Тақырыбы: Мінез-құлықтың рефлекторлық табиғаты
Биология пәні мұғалімі: Азамат Таттимбетович
Жүйке жүйесі
- Жүйке жүйесі - адам мен жануарлар организмдерінің қоршаған ортаға бейімделуін реттейтін жүйе.
- Жүйке жүйесін зерттейтін морфологияның бөлімін гр. neurologia (грек, neuron — жүйке, жүйке жасушасы; logos — ілім) деп атайды.
Рефлекс
Рефлекс – бұл ағзаның рецепторлардың тітіркенуіне ессіз жауап реакциясы. Кез-келген тітіркендіргіш ағзаның кері жауап қайтаруын тудырады.
Мысалы: ыстық заттан қолымызды бірден тартып аламыз. Бұл реакция «рефлекс» деп аталады. Рефлекс болу үшін жүйке импульсі тітіркендіргішті сезу мүшесінен эффектор мүшеге өтуі тиіс.
Жүйке импульсінің рецептордан эффекторға өтетін ара қашықтығын «рефлекторлық доға» деп атайды.
Өсімдктер
- Рефлекс туралы түсінікті алғаш рет ұсынған француз философы Р.Декарт (1596— 1650).
- Бұл ілімді орыс ғалымдары
- И.М. Сеченов пен И.П. Павлов одан әрі дамытты.
Өсімдктер
Рефлекс
Шартты
Шартсыз
Жүйке жүйесінің жүре пайда болған қасиеті
Жүйке жүйесінің туа пайда болған қасиеті
- туа пайда болады;
- тұқым қуалайды;
- тұрақты болады;
- түрішіндегі барлық ағзаларға тән;
- өмір бойы сақталады;
Шартсыз рефлекс
- жеке ағзаның тіршілік ету барысында пайда болады;
- тұқым қуаламайды;
- тұрақты емес;
Шартты рефлекс
Рефлекстік доға
Рефлекстік доға 5 бөлімнен тұрады:
- жүйке ұштары - рецепторлар (латынша - қабылдаймын, қабылдаушы);
- сезгіш нейрондар (қозуды орталық жүйке жүйесіне өткізеді);
- жүйке орталығы (орталық жүйке жүйесі);
- қозғалтқыш нейрондар;
- тітіркендіруге жауап қайтаратын мүшелер (бұлшықеттер және т. б.).
Рецептор
Сезгіш нейрон
Эффектор (бұлшықет)
Қозғалтқыш нейрон
Байланыстырғыш нейрон
Жұлын
Вегетативті жүйке жүйесі
- Вегетативті жүйке жүйесі ішкі мүшелердің жұмысын реттейді
Вегетативті жүйке жүйесі
Симпатикалық
Парасимпатикалық
Симпатикалық ЖЖ
|
Парасимпатикалық ЖЖ
| - Қантамырларын тарылтуға байланысты қан қысымын көтеруге септігін тигізеді
- Көз қарашығының ұлғаюына әсер етеді
- Жылу беруді жоғарылатады
- Жүректің жиырылу мөлшерін арттырады
- Ас қорыту мүшелерінің әрекетін тежейді
- Қуықтың бірыңғай салалы бұлшықет ұлпасын босаңсытады
| - Қантамырларын кеңейтеді
- Көз қарашығын кішірейтеді
- Жылу беруді төмендетеді
- Жүректің іс-әрекетін ретке келтіреді
- Асқорыту мүшелерінің іс-әрекетін қоздырады
- Қуықтың бұлшықет тонусынжоғарылатады.
|
1 тапсырма: Суретте шартсыз және шартты рефлекс көрсетілген.
Шартсыз және шартты рефлексті сипаттаңыз.
Шартты рефлекс
| |
Шартсыз рефлекс
| |
1
2
3
4
2 тапсырма . Рефлекс доғасының бөлімдеріне сәйкестігін көрсетіңіз.
1.Рецептор
|
Қозуды жұмыс мүшесіне береді;
|
2.Қозғалтқыш жүйке ұштары
|
А.Қозуды жұмыс мүшесіне өткізеді;
|
3.Нейпрнаралық синапс
|
B.Ішкі мүшелерде тітіркенулерді қабылдайды;
|
4.Сезімтал жүйке талшықтары
|
C.Жүйке импульстерінбір нейроннан басқасына береді;
|
5.Қозғалтқыш жүйке талшығы
|
D.Қозуды орталық жүйке жүйесіне өткізеді;
|
Достарыңызбен бөлісу: |
