Алматы №1 (135) 2012
жүктеу/скачать 4,15 Mb. Pdf көрінісі
|
| 336 ҚазҰУ хабаршысы. Филология сериясы. №1(135).2012
Kazaks» деген бір сөйлемді алайық, ағылшын тіліне де ұқсамайды, қазақ ономастикалық атауларының латын қаріптерімен берілген орысша т‰сіндірмесі сияқты, себебі ағылшын тілінің ішкі заңдылықтары мұндай «оконча- ниелерді» тіпті көтермейді. Бұл кітаптың өн бойы осындай қателерге толы. Кісі есімдері мен жер-су аттарын қазақша жазуды біріздендіру проф. Т.Жанұзақтың «Адамдарға айшықты ат жарасқан» деген ма- қаласында көрсетілгендей [14] толық шешімін тауып ‰лгермесе де, бірқатар ж‰йеге келтіріл- ген сыңайлы, енді олардың орыс тілінде т‰п- нұсқаға жақын жазылуын қалыптастыру қа- жет. Дегенмен, қазақ атауларын орысшалауда да қазақша нұсқаға жақындау басталды. Осы 2004 жылы орыс тілінде шыққан Қазақстан картасында [15] бұрынғы бұрмаланып жазы- лып келген топонимдердің Жанакорған, Жай- лауколь, Ушарал, Шымкент, Карағанды, Шиели, Байконыр, Кокшетау, Жамбыл т.б. болып, ай- тарлықтай жөнге келіп қалғаны байқалады. Бұл әрине, көңілге демеу, дегенмен, к‰нде- лікті қолданыстағы өзгеріс мардымды емес, себебі қадағалаудың “білегінде” к‰ш жоқ. Ал орфографияның алдымен қазақшасы, соң орысшасы нақты ж‰йеге келтірілген болса, оларды ағылшын тілінде (басқа да тілдерде) транслитерациялау – ‰шінші міндет – қиын- дықсыз шешім табар еді. Қорыта келе ХХІ ғ. лингвистикасының перспективалары, оның басты бағыттары мен әдістері жөнінде тілші-ғалымдар сөз қозғаған- да тілді зерттеудегі дәст‰р бір жағынан сақ- талып, екінші жағынан бұрынғы жетістіктер- дің жетіле т‰сетіндігін айтады, яғни жалпы ғылымдағы іргелі принцип – ол сабақтастық- тың сақталуы. Келешектегі лингвистикалық ізденістерде басым бағыттардың орнына тілдік нысана- ларды зерттеуде кешенділік орын алмақ. ХХ ғ. аяғы мен ХХІ ғ. әлемдік лингвистикада жаңа ғылыми концептуалды парадигма – антропо- центристік, этноцентристік бағыт бой көтеріп, ұлттық лингвистикаларға, оның ішінде қазақ лингвистикасындағы зерттеулерде де тілдегі адами факторларға қазірдің өзінде басымды- лық беріле бастады. Лингвистикалық зерттеу- лердің басты нысаны «тілдік тұлға» (языковая личность) болғандықтан адами факторға с‰йенетін адам тіршілігінің ойлау, сөйлеу аспектілерімен байланыста антропоцентрис- тік бағыт к‰шейе т‰сті, өйткені тіл деген феноменнің өлшемі де, ғаламның, «әлемнің тілдік бейнесінің» көрсеткіші де осы адам- ның өзі. _______________________________ 1. Атамекен атаулары. Астана: Ақмола полиграфия, 1999 2. Ономастикалық хабаршы, Астана, 2005 №2 (4) 3. Ономастикалық хабаршы, Астана, 2005 №1 (3) 4. Ономастикалық хабаршы, Астана, 2004 № 1 5. Ономастикалық хабаршы, Астана, 2004 №2 6. Терминологиялық жинақ. – Алматы: Сөздік-Сло- варь, 2002 7. Жанұзақ Т. Рысберген Қ. Қазақ ономастикасы: же- тістіктері мен болашағы. – Алматы: Азия, 2004 8. Жанұзақ Т. Қазақстан географиялық атаулары. Ал- маты облысы. – Алматы: Арыс, 2005 9. Мәдиева Г., Иманбердиева С. Ономастика: зерттеу мәселелері. – Алматы: Атамұра, 2005 10. Ә.Нұрмағамбетұлы, Жер-су аты тарихтың хаты. Алматы: Балауса, 1994 11. Атаулар сөздігі. – Алматы: «Сөздік-Словарь», 2004 12. Қазақ ономастикасының өзекті мәселелері (Респуб- ликалық ғылыми-практикалық конференцияның материал- дары). – Астана: Ақжол-баспа, 2004 жүктеу/скачать 4,15 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|