Бөлім: Қазақ халқының қалыптасуы
Тақырып
Қазақ халқының қалыптасу үдерісінің аяқталуы
Оқу мақсаты
6.1.1.3
Ежелгі және ортағасырлар тарихының оқиғалары
арасында байланыс
орнату арқылы қазақ халқы
қалыптасуының негізгі кезеңдерді анықтау
Бағалау критерийі
Білім алушы
•
Қазақ
халқының
қалыптасуының
негізгі
кезеңдерін көрсетеді
Ойлау дағдыларының
деңгейі
Білу және түсіну
Тапсырма
Қазақ халқы этногенегізінің кезеңдерін анықтап, сипаттаңыз.
Мерзімі
Антропологиялық келбетінің сипаттамасы, ерекшелігі
Тас
дәуірі
Қола дәуірі
Темір дәуірі
Ерте орта ғасыр
кезеңі
(VІ-ІХ ғғ)
Дамыған орта
ғасыр кезеңі
(ІХ-ХІІІ ғғ)
Кейінгі орта ғасыр
кезеңі
(ХV- ХVғғ)
Дескриптор Білім алушы
−
Қазақ халқы этногезінің кезеңдерін атайды;
−
Қазақ халқы этногенезінің кезеңдерінің ерекшеліктерін
анықтайды.
71
Тақырып
Қазақ халқының қалыптасу үдерісінің аяқталуы
Оқу мақсаты
6.1.1.4 «Қазақ» этнонимінің мағынасын түсіндіру
Бағалау критерийі
Білім алушы
•
«Қазақ» этносы қалыптасу кезеңдерін анықтайды
•
«Қазақ» этнонимінің мағынасын сипаттайды
Ойлау дағдыларының
деңгейі
Қолдану
Тапсырма
«Қазақ» этнонимінің мағынасы туралы қай ғылыми болжам дұрыс және шындыққа
жақындығы туралы пікіріңізді білдіріңіз.
№
Пікір
1
Ежелгі Сібір тайпалары тілінде «қазақ» сөзі «мықты», «берік» деген маңына
береді
2
«Қазақ» сөзі көне түрік
дәуірінде пайда болып, ХІІІ ғасырда «еркін адамдар»
деген мағынада қолданылды.
3
В. Минорский Константин хабарында Казахия деп касогтар айтылатынын
дәлелдейді. Араб тарихшысы Әбу-л-Хасан Әли әл-Масуди «Өсиет және қайта
қарау кітабі» шығармасында Құбан өзенінің төңірегіндегі тайпалар арасында
әл-
касакия
тайпасын көрсетеді. Неміс шығыстанушысы И. Маркварт бұл екі сөз бір
ғана этнос — касогтардың атауын береді деді.
4
Фин алтайшысы Г. И. Рамстедт және А. А. Семёнов
қазақ
терминін «Қасиетті
жылнамада» (13 ғ.) монғолдың
хасаг-терген
арба
ұғымы бар сөз тіркесінен
шығарады. Ал Қазақстанды қоныстаған түркі тайпалар осы қоссөзді
пайдаланғанына ешбір тарихи мағлұмат табылмаған.
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
Дескриптор Білім алушы
−
«Қазақ» этнонимінің мағынасын ғалымдардың пікірлері
негізінде түсіндіреді;
−
«Қазақ» этнонимінің мағынасын дәйектер келтіріп түсіндіреді;
−
«Қазақ»
этнониміне
қатысты
ғылыми
болжамды
қолдайтындығын/қолдамайтындығын атайды;
−
«Қазақ» этнониміне қатысты ғылыми болжамдарды анықтайды;
−
«Қазақ» этнонимінің мағынасын
қазақ халқы этногенезі
кезеңдерінің ерекшеліктерін көрсетеді.
72
