Алғы сөз психология ғылымы қазақ елінің өткен дәуірлерінде жеке ғылы-мы пән
Темпераменттердің физиологиялык негіздері. Жоғарры жүйке туралы ілім
жүктеу/скачать 0,87 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 3 Жүйке
| Темпераменттердің физиологиялык негіздері. Жоғарры жүйке туралы ілім
1-кесте Жүйке жүйесінің типтері Күшті Әлсіз тип (мелохолик) Күшті қозу тежелуі-нен басым(ұстамсыз тип) Күшті қозу мен те- гежелуі тең (ширақ тип) Күшті қозу мен те- желуі тең (баяу тип) 2 кесте Темпераменттер мен жүйке жуйесі типтерінің өзара қатынас- тары және темпераменттердің ұнамды, ұнамсыз жағы Теме пра-мент түр-лері (Гип- пократ тер- минология сы бойын-ша) Жүйк е жүйесінің типтері (И.П Павлов тер- минология- сы бойынша) жүйке процестерінің қозу,тежелу қасиет Ұн амды жақтары Ұн ам-сыз жақтары К үшті Т епе- тең- дігі Қозға лғыш-тығы Холе рик ұстам сыз К үш-ті Т ең ша пшаң Ұс там- 85 емес қозуы теже- луінен басым белсенді сыз,күй- гелек Сацг виник шира қ тип К үш-ті т епе - тең қозға л-ғыш пы сық, оқтайлы, бе йім- делгіш- Тұ рақты Флег матик Баяу тип К үш-ті баяу қозға- лады ұст амды сабырлы ба яу сыл быр Мела нхо әлсіз тип ә лсіз сез імтал тұ йық Жоғары жүйке қызметінін. типтері мен темперамент туралы зерттеу жұмыстарын кенестік психолог мамандарБ.М.Теплов, 86 В. Д. Небылицын т. б. жалғастырды. И.П. Павлов зерттеулеріне сүйене отырьш, олар жүйке жүйесінің қызметтерін өте нәзік аспаптарды қолдана отырып қарастырды. Солардың нәтижесінде әрбір адамның даралық қасиетіне сай жүйке жүйесі қызметтерінің өзара тығыз байланысты болатындығы анықталды. 3 Жүйке жүйесінің ткптері және темперамент Жүйке жүйесі типтерінің, негізінен, үш түрлі процеске байланыс-ты екендігі жоғарыда айтылып өтті. Енді осы типтердік әрқайсы-сына қыскаша сипаттама берелік. Жүйке жүйесінің куші дегеніміз — оның клеткаларындағы физиологиялык заттардың қоры. Қлеткада қор мол болса, қозу мен тежелу процестері де-күшті, ал қор тапшы болса, әлсіз болады. Процестері теңдес болса, қозу мен тежелу де тепе-тең, ал шамалас болмай, екеуі екі дәрежеде болса, онда бірінен-бірі алшақ, тең емес болады. Ми қабығының бір бөлігіндегі қозуды сол бөліктегі тежелу, керісінше, тежелуді козу оңай ауыстырып отырса, онда жүйке жүйесі қозғалғыш, ал оңай ауыстырмай, керенаулап қалса, онда жүйке жүйесі енжар болады. Демек, жүйке жүйесіндегі қозу мен тежелу процесі тең емес, бірінен ~ бірі алшақ, Қозғалғыш болса, оны шы-дамсыз тип, ал күшті, теңдес болса, оны сергек тип дейміз. Күшті, тендес, енжар болса — тыныш тип, егер жүйкесі шыдамсыз, күшсіз болса, әлсіз тип делінеді. И .П. Павловтьщ жануарлардыа жүйке жүйесінің физиологиялық негіздерін зерттей отырып анықктаған жайттары адамның да жүйке жүйесіне типтеріне негіз бола алады. Енді осы негіздерге сүйене отырып, “Темперамент деген не?” деген сұрауға жауап берейік. Темперамент — адамның жалпы мінездемесі. Анық мінездеме жеке адамныңщ барльщ іс-әрекетінен көрініп тұрады. Жүйке жүйесі типтерінің сыр-сипаты темперамепт типтерімен бірдей. Мұның екеуі де дара адамның бойындары, өзгешеліктерін сипаттайды. Жүйке жүйесінің типі шыдамсыз болса — холерик, сергек болса — сангвик тыншы болса — флегматик, әлсіз болса — меланхолик болады. Жуйке жүйесінің типтері мен темперамент түрлері салыстырмалы түрде № 2 кестеде көрсетілген 87 |