп, 1 қаңтардан бастап Бірыңғай экономикалық кеңістік (БЭК) 

күшіне енді. Бұдан былай БЭК аумағында тауарлар, қызмет, ка-

питал және еңбек күшінің еркін қозғалысы жүзеге асырылады. 

Осы орайда ортақ валюта мәселесі күн тәртібіне тағы да шығуы 

мүмкін. Алайда қазіргі евро кеңістігіндегі күрделі жағдай бұл 

мәселеге асқан сақтықпен қарауды талап ететіні сөзсіз. Сондықтан 

біз жоғарыдағы сауалды мамандар талқысына ұсындық. 

Арыстар бастаған әліпби дауы әлі шешілмей келеді

Олар араб жазуын тастап, орыс жазуына көшуді 

наси хат тау ды орысша оқыған қазақ жастары арқылы 

жүр 


гі 

зуді көздеді. Бұл жайында кезінде 

Н.И.Иль  минский былай деп жазды: «Орыс мек теп те-

рінде тәр бие алған қазақ жастары арасында, сөз жоқ, 

мұсылман дініне салқын қарайтын, өз ана тіл дерін 

жанын сала сүйетіндер бар. Соларға орыс алфавитін 

қазақ тілінің өзіндік ерекшелігін сақтаудың негізгі 

амалы деп ұғындыра алсақ, олар қырғыз тіліне орыс 

алфавитін енгізуде көп нәрсеге көмектесе алар еді».

ЖАЗУДЫҢ ҚАЙ

ТҮРІНЕ ЖҮГІНЕМІЗ?

 «Дала уәлаяты» газетінің 1896 жылғы 31, 32-сан-

дарында жарық көрген «Қазақ тілінше жазу турадан» 

деп аталатын Д.Сұлтанғазин ма қа ласында былай де-

лінеді: «Қазақтар көп заманнан бері араб әріптерімен 

жазады, алай болса да, қазақ сөз де рін де әртүрлі жұм-

сақ әуездер көп болған себебінен араб әріптері жазуға 

анық то лымды болмайды. Сол себептен бағзы бір 

білімді адамдар, мәселен, Григорьев, Ильминский де-

ген дер қазақ сөздерін араб әріптерімен жазғаннан 

гөрі орыс әріптерімен келісімді болар еді деп жаһат 

қыл ғандар еді». Қаламгер жарияланымда түркі жұр-

тының ғұламаларын да осы мәселе толғандырғанын, 

олар дың бірқатары «араб әліпбиін тастап, жаңадан 

әліпби шығарайық» дегенді қолдаса, ендігі бір тобы 

«араб таңбаларын қазақ тіліне икемдейік» деген 

көзқараста екенін айтады. 

Сол тұстағы араб таңбаларының қазақ тілін бей-

нелеудегі олқылықтары жөнінде жарық көрген келесі 

жа рияланым авторы – Рақымжан Дүйсенбаев. Ол 

«Дала уәлаяты» газетінің 1897 жылғы 10-санында 

«Харіп турасының сөзі» деген мақаласында: «Көп-ақ 

бі летін шығар, біздің қазақ халқының өз тіліне шы ғар-

ған харпі жоқ болып, араб жұртының харпін ешбір 

қа зақшаға түзетпей, сол жұртта қалай жазылса, сол 

бойымен алған еді. Және бұл араб әліпбиінің қазақ 

сөз дерін жазуға толық емес көп кемдігі бар, һәм 

қайсыбір харіптердің керексіз артық екені де оқу 

білетіндерге белгілі», – дейді. Автор араб әліппесінің 

кем 


шілігі ретінде ондағы дауысты дыбыстарды 

таңбалайтын әріптердің жеткіліксіздігін және олардың 

дәстүр бойынша үнемі жазыла бермейтіндігін, мұның 

өзі бір-біріне ұқсас сөздерді дұрыс оқуға қиындық 

келтіретіндігін көрсете келіп, қазақ тілінің дыбыстық 

жүйесін толық бере алатын алфавит жасау мәселесін 

ұсынады. Қаламгер: «Әліпби шықпай тұрып, ғылым, 

білім жоқ. 



XІX ғасырдың екінші 

жартысынан бастап қазақ 

оқығандары қазақтың ұлттық 

жазба әдеби тілін қалыптастыру 

үшін оның дыбыстық жүйесін 

дұрыс бере алатын жаңа алфавит 

қабылдауды не қолданылып 

жүрген араб графикасын біраз 

жетілдіруді күн тәртібіне қоя 

бастады. Сол тұстағы мерзімді 

баспасөз беттерінен қазақтың 

орысша оқығандарының арасында 

араб жазуының кемшін тұстарын 

сынай отырып, қазақ жазуына орыс 

графикасын енгізу жайында мақала 

жазушыларды да кездестіреміз. 

Міне, осы пікір ағымын өз 

мақсаттарына  ше бер лік пен 

пайдаланып қалғысы келген орыс 

мис сио нер лері  араб  жазуының 

түркі тілдерінің дыбыстық жүйесін 

дәл бере алмайтындығын айтып, 

оның орнына орыс графикасын 

уағыздай бастады.

Кеше Қазақстан 

Республикасының Конституциялық 

Кеңесі «Маңғыстау облысының 

Жаңаөзен қаласында 

ҚР Парламенті Мәжілісі 

депутаттарының кезектен тыс 

сайлауын өткізу мүмкін емес» 

деген өз қаулысының күшін жойды.

ТАМЫР


Жалғасы 5-бетте 

Жалғасы 2-бетте 

Конституциялық Кеңес дауыс берген кезде 

Мемлекет басшысының қарсылығын еңсерген жоқ. 

«Осыған орай, «Қазақстан Республикасының Конс-

ти туциялық Кеңесі туралы» ҚР Конституциялық 

Заңының 73-бабы 4-тармағына және 38-бабының 

3-тармағына сәйкес, қосымша қаулы қабылданбады 

деп саналады, ал қолдаухат бойынша конс ти ту-

циялық өндіріс тоқтатылуға жатады», – деді 

И.Рогов.


Конституцияның 73-бабының 4-тармағына 

сәйкес, Конституциялық Кеңестiң шешiмiне рес пуб-

лика Президентi қарсылық бiлдiруi мүмкiн. Бұл 

қарсылық Конституциялық Кеңес мүшелерiнің 

жалпы санының үштен екiсiнiң даусымен еңсерiледi. 

Президент қарсылығы еңсерiлмеген жағдайда, 

Конституциялық Кеңестiң шешiмi қабылданбады деп 

есептеледi. Конституциялық іс жүргізу тоқтатылды.



148,40

189,60

4,68

23,50

1,26

12467,42

1450,98

1155,99

112,87

1631

Владимир ПУТИН,

Ресейдің премьер-министрі:

– Інжілде Мұса пайғамбардың 

еврей халқын 40 жыл бойы шөл 

да  ламен алып жүргені айтылады. 

Біз Ре сей халқын 40 жыл шөлде 

ұстай ал 

маймыз, қай жағынан 

алсақ та, олай істеу мүмкін емес. 



(Итоги.ру сайтынан)

...де

дiм-ай, а

у!

3-бет

4-бет

7-бет

Қазақстан футболы 

жаңаша дамитын 

болады


Семей – «әлемдегі

ең үлкен қала»

Әлемдік жетекші 

валюталардың геосаяси 

көкжиегі қандай болмақ?

А

б



ай ОМАРОВ (к

о

лла



ж)

Жалғасы 4-бетте 

РЕСПУБЛИКАЛЫҚ ҚОҒАМДЫҚ-САЯСИ АҚПАРАТТЫҚ ГАЗЕТ

№2 (684) 12.01.2012 жыл, бейсенбі



www.alashainasy.kz

2

e-mail: info@alashainasy.kz



?

Б I Л Г I М   К Е Л Г Е Н   Б I Р   С Џ Р А Ћ

Б I Л Г I М   К Е Л Г Е Н   Б I Р   С Џ Р А Ћ

САЯСИ БЮРО

Қай тіл көп тараған?

Алдағы жексенбіде сайлауға жеті саяси партия 

қатысатыны белгілі. Бұрынғы Парламент сайлауларына 

қанша партия қатысқан еді?

Сәулет ҚАЙЫРБЕКҰЛЫ, 

ШҚО

2004 жылдың 19 қыркүйе-

гінде өткізілген Парламент сайла-

уына сегіз саяси партия және екі 

сайлау блогы қатысқан бола-

тын. Олар: «Отан», «Асар», АИСТ 

– Азаматтық және Аграр 

лық 


партиялардың блогы (қа 

зіргі 


«Нұр Отан» ХДП); Қазақ станның 

демократиялық партиясы (қазіргі 

«Әділет»); «Руханият»; Патриот-

тар партиясы; ҚКХП; «Ақ жол»; 

«Ауыл» және «Ком мунистер мен 

ҚДТ оппо зициялық халық одағы» 

сайлау блогы. 2007 жылдың 18 

тамызында болған Парламент 

сайлауына жеті саяси партия 

қатысты. Биылғы саяси науқанға 

қатысып жатқан партиялардың 

ішінде «Әділет» қана қатысқан 

жоқ. Есесіне, ол жылы 7-партия 

ретінде «Руханият» бақ сынаған 

болатын. 

Әлемдегі кең таралған тілдердің бірі испан 

тілі екені белгілі. Менің білгім келетіні, ол 

қандай елдерде мемлекеттік тіл ретінде 

жүреді?

Дариға, 

Алматы

Испан тілі әлемнің ондаған елдерінде мемлекет-

тік тіл ретінде бекітілген. Атап айтқанда, Испания, 

Аргентина, Эквадор мен Андорра арасындағы Ла-

тын Америкасы елдерінде, АҚШ (Нью-Мексико и 

Пуэрто-Рико), Филиппин, Панама, Гвинея, Батыс 

Сахара, Марокко мемлекеттерінде. Бұдан бөлек, 

испан тілін қосымша пайдаланатын елдер де бар. 

Әлемде испан тілінде сөйлей алатын адамдардың 

саны шамамен 500 миллионға жуықтайды. Әртүрлі 

деректер бойынша испан тілі таралымы жағынан 

ағылшын тілімен бір деңгейге жеткен. 

МЕРЕЙ

«Сапалы өнер саналы

халықты қалыптастырады»

дан астам мұражай және 870-тен аса жаңа 

кітапхана ашылған. Сондай-ақ Президент 

«Қазір Қазақстан өзінің мемлекеттік тілін 

қалпына келтіруде, дін қайта оралуда. 

Біз көріп отырғанымыздай, ол үдемелі, 

бірқалыпты жүруде, оған ақша бөлініп, 

назар аударылуда. Мектептерде қазақ 

тілі оқытылуда. Балаларымыз мемлекет-

тік тілде сөйлеуде», – деді кездесу бары-

сында. Мұнда алда келе жатқан Мәжіліс 

депутаттарының сайлауының жайы да 

назардан тыс қалмады. «Біз қазір Мәжіліс 

сайлауы қарсаңында тұрмыз. Мәжіліс 

парламентінің сайлауын ашық та әділ 

етіп өткізуге барынша қолайлы жағдай 

жасадық. Татулық пен ауызбіршілікті ту 

еткен халықпыз. Ырыс-ынтымағымызды 

арттыра түсудің мен межелеген жолы 

әрмен қарай да өз жемісін бере бермек. 

Мәжіліс парламентінің сайлауы да келе-

шек үшін екенін халқымыз түсінеді деп 

сенемін. Елдің тыныштығы мен өркендеуі 

де, жас толқын мен болашақ ұрпақ жо-

Жалпақ жұрт зиялы қауымға қарап 

көш түзейтіні бесенеден белгілі. Әлбетте, 

өнер адамдарының қоғам үшін төккен 

маңдай терлері ескерусіз қалмақ емес. 

Қазақ мәдениетіне еңбегі сіңген белгілі 

тұлғаларды демеп, қолдап отыру – ұлт 

болашағы үшін де маңызды іс. «Қазақ-

станның әдебиет және өнер қайраткерлері 

біздің мемлекеттігімізді нығайтуға және 

дамытуға баға жетпес үлестерін қосты. Біз 

өзіміздің қоғамымызда тұрақтылық пен 

келісімді сақтап қала алдық. Осы орай-

да мен біздің зиялы қауымның, соның 

ішінде осы кездесуге қатысып отырған 

отандық мәдениеттің көрнекті өкілдерінің 

орасан еңбектері барын білемін. Бұл сти-

пендия сіздерге өз қабілеттеріңізді толық 

ашып көрсеткендеріңіз үшін тапсырылып 

отыр. Сіздердің міндеттеріңіз – отандық 

мәдениетті жаңа, биік деңгейге көтеру. Төл 

мәдени мұраны сақтау және дамыту біздің 

қоғамды үйлесімді дамытудың қажетті 

шарты болып саналады. Сапалы өнер са-

налы халық қалыптастырады. Мемлекеттік 

«Мәдени мұра» бағдарламасы аясында 

көптеген әдеби-мәдени шаралар жүзеге 

асты. Бағдарлама шеңберінде өткен жылы 

73 археологиялық жаңалық ашылып, 

100-ге тарта кітап жарық көрген еді. Оның 

бәріне әлі тарих баға беретін болады», – 

деді Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев. Мем-

лекет басшысы Нұрсұлтан Әбішұлының 

айтуынша, соңғы 10 жылда ғана мәдениет 

саласына бөлінетін қаржының көлемі 11 

есеге өскен. Елімізде 18 жаңа театр, 220-

лында алдыға қойған мақсаттарымыздың 

орындалуы да жаңа сайланған парла-

ментке байланысты болмақ», – деп атап 

өтті Елбасы. «Жастардың бір бөлігі Афри-

ка, Еуропадағы толқуларға еліктеп жүр-

генге ұқсайды. Бұл еліміздің тату-тәтті 

тұрмыс-тіршілігіне қызғанышпен көз 

алар тушылардың арандатуы екенін жас-

тарға ұғындыра білуіміз қажет. Зиялы 

қауым өкілдерінің жас толқынды сабырға, 

асығыс шешім қабылдамауға шақырған 

үндеулері мен басу айтқан сөздеріне мен 

өз басым куә болдым. Сол үшін де оларға 

дән разымын», – деді Елбасы Нұрсұлтан 

Әбішұлы. Өз кезегінде өнер қайраткер лері 

Президентке мәдениет проблемасына 

сер гек қарағаны және шығармашылықпен 

шұ 

ғылданатын адамдарды жан-жақты 



қолдағаны үшін зор ризашылығын біл-

дірді. Өнертанушы, қазақ өнерінің біл гірі 

Юрий Аравин «Мәдени мұра» бағдар-

ламасының артықшылықтарын атай оты-

рып, кейбір қордаланған мәселелердің 

төрт-бес ай көлемінде-ақ үлкен белесті 

бағындырды. Бірақ тек кабельдік теле-

арналар топтамасы арқылы ғана тара-

тылады. Насихаты да әлі күнге төмен. 

Күнделікті ұлттық құндылықтарды үз-

бей беріп отыр 

ған арнаны түкпірдегі 

елді мекендер де көргісі келеді», – деп 

ағынан жарылды Юрий Аравин. Биыл 

Президенттің арнайы сыйақысы мен 

шәкіртақысына Шерхан Мұртаза, Қалихан 

Ысқақ, Асанәлі Әшімов, Сәбит Оразбаев, 

Зәмзәгүл Шәріпова, Меруерт Өтекешова, 

Бибігүл Төлегенова, Ер 

мек Серкебаев, 

Тұрсынжан Шапай, Нұр тас Исабаев, Дани-

яр Саламат, Ерболат Құ дайбергенов, Әмір 

Бейсенғалиев және тағы да басқа бір топ 

зиялы қауым өкілі мен дарынды жастар 

ие болды. Әдебиет пен өнер саласындағы 

Президенттік гранттар 1995 жылдан бері 

отандық мәдениетті дамытудағы үлкен 

үлестері үшін беріліп келеді. Мемлекеттік 

шәкіртақы жас таланттарды қолдау үшін 

2000 жылы бекітілді.

Түрікменстанда күні бүгінге дейін тек 

бір ғана саяси партия жұмыс істеп келеді. 

1991 жылы қызметін бастаған Түрікмен-

станның де мократиялық партиясы Түрік-

мен ССР-інің коммунистік партиясы негі-

зінде құ рылған болатын. Түрікменстан-

ның демо кратиялық партиясының алғаш-

қы төра ғасы Сапармұрат Ниязов дүниеден 

озған соң, басшылыққа Ғұрбанғұлы Берді-

мұ хам ме дов  келді. 

Елдің екінші Президенті бұған дейін де 

бірнеше мәрте өзге партиялардың құры-

луына мүдделі екенін танытқан-ды. Оның 

ойынша, мемлекет саясатын қолдайтын 

ауыл шаруашылығы саласына жаңа пар-

тия құрылуы керек. Президент сайлауы 

жақындағанда қабылданған бұл заңды 

сарапшылар сайлауалды іс-әрекетке ба-

лап жатыр

Жарқын ТҮСІПБЕКҰЛЫ

Түрікменстан парламенті «Саяси партиялар туралы» Заңды 

қабылдады. Жергілікті ақпарат құралдарының таратқан мә лі-

меттеріне қарағанда аталған заң елде жаңа саяси партияның 

құрылуына мүм кіндік береді.

КӨРШІ


Бірпартиялы Түрікменстанда 

жаңа саяси партиялар құрылады

Алғашқы отырыста сенаторлардың 

тал қы сына ұсынылған «Ұлттық әл-ауқат 

қоры туралы» жаңа редакциядағы жоба-

ның өзі мерекеден кейінгі мамыражай 

тірліктің «селт еткізері» іспеттес бол ғанға 

ұқсайды. Депутаттардың бір сағатқа жуық 

уақытын алған жаңа заңның аста рына 

үңілгендер «Самұрық-Қазына» сынды ал-

па уыттың қызметін қамтыған жобадан 

жауап кершіліктің батпандай жүгін суырт-

пақтады. Нарықтық және әлемдік эконо-

микадағы даму бағыттарының өзгеруіне 

икемделген жаңа заңның өрісіне ғана 

емес, терісіне үңілгендер болды. Ол жағы-

на бармас бұрын әуелі «Ұлттық әл-ауқат 

қоры туралы» Заңның жаңа редакциясын 

байқасақ. Осыдан төрт жыл бұрын қабыл-

данған қолданыстағы заңнан Экономика 

министрлігі әзірлеп әкелген мына заңның 

ерекшелігі неде?

Әзірлеушілер заң арқылы Үкімет пен 

«Самұрық-Қазына» арасындағы өкілет-

тіктің анықтамасын айқындай түсуге көп 



Сенат «Самұрық-Қазына» қызметіне 

мемлекеттің араласуын шектеп тастады

күш салған тәрізді. Сонан соң «алдымыз да 

келе жатыр» деп жиі айтылатын алапат 

дағдарыстан қорғану үшін әл-ауқат қоры-

ның қызметін жоспарлау мен оны іске асы-

руда дербестілік қана емес, икемділікті 

және жеделділікті қамтуға ұмтылыстар 

қамтылған. Сол үшін «Самұрық-Қазына» 

қызметіне мемлекеттің араласуын шектеу-

ді ұсыныпты. Яғни әл-ауқат қоры ағым-

дағы мәселелер бойынша шешімді дербес 

қабылдауға мүмкіндік алып, өз қызметіне 

мемлекеттің һәм мемлекеттік органдардың 

шектен тыс араласуына жол бермейді. 

«Реттегіш ретінде Үкімет Қордың ағымдағы 

қызметіне араласпайтын болады. Деген-

мен жалғыз акционер ретіндегі уәкілеті 

арқылы және Директорлар кеңесінің құра-

мындағы өкілдері арқылы Қорды басқа-

рады. Осы негізде Үкімет пен Қор арасын-

да өзара әрекеттестік туралы келісім жаса-

луы әбден мүмкін», – дейді заң қамтыған 

жаңалыққа түсінік берген экономикалық 

даму және сауда вице-министрі Марат 

Құсайынов. Оның сөзіне қарасақ, «Самұ-

рық-Қазынаның» ағымдағы жұмысына 

мемлекеттік органдардың араласуына 

түбегейлі тыйым салынатын болады. Бұдан 

басқа, Қор ендігі күні стратегия мен даму 

жоспарларын әзірлегенде Экономика жә-

не Қаржы министрліктерінің алдын ала 

келі сімін алмай-ақ әрекет ететін дербестік-

ке қол жеткізеді. Тағы бір жаңалық – Қор-

дың Директорлар кеңесі жанында маман-

дан 

дырылған комитет ашылып, оның 



құра мына Есеп комитетінің өкілін енгізу 

қарас тырылған. Бұл ретте Есеп комитетінің 

өкі ліне сыртқы аудитке бастама жасау құқы 

беріледі. «Қордың жалғыз акционері және 

атқарушы биліктің өкілі ретінде Үкіметтің 

функциясы нақты жүйеленеді, бұл тиімді 

басқаруды қамтамасыз етеді. Дегенмен 

Үкіметте әл-ауқат қорының қызметін бақы-

лау мүмкіндігі толық сақталатын болады», 

– дейді «Самұрық-Қазына» АҚ басқарма 

төра ғасының орынбасары Қуандық Бишім-

баев. Бұл ретте қор өкілі: «қордың міндеті 

– ақша тауып, Үкіметке дивиденд төлейді, 

ал Үкімет болса, бұл қаражатты әлеуметтік 

және басқа да мемлекеттік мәселелерді 

шешуге бағыттайды» деп қысқаша қоры-

тады. 

Сөйтіп, жаңа заң Қордың дербестігін 



арттырып, стратегиялық жүйесінің тиімді-

лігін күшейтуге бағытталған тәрізді еді. 

Әйтсе де бұған күмәнмен қараған сена-

торлар да болды. Және келтірілген мысал-

дарға сүйенсек, ондай күмәндардың да 

негізсіз емес екеніне көз жететіндей. Мы-

салы, сенатор Светлана Жалмағамбетова 

жаңа заң арқылы «Самұрық-Қазынаның» 

мемлекет бақылауынан түбегейлі шет-

тетілетінін айтып аттандайды. С.Жалмағам-

бетова заңды қабылдаудың қажеттілігіне 

күмәнмен қарап, оның шикілігіне назар 

аударуға тырысты. Мұны патриот депутат 

Ғани Қасымов пен су жаңа сенатор Ерлан 

Нығматулин де қолдаған секілді болды. 

Әйтсе де Светлана ханымның күдікті пайы-

мымен келіспейтіндер де көпшілік екен. 

«Ұлттық әл-ауқат қорын мемлекеттен ажы-

ратып қарауға болмайды. Қордың да, 

мемлекеттің де мақсаты бір – елдің жағ-

дайын жақсарту. Ал дағдарыстан кейінгі 

кезеңде Қорға қосымша мүмкіндік беру эко-

номиканы серпілтеді», – дейді сенатор Ер-

болат Мұқаев. Юрий Цхай да нақты жағ-

дайға көзді ашып, алдағы болуы мүм кін 

дағдарысқа «сау» қарауға шақы 

рады. 

«Кәсіпкерлер бюджетті жағалап жүр, банк-



тер кредит беруге қабілетті емес. Ендеше, 

мұндай шақта «Самұрық-Қазына» қоры бас-

ты рөл атқаратыны айқын. Ол осынау қиын 

шақта экономиканың локомотиві қал пынан 

айнымауы керек», – дейді Цхай. 

Сөйтіп, ел экономикасының 50 пайызға 

жуығын уысында ұстап басқаратын әл-

ауқат қорының қызметін жаңа арнаға 

бұратын заң бірсыпыра күдікке қарамастан 

қабылданды. Не болса да өзінің міндетін 

өзі айқындап, өзін-өзі бақылайтын Қордың 

алдағы қызметі қалай ойысатынын уақыт 

көрсетеді. Айтпақшы, заң жобасына қа-

тыс ты ғылыми-зерттеу институттары «сы-

байлас жемқорлық құқық бұзушылықтың 

тәуекелін өсіретінін» көрсетіп, қорытынды 

жасап берген. Соған қарамастан Сенаттың 

жалғыз депутаты қалыс қалғаны болмаса, 

заң бірауыздан қолдау тапты. 



Достарыңызбен бөлісу:
  1   2   3   4   5   6




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет