Ключевые слова: энергетика, регулирование, экология, развитие регионов, экономика.
Необходимость разработки и внедрения государственной ресурсосберегающей политики в
Казахстане вызвана, в первую очередь, ее возрастающим значением как для экономики страны, так и
для социально-экологического благополучия общества в целом. Как и все развитые страны,
Казахстан активно переходит на создание «зеленой» экономики с максимальным использованием
эффективных ресурсосберегающих технологий и альтернативных источников энергии с тем, чтобы
экономно потреблять невозобновляемые энергетические и материальные ресурсы, а также решать
важнейшие проблемы загрязнения окружающей среды. Экологические проблемы при использовании
ископаемых энергетических ресурсов возникают не только вследствие промышленного и
хозяйственного потребления и связанного с ним выброса, но уже на стадии геологоразведочных
работ и при разработках месторождений, не говоря уже о разливах нефти и радиационном
воздействии. Поэтому ключевым фактором использования возобновляемой энергии в Казахстане, да
и во всем мире, является необходимость снижения отрицательного экологического воздействия
традиционных видов энергии.
Кроме того, в Казахстане остро стоит вопрос производства электроэнергии, что связано с
изношенностью существующих электростанций. Использование ими устаревшего оборудования
ведет к низкой эффективности производства энергии и большому количеству вредных выбросов. К
проблемным вопросам энергосистемы Казахстана также относятся большие затраты на поддержание
ее инфраструктуры и необходимость импортирования электроэнергии и газа из стран Центральной
Азии и России, поскольку основные электроэнергетические мощности страны сконцентрированы в
северном регионе при их дефиците на юге, западе, а также в центральной части Казахстана [1]. Все
это сказывается на стоимости электроэнергии для конечного потребителя.
379
В свете этих экологических, социальных и экономических проблем возобновляемые источники
энергии позиционируются Казахстаном в последние годы в качестве одного из важнейших векторов
развития энергетического комплекса. Однако без непосредственного участия государства данное
направление не сможет получить должное развитие, поскольку требует значительных финансовых и
технологических вливаний. При обеспечении участия государства в подобных инновационных для
страны проектах можно также рассчитывать на привлечение необходимых иностранных инвестиций.
Поэтому для популяризации идей о возможностях альтернативной энергетики среди местного
населения, а также для расширения круга проектов, реализуемых в Казахстане с участием
иностранных инвесторов, было принято решение о проведении международной выставки «ЕХРО-
2017» в г.Астана.
Не смотря на то, что Республика Казахстан обладает значительными ресурсами солнечной
энергии, гидроэнергии и ветровой энергии, при большой популярности и экономической успешности
проектов, использующих эти ресурсы в Европе, в нашей стране эти виды энергии до сих пор не
находят должного применения. Исключение составляет использование гидроэнергии, за счет которой
доля возобновляемой энергии находится на уровне около одного процента в энергетическом балансе
страны [1].
Среди различных видов возобновляемых источников энергии ветровая энергетика является
наиболее привлекательной не только в Казахстане, но и во всем мире, поскольку ветровые ресурсы
везде имеются в достаточном объеме, чтобы обеспечить растущий повсеместно спрос на
электроэнергию. Кроме того, она не загрязняет окружающую среду и не зависит от топливных
ресурсов.
На сегодняшний день ветровую электроэнергию используют 76 стран мира. В Дании, к примеру, за
счет энергии ветра производится уже более 20 % электроэнергии. Согласно данным Глобального Совета
по ветроэнергетике (GWEC) по итогам 2013 года, темпы роста установленной ветроэнергетической
мощности в мире соответствуют 12,4% по сравнению с концом 2012 года [2, c. 2].
По информации Министерства индустрии и новых технологий к 2020 году в Казахстане введут
в эксплуатацию 34 объекта, производящих электричество из возобновляемых источников энергии,
суммарная мощность которых составит 1362 мегаватт [3].
Большая часть этой энергии (1081 мегаватт) будет вырабатываться на 13 ветроэлектростанциях.
Это связано с тем, что потенциал ветроэнергетики гораздо больше того же гидропотенциала,
использование которого ограничено тем, что не все реки по республике могут быть задействованы
для производства энергии, а ветровые ресурсы могут быть использованы практически по всему
Казахстану.
По сравнению с фотоэлектрическими модулями солнечных станций, при одинаковой
мощности, ветроустановки также имеют значительные преимущества, так как занимают меньшую
площадь и стоят гораздо дешевле. По исследованиям Швейцарского федерального технологического
института, инвестиции, требуемые для строительства ветроэнергетических объектов меньше, чем
требуемые для строительства солнечных станций, в 2-4,5 раза [4].
В программе по развитию электроэнергии РК на 2010-2014 годы Министерства индустрии и
новых технологий в качестве главного препятствия развитию ветроэнергетики указываются высокие
удельные капитальные затраты на строительство и как следствие, высокий тариф на электроэнергию
[5]. Однако в перспективе стоимость ветроэлектроэнергии прогнозируется ниже стоимости
традиционной электроэнергии. По мнению экспертов, при скорости 7,5-8 м/с стоимость
ветроэлектроэнергии может быть сопоставима с угольной электроэнергией, а при скорости 8,5-9,5 м/с
– с газовой [1].
В настоящее время энергетика Казахстана базируется исключительно на угольном топливе,
запасов которого может хватить еще на 200-300 лет. Однако учитывая изношенность оборудования
ТЭЦ на уровне 70% и их низкую экологичность в Казахстане, они требуют значительного
усовершенствования [3]. Даже в этом случае, энергетические проекты на основе ископаемых
ресурсов и на основе ядерной энергетики характеризуются большими затратами, технологической
сложностью, длительностью ввода в эксплуатацию и экологическими последствиями. Кроме того,
сохраняется проблема удаленности от основных центров потребления электроэнергии. При этом, по
расчетам экспертов, потенциал ветроэлектростанций, которые лишены указанных недостатков, в 10
раз превышает потребность Казахстана в электроэнергии [3].
Данные исследователей показывают, что при длительной эксплуатации электростанций,
возрастают затраты проектов, использующих ископаемое топливо, тогда как строительство
ветропарков хоть и обходятся на начальном этапе дороже, в итоге оказываются инвестиционно более
380
эффективным, и инвесторы по окончании таких проектов получают ожидаемый доход [6].
Строительство ветроэнергетической отрасли при финансовой и иной поддержке государства
является наиболее оптимальным вариантом развития энергетики, так как без государственного
стимулирования широкомасштабное развитие отрасли невозможно. Об этом свидетельствует опыт
всех стран, которые добились успеха в данном направлении.
Огромная инвестиционная емкость и привлекательность ветроэнергетической отрасли в
Казахстане должны вызвать интерес государства и привлечь большое количество потенциальных
отечественных и зарубежных инвесторов. Пока государство не начнет активно стимулировать этот
процесс, развитие ветроэнергетики руками частных инвесторов будет идти медленными темпами.
Необходимо доказать эффективность новых прогрессивных технологий, переводя технологические,
экологические и социальные преимущества в видимый экономический эффект. Для успешного
создания «зеленой» экономики в Казахстане, необходимо придерживаться политики, позволяющей
достигать конкурентные преимущества, в том числе ценовые, а также создавать долгосрочные
выгоды и добавленную стоимость для всех участников энергорынка и общества в целом [7].
В силу больших площадей и лучших ветровых условий, чем в других странах, при внедрении
специальных инновационных усовершенствований ветроэнергетические мощности в Казахстане,
могут вырабатывать минимум на 30% больше электроэнергии.
Однако наибольшие выгоды и преимущества можно получить путем создания и производства
собственных ветровых инновационных турбин в РК. Казахстанские ветроустановки уже получили
международное признание в 2010 году, когда Казахстан впервые принял участие в конкурсе
инноваций Red Herring и проект освоения ветровой энергии Джунгарских ворот победил как в
азиатской, так и в глобальной номинациях [7]. Кроме того, развитие этой отрасли приведет к
дальнейшему развитию таких сопутствующих и связанных отраслей, как, например, промышленное
строительство, производство сопутствующих синтетических материалов и электротехнического
оборудования, а также других отраслей производства, которые в Казахстане уже имеются.
Не смотря на то, что развитие ветроэнергетики и сопутствующих отраслей могло бы
способствовать повышению несырьевого экспортного потенциала страны, а значит отвечать всем
требованиям Государственной программы по форсированному индустриально-инновационному
развитию Республики Казахстан и Стратегии «Казахстан – 2050», на пути развития
ветроэнергетической отрасли в Республике Казахстан до сих пор существует целый ряд
институциональных, законодательных, финансовых, рыночных и информационных барьеров,
отсутствует полноценная программа стимулов для инвестирования в отрасль, а также наблюдается
недостаток квалифицированных кадров. Кроме того, в отличие от европейских стран, в Казахстане
отсутствуют стимулы для использования населением малых ветроустановок для собственных нужд [1].
Процесс развития ветроэнергетики носит бессистемный характер. Инвестор стремится в
основном туда, где электрические сети уже развиты, а не туда, где их развитие больше всего
необходимо. Поэтому, для грамотного развития ветроэнергетической отрасли в Казахстане,
необходимо разработать такие программы и такие стимулы, которые учитывали бы интересы как
государства и потребителей, так и сетевых предприятий и инвесторов [8].
Вообще, специалисты указывают на три основных условия, при которых развитие ветроэнергетической
отрасли в стране возможно. Это наличие, во-первых, достаточного ветроэнергетического потенциала, во-
вторых, политической поддержки и государственных программ по использованию ветроэнергетики, и, в-
третьих, законодательной базы для стимулирования инвестиций в отрасль [1].
О наличии первого из этих условий уже упоминалось выше. На территории 50 тыс. кв. км, что
составляет только 2% от общей площади Республики Казахстан, среднегодовая скорость ветра
превышает 7 м/с. Этого достаточно, чтобы получать 1 трлн. кВт-ч в год, что во много раз больше
потребностей экономики страны в электроэнергии [1]. В рамках проекта «Казахстан – инициатива
развития рынка ветроэнергетики» был изучен ветропотенциал в различных областях страны и
разработан Ветровой атлас Казахстана, который показал, что значительным ресурсом обладают
районы Северного, Центрального, Западного и Юго-Восточного Казахстана, в особенности,
Джунгарские ворота и Шелекский коридор, а также Астана, форт Шевченко и Аркалык. Более того, в
этих районах поблизости имеются линии электропередач, а сезон ветров хорошо коррелирует с
пиковыми потребностями в электроэнергии [9].
Второе необходимое условие – наличие политической поддержки и государственных программ по
использованию ветроэнергетики – воплощается в принятии соответствующих стратегических целей
государства. К таковым относятся добровольные обязательства Казахстана по снижению выбросов
парниковых газов на 15% (по сравнению с 1992 годом) к 2020 году и на 25% к 2050 году [3].
381
Для использования ветроэнергетического потенциала Республики Казахстан Министерством
энергетики и минеральных ресурсов при поддержке Программы развития ООН была разработана
Программа развития ветроэнергетики в Республике Казахстан до 2015 года с перспективой до 2030
года, в рамках которой предусматривается осуществление строительства ветровых электростанций с
вводом 250-300 МВт мощности к 2015 году ( 1% годового производства электроэнергии) и 2000 МВт
к 2030 году (3% от годового производства электроэнергии). Инвестиции на каждом из этих этапов
составят 500-600 млн. долларов США и 4 000 млн. долларов США соответственно [1].
Кроме того, существует проблема, что ветроэлектроэнергия дороже традиционной
электроэнергии, а значит необходимо соответствующее государственное регулирование, которое
стимулировало бы использование этой энергии.
В 2009 году Республика Казахстан ратифицировала Киотский Протокол, что позволит создать
дополнительные финансовые механизмы для поддержки проектов возобновляемой энергии.
Разрабатывая стратегические программы развития энергетики, предусматривающие возможность
перехода к так называемой «зеленой» экономике, правительство стремится создать благоприятный
инвестиционный климат, в том числе для развития ветроэнергетической отрасли.
Для обеспечения третьего необходимого условия развития ветроэнергетической отрасли в
Казахстане, заключающегося в наличии соответствующей законодательной базы, в 2009 году был
принят Закон РК «О поддержке использования возобновляемых источников энергии». Он снимает
целый ряд организационных и финансовых барьеров и позволяет «зеленой» энергии конкурировать с
традиционными источниками энергии. Законом предусматриваются инвестиционные преференции и
поддержка при строительстве и подключении объектов возобновляемых источников энергии к сети,
приоритетность при транспортировке электроэнергии по сетям, а также при продаже электроэнергии
региональным электротранспортным компаниями [10].
Важность развития ветроэнергетики, определяется еще и тем, что в силу удаленности
некоторых районов страны от традиционных источников энергии, таких как месторождения угля,
нефти и газа, строительство централизованных сетей электропередачи к таким местам экономически
нецелесообразно, а порой и технически неосуществимо. Однако если принимаемые государством
меры позволят развить рынок ветроэлектроэнергии до должного уровня, стратегическое
расположение перспективных ветровых участков в энергодефицитных районах страны может
стать ключевым фактором развития отдаленных регионов, а расположение вблизи крупнейших
мегаполисов Казахстана и западных провинций Китая позволит обеспечить массового потребителя
дешевой и экологически чистой энергией. Тем более, что по данным Шанхайской организации
сотрудничества, Китай выразил заинтересованность в импорте около 40 миллиардов кВт-
ч электроэнергии в год [7].
Обеспечение энергетической и экологической эффективности и безопасности являются
приоритетными целями развития Казахстана, и использование ветроэнергии является одним из путей
достижения этой цели. Благодаря эффективному использованию потенциала ветроэнергетической
отрасли и связанных сопутствующих отраслей промышленности Казахстан может не только добиться
производства экологически чистого продукта с высокой добавленной стоимостью, но и создать
постоянные и высококвалифицированные рабочие места в энергетической, строительной,
электротехнической и машиностроительной отраслях. Дополнительный стимул получат
исследования и инновации по созданию дешевых и высокопроизводительных технологий. Появится
возможность сезонной синергии и взаимного дополнения различных видов электроэнергии. А
экологическая ситуация в городах нормализуется путем перевода их энергоснабжения на чистые
виды электроэнергии. Государство сможет решить такую важную задачу, как снабжение
электричеством потребителей в энергодефицитных районах и устранение существенных
диспропорций в уровне социально-экономического развития различных регионов страны.
ЛИТЕРАТУРА
1. Дорошин Г. О перспективах развития ветроэнергетики в Республике Казахстан // Международная
конференция ЦАР. – г.Астана, 2009.
2. Global Wind Statistics 2013. – Global Wind Energy Council, 2014.
3. 34 "зеленые" электростанции появятся в Казахстане к 2020 году. – 2013. [Электронный ресурс]
http://tengrinews.kz/kazakhstan_news/34-zelenyie-elektrostantsii-poyavyatsya-v-kazahstane-k-2020-godu-228922/
4. Бальцерович А. Ветроэнергетика Украины: потенциал и перспективы развития. – 2012. [Электронный
ресурс] http://enews.md/articles/view/2496/
5. Постановление Правительства Республики Казахстан от 29 октября 2010 года №1129 «Об утверждении
Программы по развитию электроэнергетики в Республике Казахстан на 2010-2014 годы».
382
6. Отрощенко А.А., Чернов С.С. Развитие экономического потенциала ветроэнергетики России. – 2012.
[Электронный ресурс] http://sibac.info/
7. Развитие ВИЭ в Казахстане – рентабельно и выгодно. – 2013. [Электронный ресурс]
http://strategy2050.kz/ru/news/1567/
8. Маринушкин Б., Трофимов А. К генеральной схеме развития ветроэнергетики в Казахстане // Журнал
ЭНЕРГЕТИКА. – 2012. – Май (№ 2(41)).
9. Совместный проект Правительства Республики Казахстан и ПРООН/ГЭФ «Казахстан – инициатива
развития рынка ветровой энергии».
10. Закон Республики Казахстан № 165-IV РК от 4 июля 2009 года «О поддержке использования
возобновляемых источников энергии».
Байжігітов Е.Б.
Қазақстанда жел энергетикасы жобаларын мемлекеттік реттеу
Түйіндеме. Қазақстандағы жел энергетикасы саласы дамуының мәселелері мен перспективалары
қарастырылған. Жаңартылмалы энергия көздерін пайдалануға байланысты жобалардың дамуын мемлекеттік
қолдау мен ынталандыру мәселелеріне ерекше назар аударылған. Елдің энергетикасын неғұрлым оңтайлы
дамытуға қажетті негізгі шарттар көрсетілген.
Түйін сөздер: энергетика, реттеу, экология, аймақтарды дамыту, экономика.
Baizhigitov E.B.
State regulation of wind energy projects in Kazakhstan
Summary. The article describes the problems and prospects of development of the wind energy industry in
Kazakhstan. Particular attention is paid to the issue of state support and motivation of the development of projects
related to renewable energy. It shows the basic conditions under which the most optimal development of the country's
energy is possible.
Keywords: energy, regulation, environment, regional development, economy.
УДК 330.11
Бөлегенова А.Т.
Қ.И. Сәтбаев атындағы Қазақ үлттық техникалық университеті
Алматы қ., Қазақстан Республикасы
bulegenova_81@mail.ru
ӨНЕРКӘСІПТІК КӘСІПОРЫНДАРДЫҢ ИННОВАЦИЯЛЫҚ ҚЫЗМЕТІНІҢ
ДАМУ ТЕНДЕНЦИЯЛАРЫ
Андатпа. Мақалада нарықтық экономика жағдайында өнеркәсіптік кәсіпорындардың инновациялық
қызметінің қалыптасуы мен дамуы қарастырылған. Сонымен қатар мемлекеттің инвестициялық саясатының
мәселелеріне, еліміздің инновацияларды қаржыландыруы, Үкіметтің инновациялық механизміне талдау
жасалып, кәсіпорынның инновациялық үрдісін және инновациялық қызметін ұйымдастырушылық
қамсыздандырудың негізгі бағыттары талқыланған. Кәсіпорынның инновациялық даму тиімділігіне әсер
ететін негізгі факторлар айқындалды.
Түйін сөздер. Инновация, инновациялық қызмет, инновациялық үрдіс, инновациялық саясат.
Ғылыми-техникалық үрдістің үдеуі жағдайында инновациялар ұлттық экономиканың тұрақты
өсімінде және оның бәсекеге қабілеттілігінің жоғырылауында шешуші мәнге ие болады. Белсенді
инновациялық саясатты жүргізетін мемлекеттер экономикалық дамудың жоғарғы қарқынын,
өндіретін тауарлар мен көрсетілетін қызметтердің халықаралық нарықтарда жоғары бәсекеге
қабілеттілігін көрсетеді.
Инновациялық даму саласындағы ілгерлі елдердің тәжірибесі көрсеткендей, тиімді
инновациялық саясатты әзірлеу ұлттық инновациялық жүйенің мақсаттары, міндеттері мен
функцияларын түсіну, оның күшті және әлсіз жақтарын айқындауды есепке ала отырып жүргізіледі.
Ірі, орта және кіші кәсіпорындардан құрылған отандық өнеркәсіпте инновациялық үрдістер
көптеген факторлардың әсерінде болады, олар біздің елдегі экономикалық жағдайдың ерекшелігі мен
ә
лемдік өнеркәсіптің даму тенденциясына тәуелді. Кәсіпорындардың нарықтық қатынас жағдайында
жұмыс істеуі едәуір фактор болып табылады. Өндіруші әрқашан максималды пайда алу мақсатымен
өнімінің жеткілікті жоғары бағасын ұстап тұруға талпынады. Бұл тек оны әрдайым техникалық
жетілдіру мен оған жаңа тұтынушылық қасиет беру арқылы мүмкін. Отандық өнеркәсіптегі жағдай
383
соңғы жылдары мүлдем басқаша. Өнеркәсіптік өндірістің құлдырауы, инфляцияның өсімі, нақты
ғылыми-техникалық және өнеркәсіптік саясаттың болмауы кәсіпорындарда инновациялық үрдістерді
жүзеге асыруға мүмкіндік бермейді. Жаңа техника мен өндірісітк құралдар, төмен білікті жұмыс
күшіне қарағанда қымбат тұрады.
ҚР Агенттігімен жүргізілген зерттеу нәтижесінде өнеркәсіптік өндірістің инвестициялық
ә
рекетін тежеуші негізгі факторлар:
- меншік ақша-қаражаттарының болмауы (мұны кәсіпорын басшыларының 53% нұсқайды);
- банктық несиенің жоғары пайызы (35%);
- елдегі экономикалық және саяси жағдай (35%);
- жоғары инвестициялық тәуекелдер (33%);
- инвестициялық жобаларды жүзеге асыру үшін несие алудың күрделі механизмі (31%);
- инвестициялық үрдістерді реттейтін нормативті-құқықтық базаның жағдайы (30%).
Өнеркәсіптік өндіріс өнімі көлемінің күрт қысқаруының негізгі себебі оған төлеуге қабілетті
сұраныстың күрт төмендеуі.
Өнеркәсіптік кәсіпорындардың инновациялық қызметін зерттеу нәтижесінде олардың
инновациялық дамуында келесі тенденциялар байқалады. Кәсіпорындар инновациялық қызметті
келесі мақсатпен жүзеге асырады:
- жаңа өнімді шығаруға өтуде және өнім ассортиментін кеңейту;
- өнім сапасын жоғарылату;
- өткізудің дәстүрлі нарықтарында өз орнын сақтау.
Ал инновациялық қызметке бөгет болатын факторлар:
- қаржылық қорлардың жеткіліксіздігі;
- мемлекет тарапынан қаржылық қолдаудың жеткіліксіздігі;
- инновациялық дайындамалардың жоғары құны;
- кәсіпорынның төмен инновациялық потенциалы;
- инновациялық қызметті реттейтін заңнамалық және нормативті-құқықтық шаралардың
жеткіліксіздігі;
- жаңа технологиялар нарығының дамымауы;
- жаңа технологиялар жайлы ақпараттың жеткіліксіздігі.
Қазақстандық кәсіпорындар қазіргі технологиялардың мүмкіндіктерін стандарттық өнімді
жаппай өндіру арқылы пайданы ұлғайту үшін қолданса, нарықтық экономикасы дамыған елдердің
кәсіпорындары тиімділікті жаңа өнімнің түрлілігі, сұранысқа ие өнімнің аз сериялы өндірісінің
ұтымды масштабын табу арқылы жоғарылатады. Сондықтан олардың инновация үрдісіндегі негізгі
мақсаты қатты сегменттелген нарықтағы сұранысты қанағаттандыруға тез бейімделетін модульдық
технологияларды енгізу болып табылады.
Қазіргі күні өнеркәсіптік кәсіпорындардың инновациялық дамуына көп көңіл бөлінуде. Үкімет
бағдарламасында тиімді инновациялық даму механизмі жұмыс істейтін келесі міндеттер
қарастырылған:
- ғылымисыйымды өнім бойынша елдің экспорттық потенциалын жоғарылату мақсатымен
түпкілікті жаңа технологияларды дамыту;
- өнім сапасын едәуір жоғарылататын, өндіріс шығындарын қысқартатын және өндірісте
ғылыми-техникалық жетістіктерді жаппай қолдану есебінен дефицитті төмендетуді қамтамасыз
ететін негізгі технологияларды ауқымды енгізу;
- ауқымды қор сақтауды қамсыздандыратын техника мен технологиядағы өзгерістер;
- ғылыми-техникалық салада түпкілікті өзгерісті қамсыздандыру мақсатымен инновациялық
саясатты жүргізу;
- ғылыми-техникалық салада инновациялық дамуды қолдау негізінде ғылымды қайта
құрылымдау;
Кейбір жоғарыда айтылған бағыттар қазіргі күні енгізілуде: өнеркәсіп салаларын
экономиканың тұтыну нарығына бейімдеу жүргізілуде, импорт алмасу мақсатымен жинақталған
бұйымдарды өндіретін кіші және орта кәсіпорындар дамуда, өнім сапасыны батыс стандарттарына
біртіндеп жақындауда. Сонда да елдің инновациялық дамуы жеткілікті емес. Инновациялық
потенциалдың дамуына кедергі келтіретін бір фактор кәсіпорындардың инновацияларды жеткіліксіз
қабылдауы және нақты әрекет ететін инновациялық дамудың ұйымдық-экономикалық механизмінің
болмауы. Қазіргі күні отандық экономиканың дамуында бұл күрделі мәселенің бірі, өйткені осыны
шешу өнеркәсіптік кәсіпорындардың сәтті инновациялық дамуына және отандық бәсекеге қабілетті
өнеркәсіптің қалыптасуына алып келеді.
384
Инновациялық қызметтің тиімділік мәселесінің мәні экономикалық есептердің нәтижелігінде
ғана емес, кәсіпорынның перспективалы дамуының варианттарын іздеуде, яғни бұл дамудың түрлі
варианттарында инновациялық қызмет (инновациялық потенциал, инновациялық жоба)
құрауыштарын бағалаудың жүйесін қалыптастырудың қажеттілігін білдіреді.
Мұндай шешім қазіргі күнгі кәсіпорынды және оның бөлімшелерін қаржылық бағалаудан
едәуір ерекшеленуі керек. Инновациялық қызметті тиімді жүргізу кәсіпорынның инновациялық
дамуының ұйымдық және экономикалық механизмін қамсыздандыру мәселесін шешу арқылы жүзеге
асырылады.
Нақты инновацияны игеру бойынша инновациялық үрдістер негізінде біруақыттық сипатта
болады. Біруақыттық шаралар кәсіпорынның инновациялық дамуының тұрақты үрдістеріне
қарағанда аз тиімді болады.
Инновацияны игерудің мұндай біруақыттық шаралар оларды жүзеге асырудың арнайы
ұйымдық және экономикалық қамсыздандырудың әдістерін талап етеді. Көп кәсіпорындар үшін
мұндай инновациялық үрдістер қымбат әрі ауыр тиеді. Әсіресе біруақыттық инновациялық үрдістер
үшін кәсіпорын жағдайындағы өзгерістер (қаржыландырудың жеткіліксіздігі, білікті кадрлардың
жетіспеуі, нарықтағы сұраныстың өзгеруі және т.б.) қауіпті болады. Кәсіпорынның инновациялық
үрдісін және инновациялық қызметін ұйымдастырушылық қамсыздандырудың негізгі үш бағыты бар:
- ұтымды дамитын инновациялық инфрақұрылымды құру;
- кәсіпорынның инновациялық өзгерістерге сезімталдығын зерттеу;
- ұйымдастырушылық құрауыш (элемент) ретінде инновацияны, инновациялық жобаны,
инновациялық потенциалды қалыптастыру.
Кәсіпорынның инновациялық дамуын қамсыздандыратын теориялық және практикалық
ә
дістерді әзірлеуде тағы бір мәселе туындайды: инновациялық қызметті жүзеге асыратын
кәсіпорынға жүйелік диагностика жасау. Кәсіпорынға жүйелік диагностика жасау келесі қасиеттерді
зерттеуге бағытталуы керек:
- кәсіпорынның инновацияларды игеру қабілеттілігі мен мүмкіндіктерін растайтын қаржылық
мониторинг;
- осы кәсіпорын үшін инновацияларды игеру нәтижелерін болжамдау;
- кәсіпорын игеруге дайын инновация типін анықтау және кәсіпорын дамуының кезеңдерін
зерттеу. Сонымен кәсіпорынның инновациялық даму тиімділігіне әсер ететін негізгі факторлар:
- кәсіпорынның инновациялық дамуының ғылыми-техникалық және экономикалық
негізделуінің мәселесі;
- кәсіпорынның инновациялық жүйесінің қалыптасу проблемасы;
- инновациялық сала субъектілерінің әрекет ету проблемасы;
- инновациялық дамудың тиімді ұйымдық-экономикалық механизмі мәселесі;
- инновациялық үрдістерді ұйымдастыру мен басқару проблемасы;
- инновациялық жобаны әзірлеу мен жүзеге асыру мәселесі.
Проблемаларды жүйелендіру зерттеудің қисындық сұлбасын қалыптастыруға мүмкіндік берді
және инновациялық даму мен өнеркәсіптік кәсіпорынның ұйымдық-экономикалық механизмін
жетілдірудің әдіснамалық принциптерін нақтылау қажеттілігін айқындады, бұл өз кезегінде қойылған
мәселелердің кешенді шешімін табуға мүмкіндік береді.
Ә
ДЕБИЕТТЕР
1. Кенжегузин М.Б., Днишев Ф.М., Альжанова Ф.Г. Наука и инновации в рыночной экономике: мировой
опыт и Казахстан.- Алматы : ИЭ МОН РК, 2005. - 256 с.
Kenzheguzin M.B., Dnishev F.M., Alzhanova F.G. Science and innovation in a market economy: world
experience and Kazakhstan. - Almaty: IE MES RK6 2005. - 256 p.
2. Қазақстан Республикасының 2003-2015 жылдарға индустриалды-инновациялық даму стратегиясы. 17
мамыр 2003 жылы №1096 Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығымен бекітілген .- Астана, 2003.
Strategy of Industrial and Innovation Development of Kazakhstan for 2003-2015. Approved by Presidential
Decree Kazakhstan from May 17, 2003 № 1096. - Astana, 2003.
3. Сапарбаев А.Д. Устойчивое инновационное развитие экономики: модели и инструменты анализа.
Монография. – Алматы, Триумф «Т», 2010. - 416 с.
Saparbaev A.D. Sustainable innovation development: models and analysis tools. Monograph. - Almaty, Triumph
"T", 2010. – 416 р.
А.Т.Булегенова
Достарыңызбен бөлісу: |