Алғы сөз Уəли Нұргелді
жүктеу/скачать 1,09 Mb.
|
Қазақ графикасы мен орфографиясының теориялық негіздері
- Бұл бет үшін навигация:
- Бас əріппен жазылатын сөздердің емлесі бұрынғы жазу дəстүрімен сəйкес болып келеді
| Сөздердің тасымалдануы. Тасымал мен буын жігінің жазу тəртібін- де сəйкес келетін жəне сəйкес келмейтін тұстары бар. Айталық, [а-бай] деп буындалғанымен, А-бай делініп тасымалданбайды. Себебі жол- дың соңындағы [а] да, келесі жолға шығарылған [- бай] да мағыналық екіұштылық туғызады. А, солай ма? дегендегі [а] айтылымда жеке буын болғанымен, жазылымда ескерілмейді. Буын мен əріп тасымалының бір- бірімен қиылысатын тұстары бар да, бірін-бірі дəлме-дəл қайталамайтын тұстары бар. Мысалы, емле сөзі е-мі-ле түрінде буындалады, ем-ле деп тасымалданады. Сөздің дыбысталуы ауызша тілдің (орфоэпияның) объ- ектісі болса, тасымал жазба тілдің (орфографияның) объектісі болып са- налады. Тасымал тəртібі бұрынғы жазу дəстүрін сақтайды, кейбір тұста- ры анықтағыштар арқылы көрсетіледі.
Бас əріппен жазылатын сөздердің емлесі бұрынғы жазу дəстүрімен сəйкес болып келеді, ал кейбір тұстары анықтағыштар арқылы нақты- ланады. Назарға ұсынылып отырған бұл Жобада: қазақ орфографиясының негізгі ережелерінің ұлттық тілдің ерек- шеліктері мен заңдылықтарына сəйкес болуы; тəжірибеде сыннан өтіп, дəстүрге айналған базалық нормалардың сақталуы; техникалық жақтан қазақ орфографиясының қолдануға оңтайлы, мобильді, жинақы болуы; халық тілінің дыбыстық қор əлеуетінің кеңірек қамтыла түсуі; жаһандану үрдісінде жазу-сызудың ұлттық сипатының сақталып, космополиттік əсірелікке ұшырамауы, т.б. Бұл айтылғандар, түптеп келгенде, орфографиялық ережелер түзудің негізгі ұстанымдары болмақ. Пайдаланылған əдебиетСералин М. Айқап. №4. 1914. Альжанов О. Полезные книги для киргизов. – Киргизская степная газета, 1894, № 39. [Об учебниказ русского языка для казахов, о преиму- ществе русского алфавита]. Ильминский Н. // Қазақ тілі жөніндегі революциядан бұрынғы зерт- теулер. – Алматы: Ғылым, 1993. – 160-175 бб. Сыздық Р. Қазақ əдеби тілінің тарихы. XV-XIX ғасырлар». – Алма- ты, 1993. Байтұрсынов А. Тіл тағылымы. – Алматы, 1992. 325-б. Дулатов М. Бес том. шығ. жин. Құраст.: Г.Дулатова., С.Иманбаева. –Алматы: Мектеп, 2003, 2 том, 219-222 бб. Зиндер Л.Р. Очерк общей теории письма. М.: Наука, 1987. 52-б. Кузьмина С.М. Теория русской орфографии. М.: Наука, 1981. 3-б. Əліппе айтысы. Қарағанды, 1990. Құрастырған Мəжітаева Ш. Алғы сөзін жазғандар: филол. ғылым. докт. Əбілқасымов Б. жəне филол. ғылым. канд. Мəжітаева Ш. Мырзабеков С. Емлеге де ем керек. // Ана тілі, 1990. 31 мамыр, 7 маусым; Қайдаров Ə.Т. Латын əліпбиінің болашағы зор // Ана тілі, 1991. 24 қазан, 7-14 қараша; Жүнісбеков Ə. Төл жазусыз түгелдік болмас // Ана тілі, 1992. 6-13 қаңтар; Сыздықова Р. «Орысшылдықтан» қашудың да жөні бар // Ана тілі, 1992. 9-16 сəуір; Есенов Қ. Барымен базар абзал // Ана тілі, 14 мамыр. Головин Б.Н. Введение в языкознание. М., 1977. 240-б. Зиндер Л.Р. Общая фонетика. М., 1979. 38-б. Реформатский А.А. Введение в языкознание. М., 1967. 211-б. Зиндер Л.Р. Очерк общей теории письма, Л.: Наука, 1987. 67-б. Лингвистический энциклопедический словарь. М., 1990. 117-б. Аралбаев Ж. Қазақ фонетикасы бойынша этюдтер. Алматы: 1989. 19-б. Амиров Т.А. Функциональная взаимосвязь письменного и звуково- го языка. М., 1985. 64-б. Мырзабеков С. Қазақ орфографиясының арнаулы курсы бойынша методикалық нұсқаулар. Алматы: Қазақ университеті, 1991. 30-б. жүктеу/скачать 1,09 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|