Алматы №1 (135) 2012
жүктеу/скачать 4,15 Mb. Pdf көрінісі
|
| Вестник КазНУ. Серия филологическая, №1(135).2012 321
бейкапар, мектеп деп аталган жалгыз жаман кепеде мугалимибиз баш болуп, демибизди ичибизге катып, биз дагы, калың элдин кичи- некей учкунунун учкуну, көң‰л‰б‰здө Ленини менен эң жакын к‰йөрманы болуп коштошуп жаттык». Ч.Айтматов «Саманчынын жолу» повес- тинде коштошуу эпизоду аркылуу жакын, ынак, с‰йгөн кишилердин бири-биринен ажырашуусун, ат‰г‰л «уста майданга кетерде балкасы менен коштошот» дегендей Касым- дын комбайны менен коштошкондогу аяныч- туу көр‰н‰ш‰н да жазуу менен, 1941-жылдагы элдин башына т‰шкөн каардуу согуш тары- хынын азап-тозогун баяндайт, согуш отун ту- тандыруучуларга к‰чт‰‰ сезим менен наалат айтат: «Мындай карасам, согушка кетип бара жаткандар тандалгандай не бир солкулдаган, чырактай жигиттер экен. Улам аты чык- каны менмин деп, биз жакты жалт-жалт карашат. «Субанкулов Касым» - дегенде ичим ысый т‰ш‰п, тамагым буулду. «Менмин» - деди Касым. Алиман ошол учурда колумду сыга кармап: «Энеке – деп шыбырап жи- берди. Аныкын деле билип турам, билген ме- нен чарам кайсы: көпт‰н кереги кыстаганда элден сырткары ким турат. Алда, Алиманым ай, ошого көз‰ жетип эле турса да, с‰йгөн‰нө мындай жакын, мындай ысык ынакты көрө албадым. Алимандын коштошконун азыр эс- тесем, азыр жанымды садага чапкым келет». Улуттук турмуштун олуттуу проблема- ларын чагылдырган Ч.Айтматовдун «Г‰лса- рат» повестинде кыргыз элинин жашоо тур- мушу: «Ат адамдын канаты» дегендей, элдин жаныбарлар менен, табият менен жакындыгы, аларга болгон с‰й‰‰с‰, достугу даңазаланат. Бул чыгармада совет доорундагы адам жана табият маселеси көтөр‰л‰п, Танабайдын жа- ныбар Г‰лсарыга болгон мамилеси, аягында аны акыркы сапарга аздектеп узатуусу, кош- тошуусу айтылат. Жазуучу өз‰н‰н чыгармала- рында кыргыз м‰нөз‰н нагыз элдин турму- шуна таянып жараткандыгы белги뉉. Чы- нында эле кыргыздар өзгөчө табият, жаныбар- лар менен жакын болгон. Мисалы, кыргыз эли эгерде итинин өлөр‰н байкап калса, кошто- шуу маанисинде өл‰м‰ майлуу-с‰тт‰‰ болсун деп оозуна май салып койгон, балдарына буту сынып же канаты кайрылып калган чымчык- тарды айыктырып, достошуп, коштошоордо шилекей алмашып учуруп жибергиле деп ‰й- рөткөн. Кыргыздардын тарыхында кишинин өлөр алдындагы айтып кеткен керээзи аркылуу 1937-жылдагы репрессия тууралуу маалымат берген, э뉉 төрт жыл Чоң-Ташта катылган тарыхтагы жашыруун сырдын бети ачылган. Кыргыз элинин чыгаан уулдары К.Тыныста- новдун, Ж.Абдрахмановдун, Т.Айтматов ж.б.лардын кайда көм‰лгөн‰ белгисиз сыр бойдон калган эле. 1938-жылдагы Кыргыз- стандын чоңдорунун баарынын атылып, кайда көм‰лгөнд‰г‰ тууралуу жашыруун сырды 1992-жылы Б‰б‰йра Кыдыралиева деген аял атасынын өлөр‰ндө табыштап кеткен керээзин орундатып, ачып чыгат. 1963-жылы Б‰б‰йра эженин атасы катуу ооруп жатып балдарын чогултуп алып мынтип айткан экен: «Балам, эми ким билет. Жаман айтпай жакшы жок. Сенин эсиңде бардыр ...баягы иттер улуп, сасык жыттар, дөңдөн чыккан шоолалар... Заман оңолуп кетсе бир ыгын таап, шейит кеткендердин сөөг‰н агар- тып, акырын айтып, ошол сыздаган бала- бакырасы, ага-тууганы болсо, таяке, жээн- дерине мен ‰ч‰н айткын, аталардан калган салт бар, кыйыр иш кырк жылда билинет деген. Заман дагы эле жакшы эмес, бирок чоңойдуңар, ‰й-б‰лөңөр бар. Эптеп бул сырды ыгы келгенде айт». Б‰б‰йра эже көпкө чейин эч бир ыгын таба албай ж‰р‰п акыры айтып чыгат. Аягында Чоң-Таштагы кирпич заво- дуна көм‰л‰п салынган ж‰з отуз сегиз адам- дын сөөг‰ табылып, алардын ар бири кайра- дан аздектелип көм‰л‰п, ал жер шейит кеткен аталардын урматына Ч.Айтматовдун демил- геси менен «Ата-Бейит» делип аталып калды. Мына ошентип, аталардан калган «керээз орундатуу» салты тарыхый кылмыштын бетин ачты. (Р.Абдыкулова, 2009: 2-8.) жүктеу/скачать 4,15 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|