Сініре будандастыру деп кең магынада бір тукымдык топтын, негізгі өнімдік белгі, каспеттерін екінші тукымдык топтын каснеттерімен ауыстыруды, ягни онімі томен жергілікті тукымды өнім сапасы мен саны жогары тукыммен будандастыру аркылы тубегейлі езгертуді айтады. Ол ушін жергілікті тукымнын жоне ер келесі урпактын аналыктарын бірнеше урпак бойы тек жақсартқыш тукымнын аталыгымен шагылыстырады. Осы ретте
жергілікті тукымды жаксартылатын, өнімі мол тукымды жак-сарткыш тукым деп атайды. Сонымен, сініре будандастырудын натижесінде жергілікті тукым тубегейлі өзгеріп, жаксарткыш тұқымға уксас мол өнімді мал тобы курылады. Оның бірте-бірте тіпті жана тукымга айналуы да мумкін.
Сініре будандастырудын басты артыкшылыны онімі темен жергілікті тукым табындарын кыска мерзімде, кауіпсіз, тез жаксартуга болады жене муны кеп шыгынсыз, эсіресе колдан урыктандыру кен тараган жагдайда, іске асыруга болады. Сайып келгенде, казіргі уакыта Казакстанда кен өріс алган биязы жунді және каракөл кой шаруашылығы,етті және сутті сиыр шаруашылыктары осы сініре будандастыруды сетті пайдаланудын негізінде калыптаскан.
Ал, сініре будандастырудын сотті журуі ушін не істеу керек?
Біріншіден, жаксартыш тукымды дурыс тандай білу кажет.
Жаксарткыш тукымнын саны шектеулі емес. Онын біреу де, бірнешеу де болуы мумкін. Осыган орай сініре будандастыру карапайым (егер жаксарткыш тукым біреу болса) жоне курделі (егер жаксарткыш тукым бірнешеу болса) деп екіге белінеді.
Жаксарткыш тукымдарга койылатын негізгі талап олар мол онімді болумен катар, биологиялык касиеттері (тіршілік талгамы)
тургысынан жергілікті жагдайга бейімделе алатын болуы тиіс, ятни будандасатын тукымдардын тіршілік талгамы мен жергілікті сырткы орта жагдайларьнын эсеріне жауап беруі реакциясы ара-
сында аса улкен айырмашылык, карама-кайшылык болмауы ке-
рек.
г. Екіншіден, сініре будандастыру жолын (схемасын) дурыс уйымдастыру. Сініре будандастырудын жалпы схемасы 51 -суретте берілген. |