Академиялық мәтін- бұл ең алдымен ғылыми стильде жазылған, мазмұны арнайы ғылыми терминдер мен тілдік құралдар арқылы берілетін жалпылама байланысқан мәтін.
Академиялық мәтінді талдау принциптері:
Бірінші.Ғылыми мәтін беру көлеміне, формасына байланысты (үзінді, кітаптың тарауы, реферат, әссе, баяндама, монография және т. б.) тұтас келесі бөліктерден тұрады: кірісепе, негізгі бөлім, қорытынды.
Екінші. Академиялық мәтін негізгі терминдермен ұғымдар көрсетілген мазмұн-білімнен тұрады.
Үшінші. Автордың идеясын бөліп көрсету керек, яғни оның зерттелетін ғылыми проблема туралы көзқарасын анықтау.
Төртінші: Мәтін бөліктерден тұратын болғандықтан, мазмұнды баяндаудың логикалық реттілігімен байланысты болу керек. Тарихи еңбекте міндетті түрде оқиғалардың хронологиялық тәртібі сақталуы керек, әсіресе оқулықтарды және оқу басылымдарын жазу кезінде.
Бесінші. Ғылыми мәтінде көрсетілген оқиғалар мен құбылыстардың себеп-салдарлық байланыстарын түсінудің маңызы зор.
Алтыншы. Баяндаудың қорытынды немесе ғылыми ізденістерді қорытындылау түрінде аяқталуы.
Академиялық мәтінді талдау кезінде студент кіріспе сөздерді және ойдың кейбір дерексіздігін баса көрсетілген тіркестерді: мысалы, «анық», «сөзсіз», «күмән жоқ..... және т.б) қолдану қажет.
Құбылыстардың, оқиғалардың заңдылықтарын анықтау үшін етістік формаларын қолдануға болады: «автор санайды...» «ғалым дейді» «экспериментші көрсетеді..» немесе тізімге жол бермеу үшін авторлар, сіз «бірқатар авторлар деп санайды» деген тіркесті қолдана аласыз (автордың шығу деректерін көрсете отырып).
Көбінесе зерттеуші анықталмаған жеке нысандарды қолдануы керек: «айта кету керек» «ескеру керек» «ерекше атап өту керек» және т.б. Егер автор егжей-тегжейлі зерттелген обьектіні талдаса, онда мүмкін «толығырақ ашады» «егжей-тегжейлі түсіндіреді» «мұқият талдайды» және т.б қорытындылай келе бұл өте маңызды « Физикалық эксперимент нәтижелерін талдау бізді келесілерге әкелді» деп жазыңыз. Қорытындыда: «сонымен» «осылайша» бірінші жақтан айтуға болады: «менің ойымша...» Бұл ретте дәлелдер қте сенімді болуы керек.
