Алматы №1 (135) 2012
жүктеу/скачать 4,15 Mb. Pdf көрінісі
|
| Вестник КазНУ. Серия филологическая, №1(135).2012 265
көңілін ауыртпау ‰шін айтылатын өтірік. «white day» сөзбе сөз ақ к‰н, бақытты к‰н, «white than white» ақтан да аппақ деген «к‰- нәсіз пәк» яғни қазақ тіліндегі судан тұнық, с‰ттен ақ тіркесіне баламалас келеді. Ал «white hands» деген тіркесінде ақ ж‰рек де- генді білдіреді. Табиғат құбылыстарында ақ т‰ске байла- нысты тіркестер де кездесіп жатады. Мысалы: «Ақ жауын, ақ боран, ақ қар, ақ с‰т тұмар», ағылшын тілінде де сондай баламалар бар. Олар: white frost ақ қырау болса, white squall бұлтсыз дауыл дегенді білдіреді. Қара бұл т‰стің анықтамасы т‰сіндірме сөздіктерде «ақтың қарама қарсы т‰с». Қара т‰с қазақтың ұғымында арамдық пен жаман ниетті т.б. көрсетеді. «Ақ дегені алғыс, қара дегені қарғыс» тіркесіндегі «ақ айыпсыз, к‰нә- сіз», «қара айыпты, к‰нәлі» деген мағынада. Мысалы: «Аузынан ақ ит кіріп, қара ит шығу». Қара - қара бет, қара ж‰рек, қара қыз, қара табан, қара борбай, қара сан, қара қарын, қара өзек, қара бауыр, қара құлақ, қара тiл, қара сирақ, қара тақым, қара сiңiр, қара сақал Қорытындылай келгенде, т‰р т‰с концеп- тісіне байланысты символдар мен халықтың салт дәст‰рі, әдет ғұрпы, наным сенімі рухани мәдениеттің негізі. Бұлардың әрқайсысы фи- лософиялық тұрғыда әр халықтың өмір сал- тының қоршаған орта мен д‰ниені танудағы алғышарттарының негізгі тұтастығына ай- налды. Бұлар белгілі бір ж‰йені құрай оты- рып, осы ж‰йе арқылы белгілі бір ой, сезім, іс әрекеттен көрініс тауып, дәст‰рдің, тұрмыс салттың мақсаты мен мәнін айқындайды. Тіл тек ойды білдірудің немесе оның тікелей кө- рінісі ғана емес, ең әуелі сол ойды әр ұлттың өзіндік танымына ғана тән, мыңдаған жылдар бойына дарытқан этнопсихологиялық, д‰ние- танымдық негізде құрап беруші құрал болған- дықтан, ғаламды тану тілді терең құрылым- дарынан зерттеуден бастау алады. Яғни мә- дени рухани әлемнің ең ежелгі ‰лгісі ретінде мифтік сана, мифтік танымның бізге жеткен материалдары д‰ние, әлем, жаратылыс жөнін- де хабар береді, ал сол мәлімет символ ретінде халықтың ұғым т‰сінігінен көрініс тапқан. Қазақ және ағылшын тілдеріндегі т‰р- т‰стердің ұқсамаған мәдениетте жалпылық, ортақтық қасиеттерімен қатар, жеке тілдерге тән ерекшеліктерін байқаймыз, әрі бұл сол ұлттың тілінде, фразеологиялық қорында бей- неленіп ұлттық мәдениеттің терең қатпарынан сыр шертетіндігін көре аламыз. Сонымен қа- тар, әр бір ұлттың тілінің қалыптасуына, сол халықтың басып өткен ұзақ тарихы мен ұлт- тық дәст‰рі, салт-сана, әдет-ғұрпы негізгі се- беп бола алады. _______________ 1. Колесов В.В. Концепт культуры: образ-понятие- символ // Вестник С-Петербургского ун-та.Серия 2, Лите- ратура и язык. - 1992. - Вып. 3.- С.68-73 2. Большой англо-русский словарь / под. ред. И.Р.Галь- перина.- М., 1987.-С.-670 3. Кубрякова Е.С. Языковое сознание и языковая картина мира.Филология и культура. Тамбов: Изд-во ТГУ, 1999.С-6-13 4. Арутюнова Н.Д. Язык и мир человека.- М: Языки русской школы, 1999.-896 5. Маслова В.А. Введение в лингвокультурологию.-М: 1997.-205 6. И. Айбарша «Ұлттық мәдениет контексіндегі д‰ниенің тілдік суреті» (салыстырмалы-салғастырмалы лингво-мәдени сараптама) // Филология ғылыми дәреж. алу ‰шін дайын. диссертация автореферат. - Алматы, 2004 7. Қазақ тілінің т‰сіндірме сөздігі. Т.Жанұзақов.-Ал- маты: Дайк-Пресс, 2008-29-30 бет. жүктеу/скачать 4,15 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|