а) Адамды хабар - ошарсыз кетті деп тану институты Егер азаматтың тұрғылықты жерінде ұзақ уақыт бойы ол туралы деректер болмаса оның жақындарының мүдделері үшін жанұясы, онымен қарым-қатынастағы азаматардың, мүдделі тұлғалардың арыздары бойынша заң ол адамды хабар ошарсыз кетті деп тануды қарастырған.
Хабар ошарсыз кетті деп тану - сот тәртібімен бекітілген азаматтың тұрғылықты жерінде ол туралы ұзақ уақыт деректердің болмаған жағдайы туралы факт.
Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексінің 28-бабында азамат егер оның тұрғылықты жерінде ол туралы бір жыл бойы деректер болмаса сот оны хабар ошарсыз кетті деп тануы мүмкін. Бұл бір жылдық мерзім жоқ адам туралы соңғы деректер алынған күннен бастап есептеледі. Соңғы деректер алынған күнді анықтау мүмкін болмаған жағдайда жоқ адам туралы соңғы деректер алынған айдан кейінгі айдың бірінші күні, Бұл айды анықтау мүмкін болмаған жағдайда келесі жылғы бірінші қаңтар хабар ошарсыз кетудің басталған күні деп есептелінеді.
Бірақ адамды хабар ошарсыз кетті деп танылу үшін оның жоқ болу фактісі жеткілікті емес. Мұндай тану бойынша оны табу үшін іздеу шаралары қолданылуы керек. Іздеу шараларын ішкі істер органдар жүзеге асырады. Осы фактілер болған жағдайда мүдделі тұлғалар жоғалып отырған адамның тұрғылықты жері бойынша арыз береді. Әдетте оны хабар ошарсыз кетті деп тануына арызды оның жанұясы береді. Қазақстан Республикасының “Неке және отбасы” Кодексіне сәйкес оның отбасы мүшелеріне күйеуі немес әйелі, балалары, ата-анасы жатады. Мүдделі тұлғаларға прокурор, қорғаншылық және қамқоршылық органдары, жоғалып отырған адам қарыз алған азаматтар болуы мүмкін. Арызда қандай себеп бойынша арыз берушіге бұл адамды хабар-ошарсыз кетті деп танудың мақсаты көрсетілуі тиіс. Көбінесе арыз берушілер: некенің тоқтатылуы туралы, пәтерден тіркеуден шығару туралы, баланы асырап алу туралы, кредиторларға қарызды қайтару себептермен келеді. Азаматты хабар ошарсыз кетті деп танудың Азаматтық кодекспен, басқа нормативтік актілер мен де реттелетін маңызды құқықтық салдары бар. Бірінші, оның мүлкіне қорғаншылық белгіленеді. Бұл қорғаншылықтың мақсаты оның мүлкін сақтау, осы мүлітермен кредиторлардың заңды талаптарын қанағаттандыру болып табылады. Қорғаншы осы мүліктермен хабар ошарсыз кеткен адам асырауға міндетті адамдарды асырауға қаражат беріледі және хабар ошарсыз кеткен адамның өзге де қарыздары бойынша қарыздарын өтейді. Қорғаншылық азаматты хабар шарсыз кетті деп сот шешімімен тану негізінде пайда болады. Хабар-ошарсыз кетті деп танылған адам келген немесе оның тұрған жері белгілі болған жағдайда сот оны хабар-ошарсыз кетті деп тану туралы және оның мүлкіне қорғаншылық белгілеу туралы шешімнің күшін жояды.Ал қорғаншы болып тағайындалған тұлға оған берілген жоғалған адамның мүлкін қорғау және билік ету функцияларын жүзеге асыруды тоқтатады. Қарыздарынан құтылу, асырауындағы тұлғаларды бағу, мүлікіне билік ету құқықтары қайтып келген азаматтың өзі жүзеге асырады.
Адамның хабар ошарсыз кетті деп тану фактісімен туындаған барлық заңды қатынастар, егер сотпен бұл тану туралы шешім жойылса заңды қатынастар да күшін жояды. Бірақ некенің жойылуына байланысты автоматты түрде некені қалпына келтіру мүмкін емес. Хабар ошарсыз кетті деп танылған зайыбының оралуына байланысты неке ерлі-зайыптылардың екеуінің келісімімен қайта тіркеледі. Егер ерлі-зайыптылардың біреуі басқа некеге тұрса бұрынғы неке автоматты түрде қалпына келтірілмейді.Оны қалпына келтіру үшін жаңа некені бұзып, бұрынғы зайыбымен АХАЖ органдарында қайтадан тіркелуі тиіс. Хабар-ошарсыз кетті деп танылған азаматтың оралуына дейін қорғаншы жасаған мәміле күші оралып келген азаматқа күшін жоғалтпайды.Ал егер қорғаншы автокөлікті жалға беру туралы шарт жасаса
Оралып келген азамат оны бұзуға құқылы емес, бірақ автокөлікті қолдануына байланысты жалға беру шарты бойынша ақыны алып тұруға құқығы бар.